Шупашкарти хулаҫум автовокзалӗнче пӗр ватӑ арҫын хутаҫ манса хӑварни пирки, унта укҫа пулни ҫинчен пӗлтернӗччӗ. Ҫав арҫын тупӑннӑ, укҫана ӑна тавӑрса панӑ. Ҫак хутаҫа вокзалта асӑрханӑ хӗрарӑма вара ШӖМӗн Шупашкарти управленийӗн пуҫлӑхӗ Марат Михайлов тав хучӗ, чечек ҫыххи тата парне парса чысланӑ.
Ӗҫ-пуҫ мӗнле пулнине аса илтерер. Раштав уйӑхӗн 11-мӗшӗнче ирхине ватӑ арҫын ывӑлӗ патне хӑнана кайма тухнӑ. Хайхискер вокзалта алӑри хутаҫне ӳкерсе хӑварнӑ. Ҫак хутаҫа вокзал ӗҫченӗ Елена Алексеева асӑрханӑ, малтанах ҫӳп-ҫап тесе шутланӑ. Уҫса пӑхнӑ та – унта укҫа, 90 пин тенкӗ ытла. Вӑл хутаҫа диспетчера панӑ. Анчах ун хуҫи тупӑнман. Кун хыҫҫӑн полици ҫав арҫынна шырама тытӑннӑ, МИХсем унӑн сӑнне вырнаҫтарнӑ.
Ватӑ арҫыннӑн ҫемйи ӑшра ҫав укҫапа «сывпуллашнӑ» ӗнтӗ, тупасса шанман. Халӗ старике укҫине тавӑрса панӑ.
Шупашкарти пӗр бизнес-центрта арҫын тӑрук вилсе кайнӑ. Ку паян ирхине, 8 сехетре, пулнӑ.
Ватӑ арҫын медицина организацине справка илме пынӑ-мӗн. Вӑл унпа инвалидноҫ ҫине тухма хатӗрленнӗ. Арҫын 8 сехетре вилсе кайнӑ, вилене 11 сехетре ҫеҫ илсе кайнӑ. Ҫав вӑхӑтра, 3 сехет, йӗрке хуралҫисемпе тухтӑрсем иртен-ҫӳренрен ыйтса пӗлнӗ, кирлӗ ӗҫсене пурнӑҫланӑ.
Бизнес-центр хуралҫи каланӑ тӑрӑх, ватӑ арҫынна алӑкран кӗнӗ чухнех япӑх пулса кайнӑ. Ӑна кӗме пулӑшнӑ, анчах шалта вӑл хӑйне тата япӑхрах туйнӑ, кайран вилсе кайнӑ. Тӑванӗсем ватӑ арҫынпа пӗрле справка илме пынӑ.
Шупашкарта пурӑнакан Зинаида Клопова ҫак кунсенче 100 ҫул тултарнӑ. Вӑл 1919 ҫулта Муркаш районӗнчи Ҫулав ялӗнче ҫуралнӑ.
Зинаида шкул пӗтерсен ҫыхӑну уйрӑмӗнче телефонисткӑра ӗҫленӗ. 23 ҫулта чухне вӑл пулас мӑшӑрне Гордей Клопова тӗл пулнӑ. Арҫын вӑрҫӑра аманнӑ пулнӑ. Ҫамрӑксем пӗрлешсен Уйкаса пурӑнма куҫнӑ. Унта Зинаида икӗ вырӑнта ӗҫленӗ. Каярахпа вӑл почтӑра тӑрӑшнӑ, унтанах тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ.
Зинаида Клопова халӗ виҫӗ ачипе, сакӑр мӑнукӗпе, мӑнукӗсен 10 ачипе тата кӗҫӗн мӑнукӗсен пӗр ачипе савӑнса пурӑнать.
2019 ҫулхи раштавӑн 5-мӗшӗнче Наци вулавӑшӗнче Чӑваш шурсухалӗсен (ваттисен) тӗп канашӗн ларӑвӗ пулса иртнӗ. Унта ҫак ыйтусене пӑхса тухнӑ:
1. 2019 ҫулта аксакалсен канашне пӑшӑрхантарнӑ ыйтусем (вӑл шутра — Слакпуҫӗнчи сысна комплексӗ лартассине сивлени; удмурт чӗлхине хӳтӗлесе Альберт Разин хӑйне ҫунтарса яни тата чӑваш шкулӗсенчи вӗрентӳ).
2. Тӗрлӗ пӗрлешӳсемпе уйрӑм ҫынсем Халӑх ячӗпе паракан чыс паллисем (медальсемпе орденсем) ҫинчен 2016 ҫулта хускатнӑ ыйтӑва малалла сӳтсе явни).
3. Чӑваш Республикин 100 ҫулне тата Аслӑ Ҫӗнтерӗвӗн 75 ҫулне ял-хулари Шурсухалсен ушкӑнӗсем мӗнле кӗтсе илесси (ӗҫ планне палӑртни).
4. Халӑх Хуралӗпе Шурсухалсен канашӗн йышне ҫӗнетесси пирки.
Лару ӗҫлӗ те тухӑҫлӑ иртнӗ. Малтан кун йӗркинчи ыйтусемпе Шурсухалсен канашӗн ертӳҫи Виталий Станьял хӑй шухӑшӗсене пӗлтернӗ, Унтан кашни ыйтӑва тӗплӗн шӗкӗлченӗ. Тӑван чӗлхе шӑпи тата ӑна шкулсенче мӗнле вӗрентни ҫинчен Владислав Эльмен (Шупашкар районӗ), педуниверситетра ӗҫленӗ Александр Мефодьевпа Василий Васильев профессорсем, Тимер Акташ журналист хӑйсен шухӑшне пӗлтернӗ, Эдуард Бахмисов (ЧНКан «Чӑваш ялӗ» комитечӗ ертӳҫи) хӑй юлашки ҫулсенче Муркаш районӗнчи Калайкассинчи, Шупашкар районӗнчи Анат Кӗнерти, Элӗк районӗнчи Юнтапари тата ытти нумай шкулсенче чӑваш чӗлхипе культурин кунӗсене ирттерме пулӑшни ҫинчен, ку ӗҫре тем тӗрлӗ ӑнӑҫлӑ майсемпе меслетсем пурри ҫинчен тӗплӗ каласа панӑ.
Куславкка хулинче пурӑнакан арҫын суд сакки ҫине ларӗ. 64 ҫулти арҫын, тивӗҫлӗ канӑва тухнӑскер, Атӑл хӗрринче пӑшал тупнӑ та ӑна хӑйӗн килӗнче упранӑ.
Следстви версийӗ тӑрӑх, ватӑ арҫын кӑҫалхи ака уйӑхӗн вӗҫӗнче Атӑл хӗрринче полиэтилен хутаҫпа чӗркенӗ пӑшал обрезӗ выртнине асӑрханӑ та ӑна килне йӑтса кайнӑ. Ҫӗртме уйӑхӗн 2-мӗшӗнче вӑл ӑна пӗлӗшне панӑ.
Арҫын тӗлӗшпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе тишкерсе пӗтернӗ, Куславкка районӗн судне пӑхса тухма ярса панӑ. Палӑртса хӑварар: куншӑн 4 ҫул таран колоние ӑсатма пултараҫҫӗ.
Ватӑ хӗрарӑм балкон ҫине тухнӑ. Ӑна ӑнсӑртран ҫулталӑк ҫурӑри мӑнукӗ хупса лартнӑ. Кун пирки ҫӑлавҫӑсене ачан амӑшӗ пӗлтернӗ.
Ку паян 13 сехетре пулса иртнӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарта пӗр хваттерте хӗрарӑм йӑпӑртлӑха балкон ҫине тухнӑ. Мӑнукӗ питӗрса лартсан ӑна ҫӑлавҫӑсем тухма пулӑшнӑ. Вӗсем ватӑ хӗрарӑм патне пусмапа балкон ҫине хӑпарнӑ, алӑка уҫма пулӑшнӑ.
Амӑшӗ ҫӑлавҫӑсене тав тунӑ. Вӑл палӑртнӑ тӑрӑх, вӗсем профессионалсем, алӑка ҫӗмӗрмесӗрех уҫма пултарнӑ.
Ҫак уйӑхра Канаш район пульницинче ватӑ ҫынсен пӳлӗмӗ уҫӑлнӑ. Гериатри пӳлӗмӗ 75 ҫул урлӑ каҫнисене йышӑнать. Ӑна аслӑ ҫулхисем валли «Демографи» наци проекчӗпе килӗшӳллӗн уҫнӑ.
Гериатри пӳлӗмӗ кӑҫалхи чӳк уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ӗҫлеме пуҫланӑ. Ятарлӑ пулӑшӑва унта 12 ҫынна кӳнӗ те.
Гериатри пӳлӗмӗнче Канаш хулинче, Канаш тата Йӗпреҫ районӗсенче пурӑнакан ватӑсене йышӑнаҫҫӗ. Пӳлӗмре 10 койка вырнаҫтарнӑ.
Чӑваш Енӗн Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн пресс-служби ӗнентернӗ тӑрӑх, гериатрсем ватӑсен пурнӑҫне лайӑхлатассипе чунтан тӑрӑшаҫҫӗ. Нумаях пулмасть Канашри район пульницинче республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев пулнӑ. Вӑл учрежденин инфекци тата терапи уйрӑмӗсем епле ӗҫленипе, хирурги уйрӑмне юсанипе паллашнӑ.
Йӗпреҫ поселокӗнче пурӑнакан 43 ҫулти арҫын киле часах таврӑнаймӗ – суд ӑна ҫирӗп режимлӑ колоние 20 ҫуллӑха ӑсатма йышӑннӑ.
Следстви тата суд палӑртнӑ тӑрӑх, кӑҫал ака уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Йӗпреҫ поселокӗнче хайхискер 30 ҫулти арҫынпа калаҫса татӑлса «ӗҫленӗ» (теприн тӗлӗшпе уйрӑм производство уҫнӑ, вӑл следствипе ӗҫлеме киклӗшнӗ). Вӗсем эрех ӗҫмешкӗн укҫа илме 74 ҫулти хӗрарӑмӑн килне кӗнӗ, ӑна хӗненӗ. Унтан икӗ телефон йӑкӑртнӑ, хӗрарӑмран укҫа ыйтнӑ. Ватӑскер 750 тенкӗ кӑларса панӑ, анчах ку лешсене ҫитмен – каллех ыйтнӑ. Хӗрарӑм хӑранипе вӗсене 4 пин тенкӗ тыттарнӑ.
Арҫынсем ку вӗсемшӗн япӑх вӗҫленӗ тесе шутланӑ, ҫавӑнпа хӗрарӑма вӗлерме шут тытнӑ. Малтан вӗсем ватӑскере ҫиппе пӑвма тытӑннӑ, анчах татӑлса кайнӑ. Унтан 43-ри арҫын хачӑ илнӗ те ӑна мӑйӗнчен темиҫе хутчен чикнӗ. Лешӗ ҫавӑнтах вилнӗ.
Хӗрарӑм виллине пӗлӗшӗ темиҫе сехетрен курнӑ, кун пирки полицие пӗлтернӗ. Арҫынсене часах тытса чарнӑ. Вӗсем кинемейрен йӑкӑртнӑ телефонсене кӑмакара ҫунтарнӑ, анчах кӑмрӑк ашӗнче пайӗсене тупнӑ. Хваттерте вӑрланӑ укҫан пӗр пайӗ пулнӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 63 ҫулти хӗрарӑм патне палламан ҫын шӑнкӑравланӑ та юмах юптарнӑ: вӑл вклад уҫнӑ банкра ултавҫӑсем пур иккен, вӗсем унӑн ячӗпе кредит илесшӗн имӗш. Хайхискер банкри ултавҫӑсене тупмашкӑн пулӑшма ыйтнӑ. Ватӑскер ӗненнӗ. Ҫапла хӗрарӑма 150 пин тенкӗ кредит илме ӳкӗте кӗртнӗ.
Унтан ҫав арҫын каллех шӑнкӑравланӑ, ултавҫӑсем тепӗр банкра та ӗҫлеме пултарнине каланӑ, каллех 150 пин тенкӗ кредит илме ыйтнӑ. Ватӑ хӗрарӑм ҫав укҫа-тенке арҫын кӑтартнӑ счетсем ҫине куҫарнӑ.
Ҫав кунах Шупашкарти 51 ҫулти арҫын улталаннӑ. Ун патне «банкӑн хӑрушсӑрлӑх службин ӗҫченӗ» шӑнкаравланӑ, унӑн счечӗ ҫинчен такам укҫа куҫарма хӑтланнине пӗлтернӗ. Вӑл арҫынна банк уйрӑмне кайса 415 пин тенке илме, «резерв фондне» куҫарма ӳкӗте кӗртнӗ.
Паян, чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, Шупашкарти Гагарин урамӗнче вырнаҫнӑ пульница ҫывӑхӗнче арҫын виллине тупнӑ. Унӑн вилли 12 сехетре йывӑҫсем айӗнче выртнине асӑрханӑ. Унтан инҫех мар – тротуар.
Пульница питӗ ҫывӑхра, 20 метр кӑна. Ҫакна курнӑ ҫынсем каланӑ тӑрӑх, 78 ҫулти арҫын пульницӑна утса ҫитеймен. Анчах Следстви комитечӗ ҫакна ҫирӗплетмен-ха.
Ӗҫ-пуҫа уҫӑмлатас тӗллевпе судпа медицина экспертизи ирттерӗҫ.
+15.3 °C