«Асамат кӗперӗ» культурӑпа курав центрӗнче Ева Лисинӑн «Усӑк хӑлхаллӑ Илюк» повеҫ юмахӗ тӑрӑх «Ӗнчӗрен Чӑваш Ене — ҫулҫӳрев» музей занятийӗсем иртеҫҫӗ.
Занятие чи малтан Шупашкарти 42, 45, 185-мӗш ача пахчисем ҫитсе курнӑ. Вӗсем ашшӗ-амӑшӗпе пӗрле Илюк слонӑн йӗрӗпе ҫулҫӳреве тухнӑ: Ӗнчӗри керменре, Гималай тӑвӗсем ҫинче пулса курнӑ, ӳсен-тӑранпа, чӗрчунсемпе паллашнӑ. Ачасем Ӗнчӗ кӗвӗ инструменчӗсене курнӑ кӑна мар, итленӗ те. Вӗсем ситар тата табла мӗнле янӑранине илтнӗ. Ҫавӑн пекех ачасем Инди тумӗпе паллашнӑ, сари тӑхӑннӑ.
Илюк ҫулне йӗрлесе ачасем Индирен Чӑваша таврӑннӑ. Халӑх пуканисен йышӗнче ачасем хайлав сӑнарне Хветуҫа тупнӑ. Унтан пӗчӗкскерсем аслисемпе пӗрле хайлаври каларӑшсене вуланӑ.
Унтан ачасем тӗрлӗ тӗслӗ хӑйӑртан картина ӳкернӗ. Ҫитес вӑхӑтра занятие Шупашкарти 14, 108, 137-мӗш ача пахичсенчи шӑпӑрлансем хутшӑнмалла. Унта 31-50-50 телефонпа шӑнкӑравласа ҫырӑнма пулать.
Пуш уйӑхӗн 23–26-мӗшӗсенче Мурманскри педагогика колледжӗнче наци культурисен фестивалӗ иртнӗ. Ӑна студентсем, диоспорӑсем, колледж хӑнисем ҫулсеренех ирттереҫҫӗ, ку йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ.
Фестивальти кашни кун тӗрлӗ халӑх пирки каласа кӑтартнӑ. Пӗрремӗш кунхине студентсене вырӑссем, украинсем, беларуҫсем пирки каласа кӑтартнӑ. Ун чухне «Мурманск облаҫӗнчи украинсем» наци культурин автономийӗ» общество организацийӗн пултарулӑх ушкӑнӗсем сцена ҫине тухнӑ.
Иккӗмӗш кунхине «Чӑваш тӗнчи» чӑваш культурин обществин элчисем эстафетӑна йышӑннӑ. Вӗсем Чӑваш культурин кунне йӗркеленӗ. «Акатуй» ансамбль солистки Дина Агеева чӑваш халӑхӗ мӗнле пулса кайни, вӗсен наци тумӗн уйрӑмлӑхӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Чӑваш Ене ҫӗр пин юрӑ, ҫӗр пин ташӑ, ҫӗр пин тӗрӗ тӗнчи тесе ахальтен каламаҫҫӗ. Ирина Федорова чӑваш тӗррине кӑтартнӑ, унти эрешсем, тӗссем мӗне пӗлтернине ҫутатнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл ӗлӗкхи чӑваш хӗрарӑмӗсен тумне кӑтартнӑ. Вӑл ӑна хунямӑшӗнчен лекнӗ. «Акатуй» вокал ансамблӗ чӑваш юррисене шӑрантарнӑ. Чӑваш такмакӗсемсӗр те иртмен уяв.
Вӑрмар районӗнче халӑха Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫисене хисеплесе, театр пултарулӑхне аталантарас, чи лайӑх драма ушкӑнӗсене, авторсене тупса палӑртас тӗллевпе Чулкаҫри культура ҫуртӗнче театрсемпе драма ушкӑнӗсен «Мухтав ахрӑмӗ» район фестивалӗ иртнӗ.
Жюрире вырӑнти тӳре-шара пулнӑ. Ҫӗнтерӳҫӗсене тӗрлӗ номинаципе палӑртнӑ.
«Чи лайах спектакль» номинацире Кӗтеснер ялӗн клубӗ ҫӗнтернӗ. «Арҫын рольне чи лайӑх калӑплакан» ята Кӗтеснерти А.Г.Скворцов тивӗҫнӗ. «Хӗрарӑм рольне чи лайӑх калӑплакан» ята вара Вӑрмарти А.Е.Белова илнӗ.
«Чи лайӑх режиссер ӗҫӗ» номинацире Кивӗ Вӑрмар тӑрӑхӗ ҫӗнтернӗ. «Спектакле кӗвӗ тӗлӗшӗнчен чи лайах илемлетни» номинацире арапуҫсем мала тухнӑ.
«Чи лайӑх тум» номинацире Анаткас ялӗ ҫӗнтернӗ. «Чи лайӑх декораци» номинацире — Чулкаҫ ялне ҫитекенни пулман.
Сӑнсем (14)
Ака уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Элӗкри клубра «Нарспи» спектаклӗн премьери пулӗ. Ӑна И.В.Афанасьев режиссер ертсе пыракан халӑх театрӗ сцена ҫине каларӗ, Раҫҫейри Литература тата Чӑваш Енри Константин Иванов ҫулталӑкӗсене халаллӗ.
Халӑх театрӗ классика спектакльне хапӑл тусах хатӗрленнӗ. Постановка халӑха килӗштӗр тесе пултарулӑх ушкӑнӗ унта ҫӗнӗ сӗм кӗртме тӑрӑшнӑ. Унта вӗсем хальхи технологисемпе усӑ курӗҫ. Тумӗсем вара пачах тепӗр май: ӗлӗкхи пурнӑҫа ҫывӑх пулӗҫ.
Малтанах ку постановкӑна сцена ҫине кӑларма хатӗрленнӗ чухне пултарулӑх ушкӑнӗ шикленнӗ те. Ара, Константин Иванова чӗлхине, чӑвашсен йӑли-йӗркине пӗлни ҫителӗксӗр-ҫке. «Нарспи» лайӑх «пиҫсе» тухтӑр тесен чӑваш культурин кашни пӗрчине пӗлмелле вӗт.
Анчах халӑх театрӗ ку ӗҫе пуҫӑннӑшӑн пӗрре те ӳкӗнмест. Ку — кӑсӑклӑ та усӑллӑ.
Спектакле Элӗкри клубра каҫхи 7 сехетре кӑтартӗҫ.
Чулхула облаҫӗнче пурӑнакан чӑвашсене облаҫре иртекен «Туслӑх кӗперӗ» фестивале йыхравланӑ. Йӑлана кӗнӗ мероприятие кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут йӗркелеҫҫӗ. Вӑл ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче 17 сехет те 30 минутра Чулхулари Чукун ҫул тӑвакансен Культура керменӗнче пуҫланмалла. Фестивале пырса курас текенсене тӳлевсӗрех кӗртессине пӗлтереҫҫӗ.
Фестивале асӑннӑ облаҫри тутарсен наципе культура автономийӗ пуҫарнипе пулса пырать. Ӑна ирттерме Чулхула облаҫӗнчи Шалти регион тата муниципалитет политикин министерстви пулӑшса пырать.
Фестивальте унта хутшӑнакан тӗрлӗ халӑхӑн наци тӗпелӗн, ал ӗҫӗсен япалисен куравне йӗркелӗҫ. Килӗшнине туянма май килӗ.
Анлӑ концерта вырӑс, украин, еврей, тутар, дагестан, азербайджан, кӑркӑс, таджик, эрмен, чӑваш, мӑкшӑ тата ытти халӑх ушкӑнӗсем хӑйсен чи лайӑх номерӗсемпе хутшӑнмалла.
Пирӗн ҫӗршывра паллӑ ҫыравҫӑсем, хайлавсенчи сӑнарсем нумай. Паллах, вӗсене халалланӑ палӑксем те самай. Нумаях пулмасть паллӑ вырӑнсене палӑртмашкӑн конкурс старт илнӗ. Вӗсем ҫӗршыв картти ҫинче пулмалла.
Кирек кам та — ӳсӗмне, ӑҫта пурӑннине пӑхмасӑр — конкурса хутшӑнма пултарать. Константин Иванов ячӗллӗ вулавӑш проект шутласа кӑларса «Литература йӗрӗ» конкурса хутшӑнӗ.
Вулавӑш Эгер бульварӗпе 9-мӗш пилӗкҫуллӑх проспект хӗресленнӗ вырӑнти хурӑнлӑхра, К.Иванов ячӗллӗ вулавӑша хирӗҫ, литература сакне вырнаҫтарма сӗнет. Икӗ енчен Нарспипе Сетнер кӳлеписене лартасшӑн.
Кунтах, сака хирӗҫ, К.Ивановӑн астӑвӑм чулне тата унӑн вилӗмсӗр поэмине кӗнеке пек туса вырнаҫтарасшӑн.
Кӗҫех 9-мӗш пилӗкҫуллӑх проспектӗнчи 19/37 ҫуртӑн стенине Константин Иванов барельефӗ тата унӑн «Поэзисӗр манӑн пурнӑҫ ҫук» тесе ҫырни илемлетмелле. Ӑна чӑвашла тата вырӑсла ӗҫлӗҫ.
Конкурс ҫӗнтерӳҫисене тӗнче тетелӗнчи ҫынсем сасӑлавпа палӑртӗҫ. Финала тухнисене юпа уйӑхӗнче чыслӗҫ.
Ака уйӑхӗн 6-мӗшӗнче «Пирӗн пурнӑҫ» район хаҫачӗн редакцине пичет ӗҫӗн ветеранӗсем, штатра тӑман корреспондентсем пухӑнчӗҫ. Тӗлпулӑвӑн сӑлтавӗ район тӗкӗрӗн сумлӑ юбилейӗ пулчӗ — хаҫат 85 ҫул тултарчӗ. Аса илмелли, сỹтсе явмалли, тишкермелли чылай пулчӗ пухӑннисен.
Тӗрлӗ ҫулсенче тӗп редакторта тимленӗ Николай Павлович Барышниковпа Михаил Александрович Чемашкин, чылай ҫул хушши район хаҫатӗнче вӑй хунӑ Семен Егорович Ванюшин, Ираида Сергеевна Самылкина, Светлана Петровна Князькова асаилӳсен ҫӑмхине сỹтнӗ май салам сӑмахӗсене те каларӗҫ. Александр Петрович Трофимов, Геннадий Александрович Савельев, Светлана Вячеславовна Яруткина, Галина Вячеславовна Зотова, Валерий Константинович Романов, Анатолий Алексеевич Тихонов (Ӗмӗт), Матвей Семенович Кораков обществӑлла корреспондентсем те район хаҫатне вӑрӑм кун-ҫул сунса саламланӑ май малалла та райхаҫатпа туслӑ пулма шантарчӗҫ. Район хаҫачӗн тӗп редакторӗ Алина Оринова район хаҫачӗн аталанӑвӗнче пухӑннисен тỹпи пысӑк пулнине каларӗ, пурне те Тав ҫырӑвӗсем тата парнесем парса чысларӗ.
Ака уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Комсомольски районӗнчи Хирти Мӑнтӑр ялӗнчи культура ҫуртӗнче поэзи каҫӗ иртнӗ. Унта аслисем те, шкул ачисем те Мария Каҫалпа тӗл пулма хаваспах пухӑннӑ. Марионелла Тимофеева (Мария Каҫал) Хирти Мӑнтӑр ялӗнче пурӑнать.
Сӑмах май каласан, Мария Каҫалӑн «Ҫул кӑтартрӗ пире анне пилӗ» кӗнеки «Чӑваш Ен литератури: 2103 ҫулхи чи вуланакан кӗнеке» конкурсра «Асамлӑ йӗрке» номинацие хутшӑннӑ.
Марионелла Николаевна поэзие ачаранпах юратнӑ, хӑй те ҫырнӑ. Вӑл — ЧР Писательсен пӗрлӗхӗн, Писательсен пӗрлӗхӗн тӗнчери пӗрлешӗвӗн пайташӗ. Мария Каҫал республикӑра, районта иртекен конкурссене хутшӑнать. 2013 ҫулта иртнӗ «Чӑваш йӑмри» конкурсра «Чӑваш йӑмри» хайлавпа пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ.
Каҫал тӑрӑхӗ 75 ҫул тултарнӑ ятпа иртнӗ уявра та унӑн «Каҫал ен» савви чылайӑшӗн кӑмӑлне кайнӑ.
Тӗлпулура чылай сӑвӑ янӑранӑ. Автор вуланине пурте тимлӗн итленӗ. Поэзи каҫӗ вӗҫленнӗ май пухӑннисем сӑвӑҫа ӑнӑҫусем тума ырлӑх-сывлӑх, ӑнӑҫу суннӑ.
Сӑнсем (9)
Ака уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Хӗрлӗ Чутай районӗн хаҫачӗ «Пирӗн пурнӑҫ» 85 ҫул тултарнӑ.
1930-мӗш ҫулсенче вӑл «Коллективист» ятпа Етӗрнере тухса тӑнӑ. Ун хыҫҫӑн хаҫат ячӗ пӗрре мар улшӑннӑ: «Красночетаевец», «Путь Победы». «Пирӗн пурнӑҫ» ятпа 1991 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнчен тухма пуҫланӑ.
Паян район хаҫачӗ — обществӑпа политика хаҫачӗ, чӑвашла эрнере икӗ хут тухса тӑрать. Хӑш чухне вырӑсла статьясем те курӑнкалаҫҫӗ. Алина Оринова 2004 ҫултанпа редактор пуканне йышӑнать.
Каларӑм чылай наградӑна тивӗҫнӗ. 2014 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче хаҫатра ӗҫлекен Альбина Замуткина корреспондентӑн «Ҫемье телейӗ — ачасенче» проекчӗ ҫӗнтернӗ.
Район хаҫачӗ Совет тапхӑрӗнче «Искра» колхозра нумай тиражлӑ «Хӗлхем» хаҫат кӑларса тӑнӑ Иван Вазяковпа ҫыхӑну тытать. Вӑл Мишеркассинчи вӑтам шкулта таврапӗлӳ музейне йӗркелесе тытса пырать.
Ҫак уйӑхӑн пуҫламӑшӗнче Шупашкар районӗнчи тӗп вулавӑш тытӑмӗнче Л.Н. Толстой ячӗллӗ республикӑри суккӑррисен ятарлӑ вулавӑшӗн куҫса ҫӳрекен пунктне уҫнӑ.
Кӳкеҫри вулавӑш пуҫлӑхӗ Галина Тимофеева начар куракансем тахҫанах ун пек пункт пирки ӗмӗтленнине пӗлтерет. Халӗ вара начар куракансем тинех кӗнекепе паллашма пултарӗҫ. Вӗсене Брайль шрифчӗпе пичетленӗ, хӑшӗсене аудиомеслетпе хатӗрленӗ, виҫҫӗмӗшсене шултра шрифтпа пичетленӗ. Л.Н. Толстой ячӗллӗ вулавӑш начар куракансем валли хӑй те кӗнекесем кӑларать. Сӑмах май каласан, вилӗмсӗр «Нарспи» поэмӑна та Брайль шрифчӗпе кун ҫути кӑтартнӑ.
Вулавӑшӑн куҫса ҫӳрекен пунктне уҫнӑ май йӗркеленӗ курава та Константин Ивановӑн паллӑ ҫак кӗнекине илсе пынӑ.
-3.7 °C