Андрей Смирнов

Ҫак кунсенче ЧР ШӖМӗнче миграци ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен Андрей Смирнов патне тав ҫырӑвӗ ҫитнӗ. Полици лейтенанчӗ ырӑ ӗҫе кӑҫал ҫуллах тунӑ-ха, анчах кун пирки ыттисем тав ҫырӑвӗ килсен кӑна пӗлнӗ.

Андрей Смирнов ун чухне каҫхине киле таврӑннӑ, ҫул ҫинче кӳршине курнӑ. Лешӗ такамӑн япалисене тупнине, вӗсен йышӗнче телефон пулнине пӗлтернӗ.

Хайхискерсем телефона ҫутнӑ кӑна – япала хуҫин амӑшӗ шӑнкӑравланӑ. 26 ҫулти хӗрӗ ҫухалнӑ-мӗн, унӑн куҫӗ япӑх курать, урамра ҫӳреме пӗлсех каймасть.

Полици лейтенанчӗ машина рулӗ умне ларнӑ та ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ районӗнчи ҫуртсен картишӗсенче суккӑр хӗре шыранӑ. Темиҫе сехетрен вӑл ӑна тупнӑ, киле ҫитернӗ.

Раштав уйӑхӗн 7-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Раҫҫей халӑх артисткин, Чӑваш АССР халӑх артисткин, Ҫӗрпӳ районӗн хисеплӗ ҫыннин Нина Григорьеван юбилейне паллӑ тӑвӗҫ. Ҫав каҫ «Чикагори кукаҫин пурлӑхӗ» спектакле кӑтартӗҫ. Унта Нина Григорьева Надежда константиновна сӑнарне калӑплать. Ҫав каҫах юбиляра ҫуралнӑ кунпа театр коллективӗсем саламлӗҫ.

Нина Григорьева иккӗмӗш класра вӗреннӗ чухне Пукане ролӗпе сцена ҫине тухнӑ. Аслӑрах классенче тӑван яленчи, Ҫӗрпӳ районӗнчи Чиричкассинчи, клубри драма кружокӗсене ҫӳренӗ. Чӑмах май, яла артистсем спектакльпе пырсан Григорьевсем патӗнче апатланнӑ. Пӗррехинче Леонид Родионов Нина Григорьевӑна сӑвӑ вулаттарнӑ, этюд тума ыйтнӑ. Артиста вӗренме кайма сӗннӗ. Анчах Нина Григорьеван ашшӗ хирӗҫ пулнӑ. Хӗрне вӑл метеоролога вӗрентесшӗн пулнӑ. Балл ҫитейменнипе Хусантан каялла таврӑнма тивнӗ. Ҫапла вара Нина Григорьева артиста вӗренме кайнӑ.

Чӳк уйӑхӗн 24-28-мӗшӗсенче Люксембургра гастрономи енӗпе тӗнче шайӗнчи курав иртнӗ. Унта Шупашкарти кондитер та, «Планета» кондитер хапрӑкӗн производство заведующийӗ Юрий Сиволоб, хутшӑннӑ.

Курава тӗнчери 75 кондитер ҫитнӗ. Палӑртма кӑмӑллӑ: Шупашкарти Юрий Сиволобӑн ҫимелли картини (ӑна вӑл шӑккалат глазурӗнчен хатӗрленӗ) «Чустаран хатӗрленӗ ӳнер картини» номинацире виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑннӑ.

Каласа хӑвармалла: тӗнче шайӗнчи кулинари куравӗ Пӗтӗм тӗнчери шеф-поварсен ассоциацийӗн парвилисемпе килӗшӳллӗн иртет, унти ӗҫсене 55 кулинар хаклать.

Сывпуллашу мероприятинче тунӑ сӑн. Автор: Тимӗр Акташ

Паян Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче Иосиф Дмитриев-Трерпа сывпуллашнӑ. Сывпуллашу керменӗн кӗҫӗн залӗнче иртнӗ. «Халӑх нумай пулнине пурин валли те вырӑн ҫитеймен», — тесе пӗлтерчӗ Тимӗр Акташ журналист.

Ӑсату мероприятийӗнче ҫамрӑксен театрӗн директорӗ Елена Николаева, Чӑваш Республикин культура министрӗ Константин Яковлев, Чӑваш Республикинчи театр ӗҫченӗсен пӗрлӗхӗн председателӗ Геннадий Медведев тата ыттисем сӑмах тухса каланӑ. Вӗсен шутӗнче Мари Элӗн наци драма театрӗн ӳнер ертӳҫи Василий Пектеев та пулнӑ, вӑл Иосиф Трера театр рыцарӗ, чӑваш халӑхӗн рыцарӗ тесе хак панӑ.

Иосиф Дмитриев-Трер — паллӑ чӑваш режиссёрӗ, поэчӗ, музыка критикӗ, тӑлмач, актёр. Вӑл Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ, Казахстанӑн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ.

Иосиф Дмитриев-Трер режиссерпа, актерпа, сӑвӑҫпа чӳк уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче 12 сехетре сывпуллашӗҫ.

Аса илтерер, чӑваш тӗнчинче тарӑн йӗр хӑварнӑ ҫын чӳк уйӑхӗн 19-мӗш каҫхине пирӗнтен ӗмӗрлӗхе уйрӑлчӗ. Унччен вӑл чылай ҫул йывӑр та усал чирпе кӗрешрӗ.

Иосиф Дмитриев-Трер амака пӑхмасӑрах шӳтлеме кӑмӑллатчӗ. Унпа калаҫса курма тӳр килнишӗн нумайӑшӗ хӑпартланать. Пӗчӗк кӑна вырӑнта ӗҫлекен те, хӑйне пуҫлӑх тесе курнӑҫланакан та. Калаҫса тӑранайми ҫынччӗ. Унӑн тавра курӑмӗ, ӑс-тӑнӗ ҫӗр чӑмӑрӗ пекех аслӑччӗ. Ахаль ҫынпа хӑйне ансат тытаканскер пуҫлӑхсен умӗнче пуҫ тайма пӗлменнине кӑҫалхи пӗр интервьюра палӑртнӑччӗ. Мӗн тӑвӑн, ӑслӑ ҫынсем ҫавӑн пек ҫав ӗнтӗ...

Юлашки вӑхӑтра чӑваш тӗнчи ҫухату хыҫҫӑн ҫухату тӳсет. Паян эпир тепӗр хурлӑхлӑ хыпар пӗлтӗмӗр. Чылай вӑхӑт йывӑр чирпе чирленӗ хыҫҫӑн (сӑмах май, ҫаплипех ӗҫлетчӗ, ҫаплипех ӗҫшӗн ҫунатчӗ, ҫаплипех чӑвашлӑхшӑн кулянатчӗ) Иосиф Дмитриев-Трер куҫне хупнӑ.

Чӑваш тӗнчинче тарӑн йӗр хӑварнӑ ҫын юлашки ҫлсенче Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче тӗп режиссерта тимлерӗ.

Раҫҫейӗн Театр ӗҫченӗсен пӗрлешӗвӗ кӑларакан «Страстной бульвар, 10» журналӑн кӑҫалхи 5-205-мӗш номерӗнче пичетленнӗ «Пока я жив, я должен заниматься чувашской драматургией» интервьюра та вӑл чӑвашлӑхшӑн ҫуннине палӑртнӑччӗ. «Хам сывӑ чух манӑн чӑваш драматургине лартмалла», — шухӑшпа канӑҫсӑрланнӑ ҫын пирӗнтен ӗмӗрлӗхе уйрӑлнӑ. Мӗнех, йывӑр тӑпру ҫамӑл пултӑр, хисеплӗ ҫыннӑмӑр.

Тутарстанри чӑвашсен «Сувар» хаҫачӗн тӗп редакторне Константин Малышева Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен «Еткер» фончӗ Иван Яковлев орденӗпе наградӑланӑ. Ӗҫтешӗмӗре ӗнер, чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче, чысланӑ.

«Сувар» хаҫатра Ирина Трифонова ҫырнӑ тӑрӑх, ҫак хисепе Константин Малышев «чӑваш культурине аталантарас, ҫитӗнекен ӑрӑва тӗрӗс ӑс-хакӑл парас ӗҫре нумай ҫул тӑрӑшса» тимленӗшӗн тивӗҫнӗ. Орден ҫине Иван Яковлев сӑмахне ҫырса хунӑ. Унта ҫапла каланӑ: «Эпӗ туса пӗтереймен ӗҫсене эсир туса пӗтерӗр». Константин Малышев ҫавна асра тытать темелле-тӗр. Тутарстанри «Сувар» хаҫат чӑвашлӑха упраса хӑварас тӗлӗшпе нумай ӗҫлет. Ҫак пичет кӑларӑмне Раҫҫейри регионсенчи почта уйрӑмӗсенче те ҫырӑнса илме пулать.

К.В.Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн сцени ҫинче халӑха ҫичӗ теҫетке ҫул ытла килентерекен СССР халӑх артистки Вера Кузьмина паян 95 ҫул тултарать. Тӗлӗнмелле те, хӑпартланмалла та, Турра та тав тумалла — чӑваш сценин ҫутӑран та ҫутӑ ҫӑлтӑрӗ юбилей каҫне сцена ҫинче халӑхпа уявлӗ. Программа, сӑмах май, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче 18 сехетре пуҫланӗ. Унта Вера Кузьмина вылянӑ спектакльсенчи сыпӑксем, саламсем пулӗҫ.

«Актрисӑн сасси питӗ хӳхӗм музыка инструменчӗ тейӗн, кашни сасса, хусканӑва туять. Юлашки ҫулсенче Петӗр Хусанкайӑн, Митта Ваҫлейӗн, Вильям Шекспирӑн, Игорь Северянинӑн сӑввисенчен хатӗрленӗ композицисемпе куракансене тӗлӗнтерчӗ. Сцена калаҫӑвӗн маҫтӑрӗ пулнӑ май Вера Кузьминична хӑй те вӑхӑтран-вӑхӑт педагог тивӗҫӗсене пурнӑҫланӑ. Вӑл Шупашкарти музыка училищин театр уйрӑмӗнче вӗренекенсен, Щепкин ячӗллӗ театр училищине пӗтернисен сассисене «лартнӑ». Кирек мӗнле аудиторире, кирек кам умӗнче, халӑх йышлӑ-и унта е пачах ҫукпа пӗрех-и — янраттарнӑ пӗрремӗш сӑмахӗпех зала тыткӑнлать сасси унӑн, актриса пӑшӑлтатса кӑна калаҫать пулсан та — кашни кӗтесрех илтӗнет, хутлӑха хӑйпе тултарать, туйӑмсен хумне, «тӗрлӗ темпераментӑн хӗрӳлӗхне» — е савӑнӑҫлине, е хуйхӑллине, илсе килет.

Малалла...

Анатолий Юман ҫыравҫӑ тата публицист

Паян чӑваш тӗнчи хӑйӗн сумлӑ тепӗр ҫыннипе, Анатолий Федорович Ермилов (уна пултарулӑхри псевдонимӗ — Анатолий Юман) ҫыравҫӑпа, публицистпа, тӑлмачпа сывпуллашать. Вӑл чӳк уйӑхн 13-мӗшӗнче куҫн ӗмӗрлӗхе хупнӑ, паян ӑна юлашки ҫула ӑсатӗҫ.

Анатолий Юман 193 ҫулхи юпа уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Чӗмпӗр облаҫӗнче ҫуралнӑ. Хусанти аслӑ парти шкулӗнче журналистика уйрӑмӗнче вӗреннӗ. 1963—1989 ҫулсенче тӑван тӑрӑхӗнчи район хаҫачӗсенче ӗҫленӗ, 1989—1994 ҫулсенче Чӗмпӗр облаҫӗнчи «Канаш» чӑваш хаҫачӗн редакторӗн ҫумӗ пулнӑ.

Раҫҫей Федерацийӗн культурӑн тавативӗҫлӗ ӗҫченӗ, СССР Писательсен союзӗн членӗ 20 ытла кӗнеке кӑларнӑ. Ҫав шутра — «Ҫунатсем», «Телей сӑпки», «Чӗмпӗр чулӗ калаҫать», «Суйласа илнисем», «Чӗре ҫӗввисем», «Сонетсем», «Паттӑрлӑх вӑрттӑнлӑхӗ» т.ыт.те.

Аяларах эсир кӑҫал Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Чӑвашкассинче ирттернӗ Учукра ӳкернӗ видеопа паллашма пултаратӑр. Унта Анатолий Юман та пулнӑччӗ.

Владислав Николаев

Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, Чӑваш телекуравӗпе эфира тухнӑ «Ирхи тӗпел» кӑларӑм хӑни Владислав Николаев ҫыравҫӑ тата журналист пулчӗ. Марина Карягина тележурналистпа тӗрлӗ темӑна хускатрӗҫ. Пьесисене чӑваш театрӗсенче лартакан автор юптару ҫырни пирки те калаҫу пулчӗ.

«Хамра ҫырас пултарулӑх пуррине туятӑп та, мӗншӗн-ха ҫавӑнпа усӑ курмалла мар? Пьесӑсем, драмӑсем ҫырма пуҫларӑм, юптарусем ҫыракан ҫын тесе нихҫан та шухӑшламан», — терӗ Владислав Николаев. Унӑн юптарӑвӗсем паян тепӗр кӗнекелӗх те пухӑннӑ иккен. Маларах Владислав Николаев «Дипломлӑ тиха» юптарусен кӗнекине кун ҫути кӑтартнӑччӗ.

Юптарусем ҫырма автора пурнӑҫ хӑех хистет. «Пурнӑҫра паянхи кун тӗрӗсмарлӑх питӗ» нумаййине, «юптару сӑнарӗсем пулма тивӗҫлӗ ҫынсем кашни утӑмра» йышлине палӑртнӑ май «Пурнӑҫӗ те юптару», — терӗ. «Пӑхатӑн та мулкач пырать, пӑхатӑн та ашак пырать, пӑхатӑн та лаша ларать кунта парламентра. Дипломлӑ тихасем питӗ нумай. Курма пӗлсен~~», — шухӑшлать Владислав Николаев.