Ҫанталӑк ҫывӑх вӑхӑтра ӑшӑтмаллине тата ҫав вӑхӑтра вӑрманта пушар тухас хӑрушлӑх вӑйланнине кура Чӑваш Енре пушара хирӗҫле ятарлӑ режим йышӑнма палӑртнӑ. Ку ыйтӑва Чӑваш Енӗн тӳре-шари республика правительствин паянхи ларӑвӗнче сӳтсе явнӑ. Канашлӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ертсе пынӑ.

Чӑваш Енре пушара хирӗҫле ятарлӑ тӑрӑм йышӑннӑ хыҫҫӑн ҫынсене вӑрмана транспортпа кӗрсе тухма чарӗҫ. Кӑвайт умӗнче киленме юратакансен те вӑрманта вут-ҫулӑм чӗртме юрамӗ.

Яваплисене Михаил Игнатьев халӑха асӑрхаттарма чӗнсе каланӑ. Йӗркене пӑсакансен явап тытмаллине те, чӑн та, пирӗнтен кашниех асра тытма тивӗҫ.

Сӑмах май ҫакна та пӗлтермелле: синоптиксем кӑҫалхи ҫу шӑрӑх та типӗ пулать тесе систереҫҫӗ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче ҫӗнӗ кӗнеке кун ҫути курнӑ. Вӑл орнитологсем, экологсем, студентсемпе шкул ачисем валли питӗ меллӗ. Паллах, ӑна ҫутҫанталӑка юратакансем те хаваспах вулӗҫ.

Ҫӗнӗ кӗнеке «Птицы Чувашии. Неворобьиные» (чӑв. Чӑваш Ен кайӑкӗсем. Ҫерҫимаррисем) ятлӑ. Вӑл 1000 экземплярпа тухнӑ. Кӗнекене Л.Н.Воронов, О.В.Глушенков тата ыттисем хатӗрленӗ.

Кӗнекен пӗрремӗш томӗ ҫеҫ тухнӑ-ха. Унта республикӑра тӗл пулакан кайӑксем пирки каласа кӑтартнӑ. Кӗнекере кайӑксен йышӗ пирки, вӗсем ӑҫта пурӑнни ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Унта кӑтартнӑ даннӑйсем ҫӗнӗ.

Кӗнекене ҫавӑн пекех сахал тӗл пулакан кайӑксем ӑҫта пурӑннин картосхемине илсе кӑтартнӑ.

Чӑваш Енре тискер чӗрчунсен иммунитетне ҫирӗплетесшӗн. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтерет.

Иммунизацие ака уйӑхӗн 15-22-мӗшӗсенче ирттерӗҫ. Ҫак тапхӑрта чӗрчунсен шӑтӑкӗ, сукмакӗ тӗлне, уҫланкӑсене приманка хурӗҫ. Ку – ятарлӑ капсула, ун йышне урнӑ чиртен сыхлакан шӗвек кӗрет.

Чӗрчун капсулӑна ҫисен тепӗр 21 кунран унӑн иммунитечӗ ҫирӗпленет. Ку 12 уйӑха тӑсӑлать. Иммунизаци тапхӑрӗнче Чӑваш Енри вӑрмансене 25 пин доза хурса тухӗҫ. Вӑрмана каякан ҫынсене вӗсене илме хушмаҫҫӗ.

Вакцинӑн сиенлӗ енӗсене тупса палӑртман. Иммунизацие 6 ҫул ирттерме сӗнеҫҫӗ.

Ҫӗмӗрле районӗн официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх ҫак тӑрӑх хӗлле хушшинче пухӑннӑ каяшран икӗ уйӑх хушшинче тасаласшӑн. Ку ӗҫе тума икуйӑхлӑх пуҫарнӑ — вӑл акан 1-мӗшӗнче пуҫланӗ те ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче вӗҫленмелле.

Ҫак вӑхӑт хушшинче кашни ял тӑрӑхӗнче юра вӑхӑтра турттарса тухмалли, тӗрлӗ ҫӳп-ҫапран тасатмалли, тирпей-илем кӳмелли, симӗслентермелли мероприятисем ирттерӗҫ. Тӗрлӗ предприятисемпе учрежденисене вара шанса панӑ лаптӑксене хӑйсен вӑйӗпе тасатма, тирпейлеме сӗннӗ. Ку ӗҫе эрнере пӗр хутран кая мар ирттерсен аван пулни пирки каланӑ.

Хӗл иртнӗ хыҫҫӑн тавралӑх ҫӳп-ҫаппа тулни никамшӑн та кӗтменлӗх мар ӗнтӗ. Юр ирӗлнӗ хыҫҫӑн унччен курӑнман каяш ҫиеле тухать, илеме пӑсать. Тирпей-илем кӗртес ӗҫе ҫапла май кашни хӗл хыҫҫӑн ирттерме тивет. Ытларах пайӗпе шӑматкунлӑхсем тӑваҫҫӗ. Чылай чухне ҫак ӗҫ тӳлевсӗр.

Чӑваш Енре пӗлтӗр карӑк, ӑсан, пӑчӑр йышӗ сахалланнӑ. Ҫав вӑхӑтрах пакша, кашкӑр, мулкач, хир сысни, тилӗ, пӑши, ҫӳлевӗҫ, хир качаки, сӑсар, ӑсан йышланнӑ.

Чӗрчунсен тӗнчи пирки паян республикӑри тӳре-шара канашлӑва пухӑнсах сӳтсе явнӑ. Чӑваш Енӗн Правительствин тунти кунсерен иртекен канашлӑвӗнче ытти ыйтӑва та хускатнӑ.

Республикӑн ҫутҫанталӑк пурлӑхӗсен тата экологи министрӗ Александр Коршунов пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑра йӗркене пӑсакан сунарҫӑсен йышӗ нумайланнӑ. Пӗлтӗр вӗсен хисепӗ 2015 ҫулхинчен 2,5 хут йышланнӑ. Нумайӑшне административлӑ майпа явап тыттарнӑ. Виҫӗ ҫынна пуҫиле ӗҫ пуҫарсах саккун пирки аса илтернӗ. Йӗркене пӑхӑнман сунарҫӑсене пӗлтӗр пӗтӗмпе 354,5 пин тенкӗлӗх штраф хурса панӑ.

Икӗ эрнери ҫанталӑк

Чӑваш Енре ҫывӑх вӑхӑтра самай сивӗтмелле — каҫхи температура 9 градус таран анмалла. Gismeteo портала ӗненес пулсан ҫанталӑк юнкун сивӗтӗ — кӑнтӑрла -2 – -3 пулӗ, ҫӗрле — -5 – -9. Ҫав вӑхӑтрах тунтикун, ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнче, ҫил кӑнтӑр енчен вӗрме пуҫласан, питӗ хӑвӑрт ӑшӑтса ямалла — кӑнтӑрлахи температура +8 градус таран ҫитмелле.

Гисметео портал пӗлтернӗ тӑрӑх пуш уйӑхӗ вӗҫленичченех юр ҫуса тӑрӗ. Сивӗ ҫанталӑка пула сывлӑшри нӳрӗк те чакӗ. Енчен те паян вӑл 81% пулсан, ҫитес эрнекун тӗлне 64% таран анса ларӗ. Ҫил кӑнтӑр енчен вӗрме пуҫласан сывлӑшри нӳрӗк 84–89% виҫене таврӑнӗ.

Сӗнтӗрвӑрри районӗн прокуратури тӗнче тетелӗнчи пӗр сайтра каракал ҫурисене сутнине асӑрханӑ. Тӳрех палӑртмалла: ҫак чӗрчуна Пӗтӗм тӗнчери ҫутҫанталӑка сыхлакан пӗрлӗхӗн Хӗрлӗ кӗнекине кӗртнӗ.

Сайтри пӗлтерӗве курсанах прокуратура унпа кӑсӑкланма тытӑннӑ. Унта каракал ҫурин тӗсне, хакне кӑтартнӑ. Сутакан ҫын хӑйӗн номерне те ҫырнӑ. Анчах тискер чӗрчунсенче сутма ирӗк паракан хыпар сайтра пулман.

Прокуратура ӗҫченӗсем ҫав ҫынпа ҫыхӑннӑ. Унтан вӗсем суда ҫак хыпара тӗнче тетелӗнче вырнаҫтарма юраманнине ҫирӗплетмешкӗн заявлени панӑ.

Чӑваш Енӗн гидрометцентрӗ ырантан пирӗн республикӑра ҫанталӑк сивӗтессине пӗлтерет.

Пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗнче улшӑнса тӑракан пӗлӗтлӗ ҫанталӑк пулмалла, юр е ҫумӑр ҫумалла мар. Ҫил тӗрлӗ енчен ылмашса вӗрӗ. Унӑн хӑвӑртлӑхӗ ҫеккунтра 2–7 метр пулассине асӑрхаттараҫҫӗ. Каҫхине сывлӑш температури -4…-9 градус, ыран кӑнтӑрла 0…+5 градус пулӗ. Каҫхине те, ирхине те вырӑн-вырӑнпа тӗтре карса илӗ. Ҫулсем ҫинче пӑрлаклантарӗ.

Пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче улшӑнса тӑракан пӗлӗтлӗ ҫанталӑк пулмалла, юр та, ҫумӑр та ҫумалла мар. Ҫил каҫхине хӗвелтухӑҫӗнчен ҫеккунтра 2–7 метра хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ, кӑнтӑрла вӑл кӑнтӑр енне куҫӗ. Каҫхине сывлӑш температури -4…-9 градус, кӑнтӑрла 0…+5 градус пулӗ.

Пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче те ҫанталӑк сулхӑн тӑрӗ: каҫхине -1…-6 градус хыҫҫӑн кӑнтӑрла ӑшӑтӗ.

2015 ҫулхи юпа уйӑхӗнче Муркаш районӗнчи Ҫатракасси ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ вырӑнти халӑха суйса йывӑҫ кастарнӑ. Йӗлтӗрпе чупакансен ӑмӑртӑвне хатӗрленнӗ чухне пулнӑ ку. Пуҫлӑх йывӑҫ касни саккунпа килӗшӳллӗн пулнине ӗнентернӗ. Халӑх итленӗ. Ара, лешӗ каснӑ йывӑҫсене хӑйсенех пама шантарнӑ вӗт.

Ҫапла майпа 192 йывӑҫ каснӑ. Ҫынсем хырсене, ҫӑкасене, вӗренесене, юмансене йӑвантарнӑ. Ильинкӑри вӑрман хуҫалӑхне 1,5 миллион ытла тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ.

Нумаях пулмасть ҫав пуҫлӑх суд умӗнче явап тытнӑ. Ӑна тӗрмене хупмасӑр 2 ҫуллӑха айӑпланӑ. Ҫавӑн пекех унӑн 1,5 миллион тенкӗлӗх тӑкака саплаштарма тивӗ.

Пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗнче Чӑваш Республикинче пысӑк экологи квесчӗ иртӗ. Вӑл «Заповедная страна» ятла пулӗ. Ӑна Раҫҫейри Экологи ҫулталӑкне халаллӗҫ.

ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑййа 7-8-мӗш классенче вӗренекен шкул ачисем хутшӑнӗҫ. Квест икӗ тапхӑрпа иртӗ. Пӗрремӗшӗ – теори пайӗ. Унта ачасем уйрӑмах сыхлакан ҫутҫанталӑк территорисене пырса тивекен ыйтусене хуравлӗҫ.

Иккӗмӗш тапхӑр – практика пайӗ. Унта шкул ачисем пилӗк станципе ҫыхӑннӑ заданисене пурнӑҫлӗҫ: «Сӑрҫи» заповедник, «Чӑваш вӑрманӗ» наци паркӗ, «Ӳнер станцийӗ», «Угадай ООТП», «Загадочная станция».

Квестра хӑш команда нумайрах балл пухать – ҫавӑ ҫӳнтерӳҫӗ пулать. Ҫӗнтерӳҫе тата призерсене дипломпа чыслӗҫ.

Квеста хутшанас тесен заявкӑна пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗччен памалла.