Шупашкарта пурӑнакан Мария Никитична Башкирова ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче 100 ҫул тултарнӑ. Хӑй вӑл Чӗлепи облаҫӗнче ҫуралнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче унтах пурӑннӑ, траншея чавнӑ, вӑрман каснӑ, эвакуаципе килнӗ ачасемпе ӗҫленӗ. Шӑпа Мария Никитичнӑна Чӑваш Ене илсе ҫитернӗ.

1945 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче, Ҫӗнтерӳ кунӗнче, вӑл офицерпа паллашнӑ. Ҫак арҫын унӑн упӑшки пулса тӑнӑ. Вӗсем унпа тӗрлӗ тӑрӑха куҫса ҫӳренӗ. Мӑшӑрӗпе 4 хӗр ҫуратса ӳстернӗ. Упӑшки отставкӑна тухсан Шупашкарта тӗпленнӗ.

Халӗ Мария Никитична 5 мӑнукӗпе, вӗсен 8 ачипе савӑнса пурӑнать.

Николай Зайцев. cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Паян, пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗнче, Шупашкар хулинче пурӑнакан ӗҫ ветеранӗ Николай Зайцев 80 ҫул тултарнӑ. Паянах ӑна республика Элтеперӗ Олег Николаев «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орденпа чыслама йышӑннӑ.

Николай Архипович Чӑваш АССР Министрсен Совечӗн председателӗ, Раҫҫей Федерацийӗн Презденчӗн Чӑваш Енри элчи пулнӑ.

Николай Зайцев Тӑвай районӗнчи Тӗмер ялӗнче 1942 ҫулхи пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Атӑлҫи вӑрман техникин институтӗнче вӗреннӗ. Тӑвай ҫынни ӗмӗр тӑршшӗпех пуҫлӑх пуканӗсене йышӑнса пурӑннӑ. Унӑн биогарфийӗнчи эпир маларах асӑннӑ икӗ фактсӑр пуҫне вӑл Чӑваш Республикин Президенчӗн Администрацийӗн ертӳҫи те пулнӑ.

hypar.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Республикӑн литературӑпа ӳнер енӗпе преми парассипе ӗҫлекен Чӑваш Енӗн Элтеперӗ ҫумӗнчи комиссин ларӑвӗ иртнӗ. Ӗмӗр тӑршшӗпе парса тӑракан ҫав укҫана илме 11 ходатайство тӑратнӑ.

Уйӑхсерен паракан патшалӑх пособине Чӑваш Республикин халӑх ҫыравҫине, Раҫҫейри Писательсен союзӗн членне Денис Гордеева пама йышӑннӑ.

Денис Гордеев 50 ытла кӗнеке пичетлесе кӑларнӑ. Ял пурнӑҫне аван сӑнарлакан унӑн илемлӗ чӗлхине Василий Шукшин, Виктор Астафьев вырӑс ҫыравҫисен прозипе пӗр шая лартаҫҫӗ. Чӑваш ҫыравҫин кӗнекисем республикӑн Наци вулавӑшӗ ирттерекен «Ҫулталӑкри чи вулакан кӗнекесем» темиҫе хутчен те ҫӗнтернӗ.

drama21.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Ӗнер, пуш уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ, драматург, педагог, публицист, Ефим Никитин (1912-2022) ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнӗ.

Ефим Никитин 1912 ҫулхи пуш уйӑхӗн 22-мӗшӗнче унчченхи Ҫӗрпӳ уесӗнчи, хальхи Вӑрмар районӗнчи Арапуҫ ялӗнче ҫуралнӑ. Ленинградри театр техникумӗнче сцена искусствине, Чӑваш патшалӑх музыкӑпа театр техникумӗнчи актер уйрӑмӗнче, Дон ҫинчи Ростов хулинче режиссёрсен курсӗнче вӗреннӗ.

1933-1940 ҫулсенче вӑл Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче актёрта тата режиссёр ассистентӗнче, пукане артистӗнче ӗҫленӗ.

Комсомольскинчи колхоз театрӗнче илемлӗх ертӳҫинче тата актёрта та тӑрӑшнӑ.

1943-2000 ҫулсенче Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗ пулнӑ.

Паян Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш автономийӗн пуҫлӑхӗн Олег Мустаевӑн чӗри тапма пӑрахнӑ. Вӑл мӑшӑрӗн Еленӑн куҫӗ умӗнчех вилнӗ.

«Кӑнтӑрла иртни 1 сехетсенче аттепе анне килтеччӗ. Атте ӑнсӑртран тӑнне ҫухатрӗ. Анне васкавлӑ медпулӑшу чӗнчӗ, ӑна хӑй искусствӗннӑй май сывлаттарма тытӑнчӗ. Тухтӑрсем 10 минутран ҫитрӗҫ, анчах аттене ҫӑлса хӑвараймарӗҫ», — каласа кӑтартнӑ Олег Мустаевӑн хӗрӗ Силиса.

Олег Мустаев 1965 ҫулхи раштавӑн 4-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи Ҫӗнӗ Эйпеҫ ялӗнче ҫуралнӑ. И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУна пӗтерсен вӑл Чӗмпӗре куҫса кайнӑ. 1992 ҫулта ӑна «Еткер» чӑваш фончӗн президентне суйланӑ. 2016 ҫултанпа Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш наци культурин автономин председателӗ пулнӑ. 2017 ҫулта — Чӑваш наци конгресӗн вице-президенчӗ.

culture.cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Кӑҫал пирӗн республика халӑх юратакан артист, Мефодий Денисов (1922-1998), ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине паллӑ тӑвать. Вӑл — Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ, Чӑваш Енӗн халӑх артисчӗ, К.И. Иванов ячӗллӗ патшалӑх премийӗ лауреачӗ.

Юрӑҫа асра тытнине палӑртса Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Портрет в музыке. Посвящение Мефодию Денисову» (чӑв. Кӗвӗ-ҫемӗри портрет. Мефодий Денисова халалласа) каҫ иртӗ. Вӑл, паян, пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, 11 сехетре пуҫланӗ.

Мефодий Денисов театр ӳнерӗнче паллӑ йӗр хӑварнӑ. Хӑйӗн баритон сассипе «Нарспи», «Шывармань», «Хамӑръял», «Прерванный вальс», «Сеспель» чӑваш наци оперисенче юрланӑ, классика репертуарӗнче ӑна куракансем Евгений Онегин, Алеко, Фигаро евӗр астуса юлнӑ. Романссене, совет композиторӗсен юррисене, фольклор композицийӗсене хитре шӑрантарнӑран та халӑх ӑна юратнӑ.

Мефодий Денисовӑн пултарулӑхне искусствоведени кандидачӗ, Любовь Бушуева музыковед, Раҫҫей тата Чӑваш Ен халӑх артисчӗ Петр Заломнов, Раҫҫей халӑх артисчӗ Юрий Васильев, педагогика наукисен кандидачӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Юрий Кудаков, Чӑваш халӑх писателӗ Анатолий Кибеч, Хальхи вӑхӑтри историн патшалӑх архивӗн специалисчӗсем тӗрлӗ енлӗн уҫса парӗҫ.

Малалла...

cap.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Вӑл 2018 ҫулхи пуш уйӑхӗн 3-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Кӑҫал 104 ҫул тултарнӑ. Сӑмах – Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ Федор Рыбкин пирки.

Ветеран халӗ Шупашкарта пурӑнать. Вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче вӑл Ленинграда ирӗке кӑларнӑ ҫӗре хутшӑннӑ. Куншӑн ӑна «Лениграда хӳтӗленӗшӗн» медальпе чысланӑ.

Фронтран таврӑнсан Федор Рыбкин ял хуҫалӑхӗнче ӗҫленӗ, Тутарстанри Ҫырчаллӑри совхоза ертсе пынӑ, зоотехник тата ветеринар пулнӑ. Вӑл 80 ҫулта кӑна ӗҫ пӑрахса тивӗҫлӗ канӑва кайнӑ.

Севастопольти чӑвашсен пӗрлӗхӗн хастарӗн Андрей Яковлевӑн Фейсбукри страницинчен илнӗ сӑнӳкерчӗк

Нумаях пулмасть (нарӑс уйӑхӗн 26-мӗшӗнче) Крым Республикинчи Евпатори хулинче пурӑнакан чӑваш арӗ Василий Иванов 90 ҫул тултарнӑ.

Василий Иванович Чӑваш Енри Канаш районӗнчи Ҫатӑрка ялӗнче ҫуралнӑ. Саппасри полковник. 1980-1988 ҫулсенче вӑл Евпаторинчи инҫет космос ҫыхӑнӑвӗн ҫар чаҫӗн командирӗ пулнӑ. Тӗрлӗ ҫулта Чӑваш Республикин Крымри элчи пулнӑ.

Севастопольти чӑвашсен пӗрлӗхӗн хастарӗ Андрей Яковлев юбиляра ӑшшӑн саламласа «нумай нумай ҫул пурӑнма ҫирӗп сывлӑх, иксӗлми телей, малалла та пысӑк пӗлтерӗшлӗ ӗҫсем тума вӑй-хал» суннӑ, «ырӑ ӗҫсемшӗн пархатар курмалла пултӑр сирӗн, Василий Иванович!», — тенӗ вӑл.

Николай Исмуков

Чӑваш халӑх поэчӗ, философи наукисен докторӗ Николай Аверкиевич Исмуков педагог 1942 ҫулхи пуш уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Арапуҫӗнче сӑвӑ-юрӑллӑ кил-йышра ҫуралнӑ.

Йӳнеҫтерӳллӗ те пархатарлӑ ҫул утса тухнӑ сӑвӑҫӑ. Вӑл пуҫламӑш класрах хӑйӗн тӑванӗ Митта Ваҫлейӗ пек пулас тесе сӑвӑсемпе аппаланма пуҫланӑ та, поэзи урхамахне алӑран нихҫан та вӗҫертмен. Ӗҫлесе укҫа-тенкӗ тупнӑ, кӗнеке хыҫҫӑн кӗнеке кӑларнӑ. Патшалӑх ертӳҫисем ӑна вӑхӑтра асӑрханӑ, хисеплӗ ятсемпе, премисемпе, нумай томлӑ ҫырнисен пуххине кӑларнипе хавхалантарнӑ.

Ӑслӑ та ӗҫчен каччӑ самант та алӑ усса пурӑнман. Вӑл Шупашкарта художество училищинче, Свердловскра университетра вӗреннӗ. Шкулта, Ҫӗрпӳри ялхуҫалӑх техникумӗнче, Шупашкарти коопераци институтӗнче ӗҫленӗ. Мускавра аспирантурӑра тӑрӑшнӑ. Философи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ пулса тӑнӑ. Чӑваш тӗнчекурӑмӗпе ӑс-хакӑлӗ ҫинчен философ куҫӗпе хӑй шухӑшне пуҫласа калама пултарнӑ.

Н.А. Исмуковӑн пархатарлӑ ӗҫӗ-хӗлӗ ҫинчен «Писатели Чувашии» (2006), «Писатели. Библиотека президента Чувашской Республики. Т. 6» (2008) пухчӑсенче тӗплӗ каласа хӑварнӑ.

Малалла...

Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче чӑваш наукипе культуринче хӑйӗн ятне хӑварнӑ Семен Горский (13.02.1897-22.10.1975) профессора, филологи наукисен докторне, Чӑваш АССР наукин тава тивӗҫлӗ ӗҫченне, актера, режиссера асра тытса портрет-каҫ иртӗ. «Ученый-педагог, актер и режиссер Семен Горский» ят панӑ мероприятие ӑсчах ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халаллӗҫ. Вӑл пуш уйӑхӗн 2-мӗшӗнче 14 сехетре пуҫланӗ. Унта ученӑйӑн хӗрӗ Вера Семеновна та хутшӑнӗ.

Семен Горский 1918-1922 ҫулсенче Чӑваш театрӗнче актер тата режиссер пулса ӗҫленӗ. Унтан вӑл пурнӑҫне педагогикӑна халалланӑ. 1951 ҫулта чӑваш литература чӗлхин историне тӗпчесе доктор диссертацине ҫырнӑ.