(«Чӗрӗ чӑваш. Чӗрӗ мар чӑваш» кӗнекерен)
2019 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Горький ячӗпе хисепленекен МХАТ-ра А.Г. Дугин «Метафизика Синей Птицы» лекци вулать (14 лекцирен тӑракан «Онтология и антропология театра» ярӑмран). Ӑна 1905 ҫулта ҫырнӑ бельги ҫыравҫын тата философӗн Морис Метерлинкӑн «Сенкер Кайӑк» пьесине халалланӑ. «Пьесӑсен пьеси. Кайнисен тӗнчи пирки, ӗмӗр чӗрӗ архетипсен тӗнчи пирки, хӑватсен чӗмӗсем вӑранни пирки каланӑ тарӑнран тарӑн, философилле, неоплатоникла халай/сӑмах» («Пьеса пьес. Глубинное, философское, неоплатоническое послание о мире мертвых, о мире вечных архетипов, о пробуждении духов стихий». – Дугин А.Г. Формирование нашего сознания через русский театр. Студия «Аврора», 2020 г.).
«Вилнисем ҫук, вилӗм те ҫук», — тесе ӗненнӗ Метерлинк.
А.Г. Дугин лекцийӗнчен:
«Тильтильпе Митиль вилнисен тӗнчине ҫитеҫҫӗ. Ку вӑл шаман тӗнчен тӗрлӗ сийӗсене ҫул ҫӳренин классикӑлла пуҫламӑшӗ. Малтан ачасем аслашшӗпе асламӑшӗ пурӑнакан ҫӗре лекеҫҫӗ. Кунтах ҫут тӗнчерен уйрӑлнӑ пиччӗшӗ-шӑллӗсем, аппӑшӗ-йӑмӑкӗсем.
Шӑмӑршӑ районӗнче пурӑнакан Анна Петрова 100 ҫул тултарнӑ. Вӑл халӗ те юрлама пултарать.
Анна Павловна 6 ачаллӑ ҫемьере ҫуралнӑ. Вӑл вӑрҫӑ ҫулӗсенче окоп чавма кайнӑ. «Кивӗ тумтир тӑхӑнса 10-шар сехет чаваттӑмӑр, ҫил ҫурӑм витӗр вӗретчӗ», - аса илет Анна Петрова.
Анна Павловна питӗ ир тӑлӑха арӑма юлнӑ. Упӑшки вилнӗ чухне хӗрӗ Мария 7 уйӑхра пулнӑ. Вӑл ӑна пӗчченех ура ҫине тӑратнӑ.
Анна Петровӑн вӑрӑм ӗмӗр варттӑнлӑхӗ пур: ырӑ кӑмӑллӑ пулмалла тата Турра ӗненмелле. Вӑл Библин пӗр пайне каллиграфи почеркӗпе тетрадь ҫине ҫырса илнӗ. Халӗ унӑн 5 мӑнук, вӗсен 8 ачи. Кӗҫех 9-мӗшӗ ҫуралмалла.
Тивӗҫлӗ канури хӗрарӑм банк картти тупнӑ та унпа лавккара тавар туяннӑ. Халӗ ун куншӑн судра явап тытма тивӗ.
ШӖМ пӗлтернӗ тӑрӑх, авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче ача пахчин воспитателӗ полицие пырса карточки ҫинчен такам 3 пин тенкӗ вӑрланине пӗлтернӗ. Йӗрке хуралҫисем ҫакна тивӗҫлӗ канури хӗрарӑм тунине палӑртнӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 73 ҫулти хӗрарӑм тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Вӑл айӑпне йышӑнса тӑкака саплаштарма шантарнӑ.
Ваттисен кунӗнче тивӗҫлӗ канури ҫынсем валли ҫулсерен акци йӗркелеҫҫӗ. Кӑҫал та ку йӑлана пӑрахӑҫламӗҫ.
Шупашкар хула администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал та ваттисен ҫӳҫне йӳнӗ хакпа касма май пулӗ. Ку 60 ҫултан аслӑраххисене пырса тивет. Администраци пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал акци икӗ куна тӑсӑлӗ.
60 ҫултан аслӑраххисем парикмахерские маларах ҫырӑнса ҫӳҫне йӳнӗ хакпа – 150 тенкӗпе – кастарма пултараҫҫӗ. Акцие Шупашкарти 24 парикмахерски хутшӑнать.
Чӑваш Енре 107 ҫулти ҫын пурӑнать.
Пӗтӗмӗшле илсен, пирӗн республикӑра 90 ҫултан пуҫласа 99 ҫула ҫитичченхисем – пурӗ 5 309 пенсионер. 100 ҫултан иртнисем – 49 ҫын. Пӗр ӗмӗр ытла пурӑнакансенчен 44-шӗ – хӗрарӑмсем, 5-шӗ – арҫынсем.
Чи аслӑ хӗрарӑм, вӑл 107 ҫулта, Шупашкарта пурӑнать. Чи аслӑ арҫын, вӑл кӑҫал 102 ҫул тултарнӑ, Етӗрнере тӗпленнӗ.
РФ Пенси фончӗн республикӑри пайӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑрӑм
ӗмӗрлисем Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар хулисенче, Патӑрьел, Елчӗк тата Етӗрне районӗсенче пурӑнаҫҫӗ.
Юпа уйӑхӗн 5-22-мӗшӗсенче аслӑ ҫулхи пурӗ 50 ҫын «Вега» социаллӑ сиплев центрӗнче 18 кун хушши тӳлевсӗр канӗ тата сывлӑха ҫирӗплетӗ.
Путевка илес тесен социаллӑ хӳтлӗх пайӗсене каймалла. Заявленисене вӑрҫӑ ҫулӗсенче тылта ӗҫленисен, ӗҫ ветеранӗсен, политика репрессийӗсене пула курнисемпе реабилитациленнисен, сусӑрсен, ӗҫлемен пенсионерсен ҫырса пама ирӗк пур.
Путевкӑсене илме унчченхи икӗ ҫулта канма кайманнисен юрать.
Заявление панӑ чухне тухтӑр сывлӑх тӑрӑмӗ ҫинчен ҫырса панӑ справкӑна та ыйтӗҫ. Полис, паспорт, ҫӑмӑллӑхсемпе усӑ курма ирӗк паракан документ та ҫумра пулмалла.
Элӗк районӗнчи Ҫирӗккассинче пурӑнакан Раиса Михайлова хӑйӗн укҫипе ҫӑлкуҫа хӑтлӑлатнӑ. 94 ҫулти кинемей пӗччен ӗҫлемен, ӑна ялти ҫынсем пулӑшнӑ.
Ӗҫе ҫуркунне тытӑннӑ. Раиса Михайлова ҫӑлкуҫа хӑтлӑлатма шутласан ял ҫыннисем те алӑ панӑ. Укҫине вара кинемей никамран та пухман, хӑйӗнне кӑларса панӑ. Пӗрисем стройматериал илсе килнӗ, теприсем ӗҫленӗ. Кӗркунне тӗлне ҫӑлкуҫа хӑтлӑлатса пӗтернӗ. Халӗ унта кӳршӗ ялсенчи ҫынсем те чӑмса тухма килеҫҫӗ.
Ҫынсем каланӑ тӑрӑх, унти шыв сиплӗ. Купол 100 пин тенке кайса ларнӑ. Раиса Михайловна укҫине шеллемен, веҫех тӳленӗ. Ӑна вӑл нумай вӑхӑт пухнӑ. Кӑҫал РФ президенчӗ Ҫӗнтерӳ кунӗнче тыл ӗҫченӗсене панӑ 25 пин тенке те унта такакланӑ.
Паян ҫӗрле Сӗнтӗрвӑрри хулинче пушар пулнӑ. Степан Разин урамӗнчи ҫурт тӗппипех ҫунса кӗлленнӗ.
Кунран та хӑрушраххи – унта ҫын вилнӗ. Ҫуртра ватӑ ҫынсем, арӑмӗпе упӑшки, пурӑннӑ. 73 ҫулти хӗрарӑма ҫӑлма май килнӗ. Ӑна пушар вырӑнне ҫитнӗ ҫын урама илсе тухнӑ. Упӑшкине вара, 1948 ҫулта ҫуралнӑ арҫынна, ҫӑлма май килмен. Вӑл пушарта ҫунса вилнӗ.
Сӑмах май, ҫулталӑк пуҫланнӑранпа республикӑра 1210 пушар пулнӑ. Вӗсенче 64 ҫыннӑн пурнӑҫӗ татӑлнӑ, 52-ӗн суранланнӑ, 127 ҫынна ҫӑлнӑ.
Авӑн уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ районӗнче 83 ҫулти арҫын ҫухалнӑ. Тӑванӗсем тепӗр кунхине нимеҫӗсенчен пулӑшу ыйтнӑ. Ватӑ арҫын вара чир-чӗрпе аптӑранӑ.
Ватӑскере хӑвӑртрах шыраса тупмалла пулнӑ, мӗншӗн тесен каҫхине самай сивӗтет. Ҫитменнине, ҫумӑр ҫунӑ, ҫил кастарса вӗрнӗ. Арҫын хӑй ӑҫта ҫӳренине ӑнланмасть-мӗн, чирне пула эмелсем ӗҫсе тӑрать.
Авӑн уйӑхӗн 10-мӗшӗнче ӑна кӳршӗ ялта тупнӑ. Вӑл шӑнса хытнӑ, питӗ ывӑннӑ. Ватӑскер сивӗре, ҫумӑр айӗнче виҫӗ кун ҫухалса ҫӳренӗ.
Шупашкар хулинче «Поделись урожаем» (чӑв. Тухӑҫа парнеле) акци иртет. Ӑна тӗп хулари Халӑха социаллӑ пулӑшу паракан комплекслӑ центр йӗркеленӗ.
Асӑннӑ учрежденире «Тӗрӗс апаталану – вӑрӑм ӗмӗр никӗсӗ тата усӑллӑ йӑла» проект пурнӑҫланать. Кӑҫал кӑна мар-ха. Ытти ҫул та ӑна йӗркеленӗ.
Хальхи вӑхӑтра пахчасенче улма-ҫырла, пахча ҫимӗҫ пулса ҫитнӗ. Ҫуркунне ытларах акса-лартса хӑварас килет, кӗр ҫитсен тухӑҫ йӑтӑнса тӑрать, тирпейлесе те пӗтереймӗн. Хулара ялти пек картиш тулли выльӑх-чӗрлӗх усрамастӑн-ҫке — ҫынна ҫиме питӗ нумаях та кирлӗ мар. Ҫавӑн пек шухӑшлакан пахчаҫӑсем ытлашши пахча ҫимӗҫе теприсене кӑмӑлтан параҫҫӗ.
Социаллӑ ӗҫченсем пахча ҫимӗҫе пӗччен пурӑнакан, дачӑра ӗҫлеме пултарайман е пахча ҫук ваттисене ҫитерсе параҫҫӗ.
+17.3 °C