Республика кунӗ умӗн Шупашкарти Мускав кӗперне хӑйне евӗр юсанӑ. Кӳлмекрен пуҫласа республика пульници таран тӑсӑлакан колеяна мэри васкаса хуплама йышӑннӑ.
Ку ӗҫе «Гарант» строительство компанийӗ пурнӑҫланӑ. Ҫул-йӗр ӗҫченӗсем 50 сантиметр сарлакӑш, 5 сантиметр тарӑнӑш тӑрӑхла картсем касса кӑларнӑ та шӑтӑксем ҫине вырнаҫтарнӑ. Ку мӗн хака кайса ларни пирки нимӗн те каламан.
Кӗпере хӑҫан йӗркеллӗ юсӗҫ? Ахӑртнех, халех мар. Хальлӗхе Мускав кӗперне реконструкцилемелле. Кун хыҫҫӑн ҫеҫ кӗпере 6 йӗр таран сарӗҫ.
Ҫула ҫакнашкал лӑпӑр-лапӑр юсанипех улталасшӑн-ши халӑха?
Чӑваш Енре туризм пирки нумай калаҫаҫҫӗ. Туристсене мӗнпе илӗртмелле? Ҫӗнӗ ҫулхи чи ҫӳллӗ чӑрӑшпа-и? Унашкаллине вӗсем таҫта та курма пултарӗҫ. Ниҫта та ҫук япаласемпе илӗртмелле туристсене. Вӗсем Чӑваш Енре, паллах, пур.
Канаш районӗнчи Мӑкӑр ялӗ ҫывӑхӗнчи чукун ҫула чылай ҫын кайса курать, ун патӗнче сӑн ӳкерӗнет. Чӑннипех те интерслӗ вырӑн вӑл.
Вӑл ӑҫтан пулса кайни пирки икӗ верси пур. Пӗрне ӗненес тӗк, ӑна 1913-1917 ҫулсенче хута янӑ. Тепӗр верси вара ӑна иртнӗ ӗмӗрӗн 40-мӗш ҫулӗсенче вермахт ҫар служащийӗн тыткӑнри ҫынсем, нимӗҫ строителӗсем, тунине ҫирӗплетет. Кӗпере историпе культура палӑкӗсен списокне официаллӑ майпа кӗртнӗ. Нумаях пулмасть ун ҫывӑхӗнче купельпе часавай тунӑ. Унтах — ҫӑл шывӗ. Ҫывӑхра кӗтӳ, выльӑх-чӗрлӗх ҫӳрет. Илемлӗ вӗт!
Пирӗн республикӑра ку кӗпер пирки ытлах калаҫмаҫҫӗ. Ют ҫӗршывра, Европӑра, пулсан ӑна ҫав тери хаклӗччӗҫ, упрӗччӗҫ. Унпа туристсене те илӗртӗччӗҫ. Париж ав Эйфель башнипе паллӑ, тепӗр ҫӗршыв — урӑххипе. Пирӗн республика вара ҫак чукун ҫул кӗперӗпе те мухтанма пултарать.
Ӗнер Вӑрнар районӗнчи Нурӑс ялӗнчи урапасене кӗпер урлӑ каҫарма тытӑннӑ.
Аса илтеретпӗр, ҫак уйӑхра унти кӗпер ҫурхи ейӗве чӑтайманччӗ, ӑна шыв илсе кайнӑччӗ.
Асӑннӑ ял витӗр Мӑн Ҫавал юханшывӗ иртет. Ун урлӑ хывнӑ кӗпере тахҫанах юсама тытӑннӑ та ниепле те вӗҫне ҫитереймеҫҫӗ. Ку кӗпер вара Нурӑсра пурӑнакансемшӗн кӑна мар, ял витӗр Ҫӗмӗрлене, Йӗпреҫе, Канаша каякансемшӗн те пӗлтерӗшлӗ. Ейӳ вӑхӑтӗнче каҫса ҫӳреме вӑхӑтлӑх кӗпер те туса лартнӑччӗ унтисем. Районта йӗркеленӗ ятарлӑ комисси ейӳ илме пултаракан объектсене пӑхса ҫаврӑннӑ чухне Нурӑсри кӗпер шыв-шурта чӑтаймассӑн туйӑннӑран вӑхӑтлӑх кӗпер ӑсталама йышӑннӑччӗ.
Ӗнер Мӑн Ҫавал урлӑ автотранспорта каҫарма тытӑннӑ. Юсав ӗҫне «Чӑвашавтодор» акционерсен обществи пурнӑҫланӑ.
Аммиак турттаракан Чӑваш Енри урапа ӗнер инкеке лекнӗ. Ҫул ҫинчи пӑтӑрмахӗ Сарту облаҫӗнчи Вольск хулин айккинче кӑнтӑрла сиксе тухнӑ.
Инкеке лекнӗ MAN автомобиль тулли пулман.
Сарту облаҫӗпе, унтан иртекен «Сызрань — Сарӑту — Волгоград» федераци трассипе пыракан, 3 урапаран тӑракан колонна киле пушӑлла таврӑннӑ. Вӗсенчен пӗри хирӗҫ килекен ҫул ҫине сиксе тухнӑ. Кунта ҫанталӑкӗ те витӗм кӳнӗ-тӑр: юрлӑ ҫанталӑк пулнӑ.
Хирӗҫ ҫул ҫине пӑрӑнса кӗрсе кайнӑ йывӑр тиевлӗ урапа кӗпер ҫинчен пӑрӑнса каясран хӳтӗленме тунӑ тимӗр карта ҫине пырса тӑрӑннӑ. Кайран фура калла хӑй ҫулӗ ҫине пӑрӑнса илнӗ-ха, анчах унта кабина ҫаврӑнса кайнӑ.
Ҫул ҫинчи инкеке лекнӗ водительсенчен пӗри суранланнӑ, урапасенчен пӗри сиенленнӗ.
Вӑрнар районӗнчи Нурӑс ялӗнче пурӑнакансене вӑхӑтлӑх кӗперпе каҫарма тытӑннӑ.
Ку вӑл ирӗксӗртен йышӑннӑ мел темелле. Асӑннӑ ял витӗр Мӑн Ҫавал юханшывӗ иртет. Ун урлӑ хывнӑ кӗпере тахҫанах юсама тытӑннӑ та ниепле те вӗҫне ҫитереймеҫҫӗ. Ку кӗпер вара Нурӑсра пурӑнакансемшӗн кӑна мар, ял витӗр Ҫӗмӗрлене, Йӗпреҫе, Канаша каякансемшӗн те пӗлтерӗшлӗ.
Ҫурхи шыв-шур вӑхӑчӗ ҫывхарнӑ май районта йӗркеленӗ ятарлӑ комисси ейӳпе ҫыхӑннӑ объектсене пӑхса ҫаврӑннӑ чухне Нурӑсри кӗпере те хытах тишкернӗ. Шыв-шур самантӗнче вӑл чӑтаймассӑн туйӑннӑран ҫуран ҫӳрекенсем валли вӑхӑтлӑх кӗпер ӑсталама йышӑннӑ. Йывӑҫ кӗпере тимӗр шертесем ҫине тыттарнӑ. Унпа ҫынсем хӑюллӑнах каҫса ҫӳрейӗҫ. Ҫулла, тен, урапасем валли те ҫӗннине туса пӗтерӗҫ.
Мӗн пытармалли: Чӑваш Ен яка ҫулсемпе мухтанаймасть. Ҫуркуннесерен асфальт ҫул «ирӗлсе-катӑлсах» пырать. Чылай тӑрӑхри ҫул юсав кӗтет.
Кӑҫал Чӑваш Енри ҫулсене ҫӗнетмешкӗн федераци хыснинчен 1 миллиард тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ. Ҫак укҫаран 305 миллионӗ ҫул-йӗр хуҫалӑхӗнчи программӑсене пурнӑҫа кӗртмешкӗн кайӗ.
Шупашкарти урамсенчи ҫулсене юсамашкӑн 370 миллион тенкӗ тӑкаклама палӑртнӑ. Тепӗр 240 миллион тенки Мускав кӗперне юсамашкӑн кайӗ.
Сӑмах май, «Ялсен аталанӑвӗ» федерацин тӗллевлӗ программипе килӗшӳллӗн Чӑваш Ен валли тепӗр 85 миллион тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ. Ку укҫа-тенкӗпе ялсенчи ҫулсене аталантарӗҫ.
Кӑрлач уйӑхӗн 20-мӗшӗнче каҫхине Шупашкарти Мускав кӗперӗ ҫинче автобус чутах аялалла чӑмман. Шалта пассажирсем пулнӑ.
Автобус юпана пырса тӑрӑннӑран ҫеҫ вӑл ҫырманалла чӑмман ахӑртнех. Пӑтӑрмаха куракансем ҫапла пӗлтернӗ. Пассажирсем каланӑ тӑрӑх, водитель хӑйӗнчен мӗн килнине йӑлтах тунӑ.
Пӑтӑрмах пулсан васкавлӑ медпулӑшу часах килнӗ. Анчах, телее, пассажирсене пулӑшу кирлех пулман — аманман вӗсем.
Мускав кӗперӗ патӗнче пралуксем сиенленнӗрен троллейбуссем ҫӳреймен. Анчах вӑраха тӑсӑлман вӑл, 20 минутран электричество панӑ та транспорт вырӑнтан хускалнӑ.
Шӑмӑршӑра ҫын пурнӑҫӗшӗн хӑрушлӑх кӑларса тӑратакан кӗпер пур. Ун урлӑ ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем кулленех каҫса ҫӳреҫҫӗ.
Кӗпер тахҫанхиех, ҫавӑнпа унпа усӑ курма хӑрушӑ. Анчах ҫынсем ҫакна пӑхмасӑрах ун урлӑ кашни кун каҫса ҫӳреҫҫӗ. Ара, тавран кайиччен… Вӑл ҫула кӗскетме май парать-ҫке-ха. Кӗпер урлӑ каҫса шкулпа тата ача пахчине хӑвӑрт ҫитме пулать.
Ку кӗпер Шӑмӑршӑри шкулпа «Сказка» (чӑв. Юмах) ача пахчи ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ. Ҫавӑнпа ун урлӑ ачасем те куллен каҫа ҫӳреҫҫӗ. Темиҫе метрта бетон кӗпер пулсан та унпах усӑ кураҫҫӗ. Вӗсем ҫула кӗскетсе хӑйсен пурнӑҫне хӑрушлӑха кӗртсе ӳкереҫҫӗ. Ҫапла палӑртаҫҫӗ ял тӑрӑхӗн администрацийӗнче. Шӑмӑршӑра, сӑмах май, 5 пине яхӑн ҫын пурӑнать.
Шупашкарти Мускав кӗперне юсама хатӗрленеҫҫӗ. Ҫавна май подрядчик кӳлмекри шыва 3 ҫуллӑха татса яма палӑртать.
Кӗпере виҫӗ ҫул юсама палӑртнӑ. Ӑна «Пелискер» тулли мар яваплӑ общество пурнӑҫлӗ. Юсав вӑхӑтӗнче Театр тата Совет кӳлмекӗнче ҫынсене тата транспорта ҫӳреме чарӗҫ.
Проекта пурнӑҫламашкӑн 1,6 миллиард тенкӗ кирлӗ. Ку укҫана федераци, республика тата хула хыснисенчен уйӑрӗҫ.
«Чӑвашавтодор» панкрут ҫулӗ ҫинче пулнине пӗлтереҫҫӗ. Вӑл «АвтоКредо» компанине 8,2 миллион тенкӗ тӳлеймест-мӗн. Предприяти шӑпине 2016 ҫулхи ака уйӑхӗнче татса парӗҫ. Хальлӗхе унта управляющи тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх ҫын ларать.
Предприятин пурлӑхне арестленӗ. «Чӑвашавтодор» тӗлӗшпе ҫитес лару 2016 ҫулхи ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче иртӗ.
Аса илтерер: унччен «Чӑвашавтодор» акцисен 75 процентне сутма тӑратнӑччӗ. Анчах аукцион пулман, заявкӑсем никам та паман.
Сӑмах май, «Чӑвашавтодор» алӑ пуснӑ килӗшӳсене те вӗҫне ҫитереймен. Шупашкарта Сӗнтӗрвӑрри ҫулне ҫӗнетмелле, Ҫӗнӗ Шупашкарта 10-мӗш пилӗкҫуллӑх урамне юсамалла, Вӑрнар районӗнчи Нурӑсра кӗпер юсамалла тата Етӗрнери кӗпере тумалла.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (11.07.2025 21:00) уяр ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 754 - 756 мм, 22 - 24 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 1-3 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.
| Пятницкая Ольга Васильевна, нумай ҫул хушши ачасене вырӑс чӗлхипе литературине вӗрентнӗ педагог ҫуралнӑ. | ||
| Сергеев Илья Тимофеевич, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, доцент ҫуралнӑ. | ||
| Шупашкарти 1№ типографине никӗсленӗ | ||
| Теветкел Николай Александрович, чӑваш сӑвӑҫи, ҫыравҫи, драматургӗ, тӑлмачӗ ҫуралнӑ. | ||
| Микулай Мӑскал, чӑваш сӑвӑҫи ҫуралнӑ. | ||
![]() | Пулӑм хуш... |