Ҫак кунсенче Чӑваш наци музейӗнче «Ҫыннӑн анатомийӗпе патологийӗ» курав уҫӑлнӑ. Унта ҫыннӑн органӗн 70 яхӑн экспонатне курма пулать. Ҫавӑн пекех куравра варти патлогиллӗ ачасен кӗлеткисем пур.
Варти ачасем — 10-28 эрнесенчисем, ҫуралманнисем. Ытлахӑшӗ пулас амӑшӗ алкоголизм чирӗпе аптӑранине, сиенлӗ япаласем ӑша янине пула ҫапла пулса тухнӑ.
Экспонатсене I Петӗр кунсткамеринчи архивран илсе килнӗ. Ҫуралма пӳрмен ачасем тӗрлӗ чирпе аптӑранӑ: мулкач тути, алӑ-ура аталанманни, кӗлеткен аялти пайӗ пулманни, варти ача кирлӗ пек аталанманни…
Гермафродитсем те пур — хӗрача е арҫын ача пулнине уйӑраймӑн. Сиам йӗкӗрешӗсен кӗлеткисем пӗрлешнӗ, теприсен, йӗкӗрешсен, пӗр пуҫ…
Ача пахчисенче музейсем ӗҫлени ӳсекен ӑрушӑн ҫав тери усӑллӑ. Унта чӑвашсен йали-йӗркипе, культурипе, историйӗпе паллашма пулать-ҫке-ха. Ачаранах тӑван халӑх пуянлӑхне туйса ӳснине мӗн ҫиттӗр?
Ҫӗрпӳ хулинчи «Хӗвеллӗ хула» (шел те, учреждени ячӗсене вырӑсла параҫҫӗ халӗ — «Солнечный город») ача пахчинчи «Ҫеҫпӗл» ушкӑнри шӑпӑрлансем «Асамат кӗперӗ» мини-музея, унтах вырнаҫнӑскере, ҫитсе курнӑ.
Музей ертӳҫисем ачасене питӗ хӗпӗртесе, ырӑ кӑмӑлпа кӗтсе илнӗ. Вӗсем пӗчӗкскерсене чӑвашсен наци тумӗсем пирки, хӗрарӑмсен пуҫа тӑхӑнмалли хатӗрӗсем ҫинчен (хушпу, тухья) каласа кӑтартнӑ, пурте пӗрле ҫӑпата сырса пӑхнӑ.
Ахаль чухне музейсенче ачасене кӑна мар, аслисене нихӑш хатӗр-хӗтӗре те алӑпа тыттармаҫҫӗ. Кунта вара, Ҫӗрпӳри мини-музейра, шӑпӑрлансем йӑлтах тытса пӑхнӑ.
Йывӑр лару-тӑрури шкул ачисем ҫуркуннехи каникулта социаллӑ пулӑшу кӳрекен организацисем ҫумӗнче йӗркеленӗ уйлӑхсенче канӗҫ. Ун пек мая 450 ача валли туса парӗҫ. Ҫав шутран 35 сусӑра Ачасен реабилитаци центрӗ ҫумӗнче йӗркеленӗ уйлӑхра кантарӗҫ.
Хула тулашӗнчи канупа сывлӑх уйлӑхсене те яма палӑртаҫҫӗ. Унта вӗсем пуш уйӑхӗн 23-мӗшӗнчен тытӑнса 29-мӗшӗччен канӗҫ. Хула тулашӗнчи кану вырӑнне ҫитме 861 ача валли путевка уйӑрӗҫ.
Путевкӑсене «Сказка», «Агроздравница», «Белые камни», «Солнышко», «Салют» тата «Надежда» уйлӑхсене параҫҫӗ. Вӗсене ЧР Сывлӑх сыхлав министерствин халӑха социаллӑ пулӑшу кӳрекен центрӗсенче параҫҫӗ.
Йывӑр лару-тӑрури ачасен шутне ашшӗ-амӑшӗн хӳтлӗхӗсӗр юлнисем, сусӑр ачасем, хавшак сывлӑхлисем, хӗҫпӑшаллӑ тата наци хушшинчи хирӗҫтӑрӑва пула шар курнисем, ирӗксӗртен куҫса килнисен тӗпренчӗкӗсем, пусмӑра тӳссе ирттернисем, воспитани колонийӗсенче айӑплава ирттерекенсем, сахал тупӑшлӑ ҫемьере ӳсекенсем тата ытти хӑш-пӗр категори кӗрет.
Тӑвай районӗнчи Турикас Тушкилти ача пахчине ҫӳрекенсем вулавӑшпа паллашнӑ. Унта вӗсене Г. Осипова воспитатель илсе пынӑ. Пӗчӗкскерсене кӗнекен тӗлӗнтермӗш тӗнчине Н. Камасева библиотекарь илсе кӗртнӗ. Ачасене валли «Юмахсемпе тӗлӗнтермӗшсен тӗнчинче» кӗнеке куравӗ йӗркеленӗ. Сӑмахпа каланине астуса юлма ҫӑмӑлтарах пултӑр тесе тата ачасене хӑйсене те кӑсӑклантарас тесе вулавӑшра викторина та йӗркеленӗ. Ача пахчинчи аслӑ ушкӑна ҫӳрекенсем «Юмаха тунӑ ҫулҫӳрев» ҫав викторинӑна хутшӑнса хӑйсем мӗн пӗлнине кӑтартма пултарнӑ.
Ачасене библиотекарь кӗнекесене ҫӗтмелле маррине тата ытти ҫавӑн йышши сӗнӳсем панӑ. Ачасене вӑл вулавӑшра кӗнекесене мӗне кура вырнаҫтарни пирки те ӑнлантарнӑ.
Вулавӑша пынӑскерсене «Асанне ҫӳпҫинчен» пӗчӗк музея та кӗрте кӑтартнӑ.
Пепкисене ача пахчине ҫӳреттерме хаксем хӑпараҫҫӗ. Тивӗҫлӗ йышӑнӑва республикӑн правительствин пуҫлӑхӗ Иван Моторин паян алӑ пуснӑ.
Кӗсье мӗн чухлӗ ҫӳхелесси шкул ҫулне ҫитменнисене учрежденийӗсенче ачамӑрсем мӗн чухлӗ вӑхӑт пулнинчен килет. Унта 3–5 сехетлӗхе ярсан пӗр сехетшӗн унчченхилле 14 тенкӗ вырӑнне 14 тенкӗ те 70 пус тӳлеттерӗҫ. Шӑпӑрлансем хушшинче ачамӑрсем 10 сехет пулсан пӗр сехетшӗн унчченхи 36 тенкӗ вырӑнне 37 тенкӗ те 80 пус тӳлемелле пулса тухать, 12 сехетлӗхе ҫӳреттерекенсен малтанхи 44 тенкӗ вырӑнне 2 тенкӗ те 20 пус ытларах кӑларса хумалла. Пепкисене талӑклӑха ача пахчисене ӑсатакансен пӗр сехетшӗн малтанхи пек 47 тенкӗ мар, 49 тенкӗ те 30 пус тӳлеме лекӗ.
Пӗтӗмӗшле илсен, вӑтамран хак 5 процент хӑпарӗ. Хушу ӑна официаллӑ майпа алӑ пуснӑ хыҫҫӑн вунӑ кунтан вӑя кӗрет.
Пултаруллӑ ачасем ҫитӗнӳ хыҫҫӑн ҫитӗнӳ тӑваҫҫӗ. Сӑмах Шупашкарти Ф.М.Лукин ячӗллӗ ачасен 5-мӗш музыка шкулӗнчи хор уйрӑмӗн вӗренекенӗсем пирки. «Соловушки» (чӑв. Шӑпчӑксем) хор Пӗтӗм тӗнчери «Вятка каруҫҫелӗ» IX конкурса хутшӑннӑ. Фестивале Пӗтӗм тӗнчери «Хӗвел ачисем» фестиваль юхӑмӗ Киров хула администрацийӗн культура управленийӗ пулӑшнипе йӗркеленӗ.
Конкурс фестивале Мускаври, Архангельскри, Пермьри, Екатеринбургри, Сыктывкарти, Воркутари, Йошкар-Олари, Кироври пултарулӑх ушкӑнӗсем хутшӑннӑ.
«Соловушки» икӗ хайлав шӑрантарнӑ. Куракансем вӗсене хапӑлласах йышӑннӑ. Ку конкурса чӑваш ачисем пӗрремӗш хут хутшӑннӑ. Апла пулин те маттурсем II степень диплома тивӗҫнӗ.
Шупашкарта ҫар техникин макечӗсен куравӗ ӗҫлеме тытӑннӑ. Вӗсене картонран, хутран, йывӑҫран, пластикран, шӑккалатран… ӑсталанӑ. Модельсене шкул ачисем хатӗрленӗ.
Кунашкал конкурс пӗрремӗш хут иртет. Ӑна Ҫӗнтерӳ пулнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалланӑ. Конкурс пӗтӗмлетӗвне Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунӗ умӗн тунӑ. Ачасене макетсене ӑсталама аслисем те пулӑшнӑ.
2-мӗш класра вӗренекен Вика ав «Тополь» стратеги комплексӗн макетне аслашшӗпе хатӗрленӗ. Василий Зорин стратеги пӗлтерӗшлӗ ракета ҫарӗнче 28 ҫул пулнӑ, ҫавӑнпа вӑл мӑнукӗпе ҫак макета ӑсталанӑ.
Конкурса 100 ытла ӗҫ хутшӑннӑ: карапсем, самолетсем, танксем… Вӗрентекенсем ку конкурс ачасене историпе кӑсӑклантарма пулӑшасса шанаҫҫӗ.
Нумай ӗҫ пулнине кура жюрие ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма ҫӑмӑл пулман. Ҫапла вӗсем 40 яхӑн ӗҫе палӑртнӑ.
Нарӑсӑн 20-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Ҫӗньял шкулӗнче Геннадий Айхин тата Константин Иванов пултарулӑхӗсене юратакансем «Айхи вулавӗсем» сӑвӑ конкурсне тӑххӑрмӗш хут пухӑннӑ.
Геннадий Айхи ҫак ялта 1934 ҫулхи ҫурлан 21-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Унӑн сӑввисем 1940-мӗш ҫулсенче пичетленме тытӑннӑ.
Кӑҫал «Айхи вулавӗсем» конкурс 3–9-мӗш классен хушшинче виҫӗ номинаципе иртнӗ. Г.Айхин чӑвашла тата вырӑсла ҫырнӑ сӑввисене вуласси, Константин Иванов хайлавӗсене чӑвашла вуласси.
Конкурса район шкулӗсенчен 108 вӗренекен килнӗ. Самаййӑн хутшӑннӑ, ҫавна май жюрие ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма ҫӑмӑл пулман. Жюри комиссийӗнче Ева Лисина, Марина Карягина, Чӑваш наци музейӗн ӗҫченӗ Надежда Селиверстрова пулнӑ.
Айхин сӑввисене чӑвашла вуласа Татмӑшри Василий Михайлов, Хирти Пикшикри Дмитрий Полюдов, Патӑрьелӗнчи Кристина Козлова, Туҫари Павел Кузнецов малти вырӑнсене йышӑннӑ.
Айхин сӑввисене вырӑсла вуласа Ҫӗньялти Данил Егоров, Аслӑ Чементи Ирина Дубинина, Сӑкӑтри Виктория Елагина мала тухнӑ.
Республикӑра кадетсен юхӑмӗ вӑй илсе аталанать. Халӗ кадетсене ача пахчинченех хатӗрленме тытӑнӗҫ. Анчах ку сӑнава хутшӑнма пурте хал ҫитереймен. Акӑ ҫак кунсенче кадет корпусне Шупашкарти 130-мӗш ача пахчинче туса хунӑ.
Хальлӗхе кадетсем погонсӑр, анчах тельняшкӑпа, ҫӗнӗ карттуспа. Вӗсем кадетсен йышне кӗме хатӗр. Даниил Хашимов кадетӑн хӑюллӑ пулмаллине палӑртать. Унӑн никама та кӳрентермелле мар, пӗчӗккисене хӳтӗлемелле.
Шкулсенче кадет класӗсем пурринчен тӗлӗнмӗн. Ача пахчисенче вара кунашкал ушкӑнсем сахал. 130-мӗш ача пахчинче ав ушкӑнра — 30-ӑн. Вӗсенчен 20-шӗ — арҫын ачасем.
Пӗчӗкскерсем кадетсен йышне тӑнӑ. Уява тӗплӗн хатӗрленнӗ. Стройпа утса ялав панӑ, присяга тытнӑ.
Ҫак кунран ачасем вӑй-хал культури енӗпе ҫанӑ тавӑрса хатӗрленме тытӑнӗҫ. Ҫавна май спортзалта занятисем ытларах иртӗҫ, уҫӑ сывлӑшра чупӗҫ, йӗлтӗрпе ярӑнӗҫ, футболла вылӗҫ. Ачасем кадет шкулне экскурсие те кайӗҫ. Ҫак кун ачасене истори кӗнекине парнеленӗ — патриотсен ҫӗршыв паттӑрӗсене пӗлмеллех.
Ӗлӗк ача вилессин кӑтартӑвӗ пысӑк пулнӑ. Халӗ пульницӑсенче хальхи йышши технологипе усӑ кураҫҫӗ-ха, ҫапах ача вилнӗ тӗслӗх ҫук мар.
Паян, нарӑс уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, Чӑваш Ен тин ҫуралнӑ шӑпӑрлансем вилессине чакарас енӗпе Раҫҫейре чи лайӑх регионсен йышне кӗни паллӑ пулнӑ. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗнче ҫырнӑ.
ЧР сывлӑх сыхлавӗн министрӗн ҫумӗ Татьяна Яковлева Чӑваш Енсӗр пуҫне ҫак йыша Ленинград, Тамбов, Томск тата Киров облаҫӗсем, Ханты-Манси автономи округӗ кӗнине пӗлтернӗ. Асӑннӑ регионсенче ҫуралнӑ 1000 ача пуҫне 5-шӗ вилнӗ тӗслӗхе шута илнӗ. Ку кӑтарту тӗнчери чи лайӑх ҫӗршывсемпе пӗр килет.
Пирӗн республикӑра ача вилессин кӑтартӑвӗ чакнине ҫемье тата амӑшӗн ыйтӑвӗсемпе ҫине тӑрса ӗҫленипе ҫыхӑнтараҫҫӗ.
+5.3 °C