«Чӑваш Ен» ПТРК тунӑ видео скринӗ

«Чӑваш Ен» ПТРК журналисчӗсем тӗлӗнмелле ҫын пирки сюжет ӳкернӗ. Муркаш районӗнчи Иштерек ялӗнче пурӑнакан Раиса Калинина 75 ҫулта та трактор рулӗ умне ларать. Хӑй вӑхӗтӗнче вӑл ҫак транспорта республикӑн пур кӗтесне те ҫитнӗ – унӑн тӑван тӑрӑхри илеме курас килнӗ.

Раиса Калинина паянхи кун та трактор тапратса ял ҫыннисене пулӑшать. Хӑй каланӑ тӑрӑх, вӑл чунне парса ӗҫленӗ. Чи пӗрремӗш тракторӗ ДТ-54 пулнӑ, каярахпа ытти трактора та шанса панӑ ӑна. Хӑй вара МТЗ-50 тата МТЗ-80 тракторсене кӑмӑллать.

Палӑртма кӑмӑллӑ: Раиса Калинина Чӑваш Енре Паша Анегелина трактористкӑн премине тивӗҫнӗ пӗртен-пӗр ҫын.

Мукаш районӗнче пурӑнакан 90 ҫулти кинемей килте ахаль лармасть. Унӑн килӗ музей евӗрех. Ватӑлма вӑхӑт ҫук унӑн – алӗҫӗпе аппаланать.

Ҫамрӑк чухне Елена Изракова аварие лекнӗ. Ун чухне Тӑван ҫӗршывӑн вӑрҫи пынӑ. Ҫав кун рюкзак ҫакнӑ темиҫе хӗрача кузовлӑ машина ҫине ларнӑ. Ҫав вӑхӑтра тепӗр машина иртсе пынӑ, Еленӑн рюкзакне ҫаклатнӑ та сетӗрсе кайнӑ. Хӗр машина айне лекнӗ. Кун хыҫҫӑн вӑл пульницӑра виҫӗ уйӑх выртнӑ. Тухтӑр ӑна качча тухма сӗнмен, ача ҫуратма ирӗк паман. Ҫапах Елена икӗ хӗр ҫуратнӑ.

Елена Изракова пулла ҫӳреме юратать. Кунне 50 пулӑ тытни уншӑн норма шутланать. Хӑш чух ҫӗрлечченех вӑлта тытса ларать, ачисем хунар илсе ӑна шырама пыричченех.

Елена Изракова — лайӑх каменщик, штукатур. Хӑйӗн ҫуртне вӑл хӑйех тунӑ. Халӗ хастар хӗрарӑм 90 ҫулхи юбилейне паллӑ тума хатӗрленет.

Ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 90-мӗшӗнче, чӑваш чӗлхин паллӑ тӗпчевҫисенчен пӗри, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Леонид Сергеев 90 ҫул тултарнӑ.

Леонид Сергеев Муркаш районӗнчи Ҫурлатӑри ялӗнче 1929 ҫулта ҫуралнӑ. Пуҫламӑш шкулта, унтан ҫывӑхри Муркашри вӑтам шкулта вӗреннӗ. 1945 ҫулта вӑл Чӑваш патшалӑх педагогика институтне ҫул тытнӑ.

Шкулта та тӑрӑшнӑ, уркаш райӗҫтӑвкомӗн ҫут ӗҫ пайӗн ертӳҫи те пулнӑ. Ҫамрӑклах тӗпчев ӗҫӗпе кӑсӑкланма пуҫланӑ. Малтанласа муркашсен калаҫӑвне тӗпченӗ. Чӑваш патшалӑх педагогика институчӗн чӑваш чӗлхипе литература кафедри ҫумӗнчи аспирантурӑра ӑс пухнӑ. Каярах Азербайджан университетӗнче доктор диссертацине хӳтӗленӗ.

Леонид Сергеевӑн пысӑкран та пысӑк, сумлӑран та сумлӑ ӗҫӗсем нумай. Вӗсенчен пӗри тесе вӑл ҫирӗм ҫула яхӑн ҫырнӑ «Чӑваш чӗлхи диалекчӗсен системи /Диалектологи атласӗ/» тӗпчеве асӑнмалла.

Леонид Сергеев паян та Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнче тӑрӑшать.

Раҫҫей, узбек киносценарисчӗ, ВГИК профессорӗ Шупашкара куҫ хывнӑ. Ҫакӑн пирки Надежда Смирнова журналист пӗлтернӗ.

Ӗнер Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче Шупашкарта 12-мӗш хут иртекен Пӗтӗм тӗнчери кинофестивалӗн тӳрисемпе, фестиваль хӑнисемпе Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев тӗл пулнине эпир маларах пӗлтертӗмӗр-ха.

Унта хутшӑнакансене Чӑваш Ен ертӳҫи «Эпир сире Шупашкарта курма яланах хавас. Яланлӑхах юлас текенсене савӑнсах йышӑнӑпӑр», — тенӗ.

Пресс-конференцире пулнӑ Надежда Смирнова журналист ӗнентернӗ тӑрӑх,

«Шупашкарта тымар яма килӗшнисенчен пӗрремӗшӗ илемлӗ фильмсен конкурсӗн жюри председателӗ Одельша Агишев» пулнӑ. Вӑл Шупашкара тӳрех куҫ хывнӑ-мӗн. «Эпӗ уҫӑлса ҫӳреме юрататӑп. Ӗнер ирхине Шупашкарта ҫапла тума май пулчӗ. Хула питӗ таса пулни тӗлӗнтерчӗ. Кунта сывлама ҫӑмӑл. Эпӗ ҫак хулара яланлӑхах юлма хатӗр», — тенӗ Раҫҫей, узбек киносценарисчӗ, ВГИК профессорӗ.

Вӑхӑт питех те хӑвӑрт иртет ҫав. Кун хыҫҫӑн кун хыҫа юлнӑ май пӗрисем ҫак ҫӗр ҫине килеҫҫӗ, теприсем каяҫҫӗ.

Иртнӗ ҫулхи чӳк уйӑхӗн 23-мӗшӗнче Чӑваш Ен Иосиф Дмитриев-Трер пултаруллӑ режиссерпа, сӑвӑҫпа, музыка критикӗпе, тӑлмачпа, актёрпа сывпуллашрӗ. Ӑна, аса илтерер, Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче йӗркеленӗччӗ. Сывпуллашу керменӗн кӗҫӗн залӗнче иртнӗччӗ. «Халӑх нумай пулнине пурин валли те вырӑн ҫитеймен», — тесе пӗлтернӗччӗ унта пулнӑ Тимӗр Акташ журналист.

«Иосиф Трер пиртен уйрӑлса кайнӑранпа ҫур ҫул ҫитрӗ. Ун ялти вил тӑпри ҫине ҫывӑх юлташӗсемпе килсе ӑна асӑнтӑмӑр», — хыпарланӑ ӗнер Чӑваш Республикинчи кинематографистсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫин ҫумӗ Ильтимер Ефремов Фейсбукра.

Пушкӑртстанри Давлекан районӗнчи Чуйӑнчӑ-Николаевка ялӗнче пурӑнакан хастар чӑваш хӗрарӑмӗ Любовь Васильева Ҫӗнтерӳ кунӗнче 70 ҫул тултарнӑ. Маттурскерпе «Урал сасси» хаҫатра паллаштарнӑ.

Чуйӑнчӑ шкулӗнче вунӑ ҫул вӗренсе тухсан Люба Туймазӑ хулинче вырнаҫнӑ Россельхозтехникӑра бухгалтеринче виҫӗ ҫул ӗҫленӗ. Унтан ӑна вӗренме Юматовӑри техникума янӑ. Ҫавӑнта вӑл хӑйне килӗшнӗ каччӑпа паллашса ҫемьеллӗ пулнӑ. Вӗсем мӑшӑрӗпе икӗ ача — ывӑлпа хӗр — ҫуратса ӱстернӗ. 1973 ҫулта Любовь пекарня заведующийӗ пулса ӗҫлеме тытӑннӑ. Унта вӑл вӑтӑр ҫул вӑй хунӑ.

Пенсине тухсан Любовь Гавриловна чӑваш культура пӗрлӗхӗпе тачӑ ҫыхӑну тытма пуҫланӑ. 2007 ҫулта Ӗпхӳри Калинин районӗнче чӑваш вырсарни шкулӗ уҫӑлсан вӑл вӗрентекене ҫаврӑннӑ.

Ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче СССР ҫутӗҫ отличникӗ, ӗҫ ветеранӗ Алла Петровна Песина (1937–2019) куҫне хупнӑ. Унпа, малтанласа палӑртнӑ тӑрӑх, ҫу уйӑхӗн 2-мӗшӗнче сывпуллашмалла.

Крым тӑрӑхӗнчи Симферопольте ҫуралнӑскер Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче Грузири Гори хулине эвакуаципе лекет. Унти пединститутран вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн 1958 ҫулта ҫавӑнти шкулта пуҫламӑш классене вӗрентнӗ. Тепӗр икӗ ҫултан мӑшӑрӗпе Владимир Песинпа Чӑваш Ене куҫса килнӗ. Упӑшки Шупашкарти электроаппаратура савутӗнче инженер-конструкторта тӑрӑшнӑ.

1960-1985 ҫулсенче Алла Петровна хулари тӗрлӗ шкулта, «Эксельсиор» уйрӑм ҫын шкулӗнче тӑрӑшнӑ. 1986 ҫулта ӑна улттӑри ачасене шкулта вӗрентме пуҫласа шаннӑ.

Алла Песина патӗнче Чӑваш халӑх поэчӗн Ухсай Яккӑвӗн хӗрӗ Елена, Чӑваш халӑх ҫыравҫин Юхма Мишшин хӗрӗ Илемпи, философи ӑслӑлӑхӗсен докторӗн, профессорӑн, И.Н. Ульянов ячӗллӗ ЧПУри философи кафедрин заведующийӗн Энвер Феизовӑн хӗрӗ Галия, Чӑваш Енри таврапӗлӳҫӗсен хисеплӗ ертӳҫин, Виталий Станьял ӑсчахӑн хӗрӗ Эрбина вӗреннӗ.

Чӑваш Енӗн наци вулавӑшӗнче чӑваш халӑх поэчӗ Ҫемен Элкер ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалланӑ литература уявӗ иртӗ.

Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, уяв каҫӗ ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче 13 сехетре пуҫланмалла. Унта Эртивансен Сӑварӗн «Ҫемен Элкер» кӗнекине те хӑтлӗҫ.

Ҫемен Элкер 1894 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Йӗпреҫ районӗнчи Мӑн Упакасси ялӗнче ҫуралнӑ. 1917 ҫулта Хусанти аслӑ шкулсене кӗме хатӗрлекен курсра вӗреннӗ. 1918 ҫулхи кӗркунне яла таврӑннӑ, пӗр вӑхӑт вулӑсри ҫӗр ӗҫ пайне ертсе пынӑ. Унтан каллех Хусана кайнӑ, учительсем хатӗрлекен курсра вӗреннӗ. 1920 ҫулта хӑйсен ялӗнчи пуҫламӑш шкулта ӗҫлеме пуҫланӑ.

1922—1935 ҫулсенче Ҫемен Элкер «Канаш», «Пирӗн ял» хаҫатсен тата «Сунтал» журнал редакцийӗсенче ӗҫленӗ, ун хыҫҫӑн Чӑваш кӗнеке издательствинче илемлӗ литература редакцийӗн аслӑ редакторӗ пулнӑ.

Шупашкар районӗнчи Ҫӗньял-Покровски ялӗнче ҫуралнӑ Владимир Семенов артист ыран, ака уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, юбилей каҫне йыхравлать. К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче вӑл 1972 ҫултанпа тӑрӑшать.

Артист ӑсталӑхне Шупашкар районӗн ҫынни Ленинградри (халӗ Питӗрти) А.Н. Островский ячӗллӗ театр, музыка, кинематографи институтӗнче туптанӑ.

Ҫур ӗмӗре яхӑн театрта ӗҫлекенскер сӑнарсене ӗнентерӳллӗ калӑплать. Кӑра та ҫирӗп кӑмӑллӑ ҫын сӑнарӗ уйрӑмах ун валли тейӗн.

Владимир Семенов Чӑваш АССР халӑх артисчӗ тата Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ ятсене тивӗҫнӗ.

Юбилей каҫӗ 18 сехетре пуҫланӗ. Малтан артиста саламлӗҫ, кайран «Авланатӑп эпӗ, авланатӑп» спектакле кӑтартӗҫ. Унта Владимир Семенов Летяев рольне калӑплать.

Паян Чӑваш наци вулавӑшӗнче паллӑ политика ӗҫченӗ Леонид Прокопьев ҫуралнӑранпа 85 ҫул ҫитнине халалласа тӗлпулу иртнӗ. Унта Леонид Прокопьевичӑн ӗҫтешӗсемпе юлташӗсем аса илнӗ.

Леонид Прокопьев Красноармейски районӗнчи Янмурҫин ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. Вӑл тӑван халӑхшӑн, республикӑпа унӑн тӗп хулишӗн нумай тӑрӑшнӑ. Леонид Прокопьев

1975-1989 ҫулсенче Чӑваш АССРӗн Министрсен Совечӗн председателӗнче ӗҫленӗ вӑхӑтра Чӑваш Енре тӗрлӗ ҫурт-йӗр, ытти объект хута янӑ.

«Хыпар» хаҫат ӗҫченӗ Роза Власова аса илӳ каҫне пухӑннисем политика ӗҫченне халӑха итлеме тата ӑнланма пӗлнӗ ертӳҫӗ тесе хакланине пӗлтернӗ.

Янмурҫинсем Леонид Прокопьев скверне тума ӗмӗтленнине пӗлтернӗ. Ҫакӑн пирки Янмурҫинта пурӑнакан Вениамин Сидоров каланӑ.