Чӑваш Енре республика хыснине улшӑнусем кӗртнӗ, вӗренӳ тата сывлӑх сыхлавӗн тытӑмӗсене 725 миллион тенкӗ хушса панӑ. Ҫакна ЧР Министрсен Кабинечӗн ларӑвӗнче йышӑннӑ.

Сывлӑх сыхлавӗн тытӑмне 434 миллион тенкӗ кайӗ. Унран 154 миллионӑшӗ ядерлӑ медицина центрне хута кайнӑ ҫӗре тӑкакланӗ, 107 миллионӑшӗ – эмел туянма, 98 миллионӑшӗ – техника базине ҫирӗплетме. 52 миллион тенкипе ултӑ медучреждение юсӗҫ. Ытти укҫапа медицина хатӗр-хӗтӗрӗ туянӗҫ. Кунсӑр пуҫне Шупашкар районӗнчи Мӑн Карачура ялӗнче ФАП ҫӗклӗҫ.

Вӗренӳ тытӑмне 284 миллион тенкӗ кайӗ. 72 миллион тенки – тӳлевсӗр вӗренӳ валли, 107 миллион тенки – пособисемпе кӗнеке туянма. 16,3 миллион тенкине Шупашкарти «Садовый» тата «Ҫӗнӗ хула» микрорайонсенче шкул ҫӗкленӗ ҫӗре инвестици хывӗҫ. 37 миллион тенкипе вӗрентекенсен шалӑвне хӑпартӗҫ.

Планпа килӗшӳллӗн Шупашкарти Гладков урамӗнчи шкул кӑҫалхи аван уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне хута каймалла. Анчах подрядчик ҫав вӑхӑт тӗлне ӗҫне вӗҫлеме ӗлкӗрейӗ-ши?

Шкул строительстви мӗнле пынипе ЧР Министрсен Кабинечӗн председателӗ Иван Моторин паллашнӑ. Вӑл каланӑ тӑрӑх, подрядчик укҫа-тенке йӑлтах илнӗ. Анчах ӗҫ вара темӗн чухлех юлнӑ. Хальлӗхе спорт лапамне туса пӗтермен, шалти ӗҫсене те вӗҫлемен, ӑсталӑх класӗсене, апат блокне хатӗр-хӗтӗрпе тивӗҫтермен.

Объекта пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗнчех вӗҫлемелле пулнӑ, кӑҫалхи авӑн уйӑхӗнче ачасен парта хушшине лармалла. Ӗҫ мӗншӗн вӑраха тӑсӑлать? Подрядчик ҫакна япӑх ҫанталӑк пулнипе сӑлтавлать. Ӗҫ тӑсӑлсан шкул лицензи илмесӗр юлма пултарать. Кун валли те вӑхӑт самай кирлӗ, специалистсен пӗтӗм территорие пӑхса ҫаврӑнмалла.

Строительсем шкулти ӗҫе ҫурлан 1-мӗшӗ тӗлне вӗҫлеме шантарнӑ-ха та…

Улатӑрти 2-мӗш шкулта юсав ӗҫӗсем ирттернӗ чухне ҫурӑлман мина тупнӑ. Росгвардин Чӑваш Енри управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, вырӑна хӑвӑртах ҫитнӗ ОМОН ӗҫченӗсем вӑл 82 миллиметрлӑ минометлӑ мина пулнине ҫирӗплетнӗ.

Шкулта тупнӑ мина ҫын сывлӑхӗшӗн тата пурнӑҫӗшӗн хӑрушлӑх кӑларса тӑратнӑ. Ҫар припасне тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн ӑна взрыв пуласран контейнера хурса ятарлӑ полигона илсе тухнӑ, унта тӗп тунӑ.

Халӗ ҫав мина вӗренӳ учрежденине мӗнле лекнине тӗрӗслеҫҫӗ.

Чӑваш Енӗн тӗп хулинчен Ҫӗнӗ Шупашкара каякан тӑрӑхра «Ҫӗнӗ хула» микрорайон ҫӗкленнине Чӑваш халӑх сайтне вулакансем пӗлеҫҫех. Республика кунӗ тӗлӗнче унта «Новоград» ят панӑ (чӑв. Ҫӗнӗ хула) ача пахчи уҫӑлнӑччӗ.

«Ҫӗнӗ хула» ҫывӑх вӑхӑтра тата сарӑлӗ. Унта 8 пин ытла ҫын пурӑнмалӑх нумай хваттерлӗ ҫуртсем тума пуҫлӗҫ. 32 ҫурт ҫӗклеме палӑртаҫҫӗ. Атӑл юханшывӗ ҫывӑххине шута илсе ҫыран еннелли вырӑнта ҫуртсене ҫӳллех тумассине шантараҫҫӗ. Кун пирки ӗнер халӑхпа итлев ирттернӗ чух та асӑнса хӑварнӑ.

27,2 гектар ҫинчи ҫӗнӗ микрорайон та общество инфраструктурине туллин аталантарма шантараҫҫӗ: 320 пепкелӗх ача сачӗ, 1000 ачалӑх шкул тума шухӑшласа хунӑ. Пысӑк хуласенче тата нумай хваттерлӗ ҫуртсенче машинӑсене лартас ыйту сиксе тухнине шута илсе парковкӑсем тата гаражсем тӑвӗҫ.

Шупашкарти вӑтам пӗлӳ паракан 6-мӗш шкула ҫӗнӗ ят панӑ. Малашне вӑл Василий Иванович Чапаев ячӗпе хисепленӗ.

Ку постановление Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков алӑ пусса ҫирӗплетнӗ. Ҫапла майпа вӑл «В.И.Чапаев ячӗллӗ вӑтам пӗлӳ паракан 6-мӗш шкул» ятлӑ пулӗ.

Сӑмах май, Атӑл леш енчи вӑтам пӗлӳ паракан шкула та урӑх ят панӑ. Вӑл халӗ парашют спорчӗ енӗпе СССР тава тивӗҫлӗ спорт мастерӗ Майя Костина ячӗпе хисепленет.

Канашра шкул директорӗ 6 ҫуллӑха йӗплӗ пралук леш енне кайма пултарать. Мӗнпе айӑпа кӗнӗ-ха вӑл?

Директор виҫӗ вӗрентекене премисене каялла тавӑрса пама ыйтнӑ. Ку шкулта вак-тӗвек ӗҫсене пурнӑҫлама кирлӗ имӗш. Ҫапла майпа ӑна 14 пин тенкӗ тыттарнӑ.

Анчах шкул ертӳҫи кунпа ҫеҫ ҫырлахман. Вӑл хӑйӗн ҫумне тата шкул умӗнхи ачасен воспитательне укҫа хушса тӳленӗ. Вӗсене ахальтен укҫа нумайрах паман вӑл. Ара, лешсем унӑн хӗрӗсем вӗт. Ҫапла майпа вӑл вӗсене 30 пин тенке яхӑн тӳленӗ. 26 пин тенкине вара хӑйӗн кӗсйине чикнӗ.

Директор хӑтланӑвӗ шкула 44 пин тенкӗ тӑкак кӳнӗ. Акӑ мӗншӗн ун явап тытма тивӗ.

Полици Шупашкарта пурӑнакан 43 ҫулти хӗрарӑм тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Следстви шухӑшӗпе, вӑл 7 ҫулти ачасене ашшӗ е амӑшӗпе пӗрле хӑйӗн хваттерӗнче пропискӑна тӑратнӑ.

Полици малтанлӑха палӑртнӑ тӑрӑх, ҫакна вӗсем ачана шкула вырнаҫтарма тесе тунӑ. Хӗрарӑмӑн хваттерӗ Ленин проспектӗнче вырнаҫнӑ. Вӑл 2016-2017 ҫулсенче ҫул ҫитмен пилӗк граждана хваттерӗнче пропискӑна тӑратнӑ.

Фиктивлӑ майпа регистраци тунӑшӑн хӗрарӑма явап тыттарасшӑн. Куншӑн 100-500 пин тенкӗ штраф тӳлеттерме пултараҫҫӗ. Е 3 ҫул таран ирӗксӗр хӑвараҫҫӗ.

Хӗрарӑм пуҫиле ӗҫе уҫма пулӑшсан уголовлӑ яваплӑхран хӑтӑлма пултарать.

Вӑрмар районӗнчи Ҫӗнӗ Кинчер ялӗнчи шкула оптимизацилеме пултараҫҫӗ. Ҫак вырӑнти халӑха питех те пӑшӑрхантарать.

Шкула 1882 ҫултах хута янӑ. Унта халӗ 35 ача вӗренет. Ҫулталӑк пуҫламӑшӗнче шкул директорӗ Алевтина Смирнова пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Кун хыҫҫӑн вӗренӳ управленийӗнчен шкула хупма пултарни пирки хыпар ҫитнӗ.

Анчах халӑх кунпа килӗшесшӗн мар. Нумаях пулмасть ял 748 ҫул тултарнине паллӑ тума Чӑваш халӑх ӳнерҫи Леонид Павлов, Юхма Мишши ҫыравҫӑ килнӗ. Сӑмах май, Юхма Мишши ял гимнне ҫырса панӑ. Вӑл халӑх умне тухса калаҫнӑ май шкула мӗншӗн хупма юраманнине ӑнлантарнӑ.

«Вӗрентекен пек калатӑп. 100 ҫынран сахалрах вӗренекен шкулта, 1000 ача ӑс пухаканнипе танлаштарсан, нумайрах пӗлӳ илме пулать. Ҫапах кунта урӑххи пӗлтерӗшлӗрех. Ҫӗнӗ Кинчер шкулӗ истори тӗлӗшӗнчен хаклӑ», - тенӗ Юхма Мишши.

Ҫӗрпӳре ҫухалнӑ 11 ҫулти Настя Осипована вӗлернӗ. Ӑна ача пурӑннӑ вырӑнтан инҫех мар гаражсем патӗнче тупнӑ.

РФ Следстви комитечӗ республикӑри управленийӗнче паян пӗлтернӗ тӑрӑх, ачана ҫине тӑрса тата мӗнпур вӑйпа шыранӑ май таврари лавккасемпе ытти организацисен видеокамерисем ӳкернӗ кадрсене те тишкернӗ. Тӗпчевҫӗсем гаражсем патӗнче шырани харама кайман — ача виллине шӑпах ҫавӑнта тупнӑ.

Аса илтерер, ача киле килменнине унӑн амӑшӗ тепӗр кунхине ҫеҫ йӗрке хуралҫисене пӗлтерни паллӑ. РФ Следстви комитечӗн республикӑри управленийӗн тӗпчевҫисем ачана вӗлернӗ пуль тесе ҫийӗнчех пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Чӑваш Енри ачасене хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен уполномоченнӑй сайтӗнче Ҫӗрпӳ хӗрачи килтен тухса кайни амӑшӗпе ӑнланманлӑх сиксе тухнипе ҫыхӑнма пултарнӑ тесе хыпарланине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Чӑваш Енри тӗпчевҫӗсем ача ҫухалнинче профилактика органӗсем ӗҫлесе ҫитерейменни те пур тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ачан амӑшӗ воспитани парассипе ҫине тӑман иккен. Шкул та ҫемьене ячӗшӗн ҫеҫ тӗрӗсленӗ тесе тӗшмӗртеҫҫӗ.

Шупашкар сарӑлать

Шупашкар хулинче ҫӗнӗ микрорайон пулмалла. Нумаях пулмасть хулара ку ыйтупа халӑх итлевӗ те иртнӗччӗ. Шупашкар хула варринчи 53,6 гектар ҫӗре межевани ирттерсе унта пурӑнмалли 24 ҫурт, 2 ача пахчи тата шкул тума палӑртнӑ.

Ҫӗнӗ микрорайон, тӗпрен илсен, Пирогов урамӗпе, Чебоксарка юханшывпа, Николай Никольский проспекчӗпе, 30-мӗш автоҫулпа чикӗленмелле. Унта сад юлташлӑхӗ кӗрет, «Рассвет», «Электрик», «Дружба» сад юлташлӑхӗсем те кӑштах лекмелле.

Пурӑнмалли ҫуртсене сахал хутлӑ тума палӑртаҫҫӗ. Вӗсенче 9,2 пин ытларах ҫын пурӑнӗ. Ача пахчисене 205 тата 250 вырӑнлӑх хӑпартасшӑн, шкула 1040 ача вырнаҫайӗ. Автомашинӑсене лартмалли вырӑн та пӑхса хӑварасшӑн. Калаҫу шайӗнчи проект хӑҫан пурнӑҫа кӗрессине хальлӗхе татса калама йывӑр.