Хапăлласа кĕтсе илетпĕр

 

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

 

Кĕнекесем

Катӑлнӑ уйӑхЧакăл-туПурăнас килетТантăшсемХĕллехи каçсенчеСунарçă халлапĕсемТăм ӳкнĕ ир

Кĕсменсĕр кимĕ


Эп хамшăн пач хыпмастăп,

Эп курнă пурăнса.

Мăнук пирки шутлатăп,

Шăпишĕн хăраса.

 

Ытла вылять-çке шанăç,

Таканари шыв пек,

Ăçта эс чунри канăç,

Ăçта ăшри тӳлек?

 

Хытах хĕссе çитерчĕ

Йĕркелĕх арканни.

Мĕскер ăна пĕтерчĕ,

Ăçта эп вăй хуни?

 

Шăвать халь пурнăç тирĕс,

Сывах-ши ун таппи?

Мĕне пула-ши тикĕс

Кусмасть- ун урапи?

 

Кĕсменсĕр кимĕ евĕр

Туятăп эп хама,

Ăçта илсе çитерĕ

Çак ахăр самана?

 

24.02.24

Хурама Иванĕн ĕнепе гармонĕ


Пĕрре кравать çинче выртнă вăхăтра ĕне юрри-варри çиес килсе кайнă Хурама Иванĕн: сĕт, çу, чăкăт, уйран тата ытти те. Анчах ĕне çукки хуплать, качакапа нумаях çиеймĕн. Колхозникăн кун пек нуша çинчен те колхоз правленине пĕлтерме юрать, мĕншĕн тесен, пĕр колхозник килĕ те ĕнесĕр пулмалла мар, ĕне илме правленин пулăшмалла тенине илтнĕ çак Иван.

— Выртасси пуçу, кайса ыйтас-ха правленинчен пулăшу. Тен пулăшĕç ĕне илмешкĕн, — терĕ те тухса сирпĕнтерчĕ правленине

* * *

— Хурама Иванне ĕне илмешкĕн 15 пăт тырă парас, — терĕ правлени.

Ку хыпара илтсен нихăçан хĕпĕртемен хаваслăхпа хĕпĕртесе илчĕ Хурама. Нумая чăсмарĕ вăл хăйĕн ĕнесĕр пурнăçне, туянса та ячĕ.

Акă ĕнеллĕ пулчĕ колхозник Хурама Иванĕ, сĕт-çу çителĕклĕ, мĕншĕн тесен, пĕччен пĕр ĕне сăвать-çке-ха. Анчах йăлăхтарчĕ пулмалла Ивана ĕне юрри-варри, кăçал сутса ячĕ вăл ĕнине.

— Пуян пурнăçпа пурăнса куртăм, тата «культурăллă» пурăнса пăхасчĕ-ха, — терĕ вăл.

Ĕне укçипе «культурăллă» пурăнма кирлĕ хатĕрсем: гармонь, пальто, часы туянса ячĕ.

Пурăнмаллипех «культурăллă» пурăнать Хурама Иванĕ, анчах, кахал пирки юрри-варри текен япаласем çук.

Малалла

Улăпла утăмлакан хĕвел


Çут тĕнче тăнăçне упрама пӳрнĕрен

Пĕлĕтсен эшкерне хăвалать кунсерен

Никама пăхăнман, тăнламан, итлемен

Ĕмĕрсем хĕсметре тăракан сар хĕвел

 

Ирĕкре иртĕхсе кунран-кун ӳснĕрен

Ĕçпеле пиçĕхме хăраман, ӳркенмен,

Нихăçан, никамран, нимĕнех те кĕтмен

Сар хĕвел улăпла утăмлать пĕр-пĕччен.

Хура пĕлĕт йĕрет куççульпе


Хура пĕлĕт йĕрет куççульпе,

Пахчари чечексем пурте шаннă.

Чĕрем ман хĕм тăкать вутчуль пек...

Мĕншĕн-ши эп сана питĕ шаннă?

 

Каçа хирĕç тăратăп пĕччен,

Майĕпен хуралать хĕвеланăç.

Çакăнта ĕнер чунăм кӳтсен

Алăмри чечексем сапаланчĕç.

 

Атте евĕр ятлать аслати,

Питĕмрен йăлтăр çиçĕм çупасшăн...

Ăнланатăп, хамах айăпли:

Юратма юраман — эп юратрăм...

 

Эп пĕлмен туйăмсен ултавне

Чăнлăхран иртерех уйăрмашкăн.

Пач илтмен пулăсем йĕнине

Вăлтана витерех çаклансассăн.

 

Хытăрах шартлатсам, аслати!

Тĕрĕсех эс вăрçатăн — кӳренмĕп.

Чĕрери хĕлхеме çеç ан тив,

Ыттине эп пурне те тӳсетĕп.

 

Ĕмĕтсем халĕ ман шĕл кăвар,

Кĕлчечек йĕпписем текех тирмĕç.

Çĕр-аннеçĕм, мана вăй-хал пар:

Эпĕ хам телее тупма тивĕç.

 

Хура пĕлĕт йĕрет куççульпе,

Пахчари чечексем пурте шаннă.

Чĕрем ман хĕм тăкать вутчуль пек...

Мĕншĕн-ши эп сана питĕ шаннă?

Фронтовик сăмахĕ


Тӳпемĕр пĕр шывсăр, тăп-тăрă,

Хрусталь пек илемлĕ инçет.

Юратнă çĕршывăмăр тăрăх

Хаваслăх хĕвел пек çиçет.

 

Паян ачасем те ян саслă:

Халь çăкăр пурне те çитет, —

Курса тӳснине асăнсассăн

Чĕреçĕм уксахлăн сикет.

 

...Атака! Çĕклентĕмĕр пурте.

Сунтал пек тĕнче кисренет.

Вилес çĕленле тăшман урчĕ:

Суранлă çерем вистенет.

 

Унта та кунта хыпать çулăм,

Снаряд ухлатса вăркăнать.

Ӳкмесĕр çĕр утăм пуль турăм —

Умра... пирĕн ротнăй выртать.

 

Куклентĕм те:

— Тусăм, мĕн пулчĕ?

— Эп... çитрĕм... — чĕтренчĕ ответ.

Унтан капитан юнлă сурчĕ:

— Илсем манăнне партбилет.

 

Чĕреçĕм пăрланчĕ чул евĕр.

Пĕлетĕп: тăванлăх çук мар,

Анчах та, ах, мĕншĕн этемлĕх

Вăрçма тытăнсассăн хаяр?

 

Йĕрет, ĕсĕклет хуçăк хурăн.

Хĕп-хĕрлĕ куççульлĕ пилеш:

— Ан парăн эс, ИРĔКЛĔХ, пурăн,

Этемлĕх ăс-тăнĕ, пĕрлеш!

 

Ӳкет тӳперен çăра хăрăм,

Малалла

Эпĕ — çĕр çынни


Савнă уйăм-хирĕм,

Куç тулли тавралăх,

Ăшă тĕтре карнă улăх та çаран! —

Çакă манăн килĕм,

Çакăнта ачалăх

Сарă лĕпĕш евĕр вĕçсе иртрĕ ман.

 

Çитрĕ кĕтнĕ ĕмĕт:

Эпĕ халь — сунарçă;

Чуна халалларăм ака-сухана.

Шап-шурах ав çĕмĕрт,

Пăсланать хура çĕр,

Çăкăр шăрши çапнă пĕтĕм таврана.

 

Хир тăрăх пыратăп,

Вăранман-ха ялăм,

Кĕр кĕрлет хăватлăн трактор — çĕр лаша.

Касă хыççăн касă

Юлать ярăм-ярăм

Хура шăрçа евĕр çутă та таса.

 

Йăл кулать-и сывлăм,

Çиçĕм ялтăрать-и —

Тепĕр хут курасшăн кăшкăратăп бис.

Чечеклен, Çĕршывăм!

Эпĕ саншăн мар-и

Тăрăшса ĕçлетĕп, эсĕ савна сис.

Кукрашка


Хĕл хăй аллипех тыткалать, хăлхаран хыпалать, сăмсаран чĕпĕтет. Тепĕр чух пӳртре те ăшă мар, ирлĕ-каçлă тимĕр кăмака хутса яратпăр. Ларатпăр вара тимĕр кăмака ăшшипе киленсе.

Пĕррехинче манăн чип-чипер кăмака сасартăк ăвăс вутти хутнă хура мунча пек мăкăрланма тапратрĕ. Мĕн пулчĕ? Кăмака мăрйин кукрашки шăтса кайнă иккен.

— Ку — кивĕ калуш мар, сапланипе ĕç тухас çук, — систертĕм карчăка, — çĕнни туянмалла, — терĕм.

Тепĕр кунне лаша кӳлетĕп те Вăрманкассинелле тухса юрттаратăп. Унта Сĕнтĕрти промкомбинатăн филиалĕ вырнаçнă. Филиалта тимĕр-тăмăр цехĕ пур.

Çитрĕм хăйхискер çитес çĕре. Лашана юпаран кăкартăм та тимĕр-тăмăр ăстисене шырама тытăнтăм. Пĕрне шăпах алăк патĕнче хирĕç пултăм. Эп — кĕреп, вăл — тухать.

— Тимĕр кăмака мăрйи пур-ши сирĕн халь? Мана кукрашкалли кирлĕччĕ, — ыйтрăм.

— Сасартăках калаймастăп-ха, — терĕ те урамалла вирхĕнсе тухса кайрĕ çак. Пӳлĕме кĕрсен, чӳрече витер курах кайрăм: алăкра хирĕç пулнă тимĕр-тăмăр ăсти ман лав çинчи улăмă ӳпне-питне çавăрать. Эй, пăтратать, эй, куçарать! Унтан васкаса чупса кĕчĕ те:

— Шăллăм, кукрашка çукрах çав, тупаймастпăр пуль, — тесе хучĕ.

Малалла

Манăçмастăн, Мухтарăм…


Пĕр-пĕр путсĕр çынна тарăхсассăн

Ма калаççĕ-ши: «Йытă!» — тесе?

Эх, Мухтар, сан çумна тăратсассăн

Тивĕç мар вĕсем йытă ятне.

 

Куçунтаччĕ мĕн чухлĕ ыр шухăш,

Тӳрĕ кăмăллăхпа ăнлану.

«Çынсене çеç ялан кирлĕ тупăш.

Ун пек мар эп», — калатчĕ сăну.

 

Хăш чухне чунтанах хурланаттăм.

Чĕрене питĕ йывăр пулсан

Эп, Мухтарăм, сана ыталаттăм,

Калаçаттăм санпа кăмăлтан.

 

Хăв ятна илтсенех çĕкленеттĕн,

Пăлтăр-пăлтăр вылятчĕ хӳре.

Куçăмран пит шанса тинкереттĕн:

Мĕн пирки — ăнланаттăм тӳрех.

 

Сар чăхсем вăрçтарас тенĕ евĕр

Сан тавра кускалатчĕç ялан.

Эс вара вĕсене тĕкĕнмесĕр

Хăвалаттăн вĕрсе хăв патран.

 

Хăш чухне ытлашши хăтлансассăн

Ятлани те пулатчĕ, паллах.

Эсĕ айăплăн çеç пăрăнсассăн

Хисеплеттĕм сана ытларах.

 

Пĕчĕкскер, эсĕ пит кулăшлаччĕ.

Савăнаттăм кашни самантпа.

Сана кӳршĕ те пит юрататчĕ,

Юлташла вăл пуплетчĕ санпа.

 

Малалла

Тайăнне çухатман Çăлтăр


Хуп-хура каçăнне хуп-хура чаршавне

Тайăнне1 çухатман çăлтăру çутипе

Шăтăрса тухнине асăрха, çĕр-анне:

Парăнмасть, пăрăнмасть — карăнсан та тӳпе

Хуп-хура сĕлкĕпе — пур-пĕрех тенĕ пек

Хĕсĕнсе-хирĕнсе тĕксĕме çĕнтерет:

Тĕллевпе тирĕнет. Курăнсан та кĕрмек2

Çĕнĕрен, тепĕр хут ĕмĕтне ĕмĕртет:

Сӳниччен çунасса, çутипе çурасса

Хуп-хура каçпала карнакан йăлхаха;

Аташса каясран çул-йĕре кăтартса

Кăкăру çийĕпе утакан халăхна.

Тăвăл


Тăвăртан тулхăрса тăракан тăвăла

Кăкăрта кăкарса тăтăрха3 тăллама

Хăтланни кăлăхах!

 

Кăшласа кăшăла

Тухатех!

Талпăнса — таптаса: тавăрма!

Тавăрма!..

Тăварманшăн4 ăна: вăхăтра,

Хăвăртрах

Хатарта5 хастарла кастарса хăтарм.

Харамран халăха!..

Тăхтасам?..

Ку хутра

Аркатса тĕпретет: ан хăтланăр тарма.

■ Страницăсем: 1 2 3 4 5 ... 794
 
1 тайăн — пурнăçламалли тĕллев
2 кĕрмек – мăн кăмăллă
3 тăтăрха — çирĕплĕх
4 тăвар — пушат
5 хатар — хăрушлăх