Кӑҫал эпир чӳк уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Чӑваш тӗррин кунне пуҫласа уявлӑпӑр. Аса илтерер: вӑл куна ытахальтен суйласа илмен. Шӑп та лӑп ҫав кун Екатерина Ефремова тӗрӗ ӑсти ҫуралнӑ. Чӑваш тӗррин кунне туса хума республикӑри хастарсем ыйтнӑччӗ.
Чӑваш тӗррин кунӗнче ҫуралакан ачасем валли пирӗн республикӑра парнесем хатӗрленӗ те ӗнтӗ. Чӑваш сӗмӗллӗ парнене, чӑваш тӗрриллӗ ача кипкине, республикӑри ача ҫуратмалли ҫуртне парса тухӗҫ. Ҫав парне Чӑваш тӗррин кунӗнче ҫуралакан мӗнпур тӗпренчӗке лекӗ. Кун пирки Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев журналистсене пӗлтернӗ.
Кӑҫал Чӑваш Республики пирӗн патшалӑхӑн автономине йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине паллӑ тӑвать. Ҫак ятпа республика влаҫӗсем ятарлӑ медаль те хатӗрленӗччӗ, унпа «Чӑваш халӑх сайчӗн» тӗп редакторне Аҫтахар Плотникова та чысланӑччӗ.
Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалласа асӑнмалӑх медале Раҫҫей компартийӗн Тӗп Комитечӗ те хатӗрленӗ. Нумаях пулмасть Мускав хулинчи чӑвашсен ентешлӗхӗн компетентлӑ комиссийӗ ҫак медальпе кама чысламалли йыша РФ Патшалах Думине тӑратнӑ. Тин кӑна Мускавран таврӑннӑ пирӗн корреспондент Тимӗр Акташ пӗлтернӗ тӑрӑх Раҫҫей Компартийӗн Тӗп Комитечӗ Чӑваш Енри ҫак ҫынсене наградӑлама йышӑннӑ:
• Юхма Мишши, чӑваш халӑх ҫыравҫи;
• Анатолий Кипеч, чӑваш халӑх ҫыравҫи;
• Лидия Филиппова-Михайлова, ЧР Профессиллӗ ҫыравҫӑсен пӗрлӗхӗн председателӗ;
• Николай Лукианов, юрист, Чӑваш Наци конгресӗн президиум пайташӗ;
• Наталья Володина, патшалӑх деятелӗ, журналист;
• Владимир Долгов, РФ, ЧР Журналистсен пӗрлӗхӗсен пайташӗ;
• Юрий Тарасов, «Канашсем» ентешлӗхӗн ертӳҫи;
• Анатолий Аринин, хастарҫӑ;
• Олег Самана, юрӑҫ, бард;
• Венера Изратова, Канаш районӗнчи Шӑхасанти вӑтам шкул директорӗ;
• Любовь Григорьева, Канаш районӗнчи Шӑхасанти вӑтам шкулӗнчи вӗрентекен, ЧР тава тивӗҫлӗ вӗрентекенӗ;
• Светлана Рожкова, Муркаш районӗнчи Муркаш вӑтам шкулӗнчи вӗрентекен;
• Людмила Трофимова, палла усламҫӑ, ял хуҫалӑх таварӗсем туса кӑлараканӗ.
Чӑваш Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, Чӑваш Енри Ентешлӗхсен ертӳҫисен канашӗн председателӗ Юрий Зорин чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Вӑрмар районӗнчи Аслӑ Пинерти тӗп пӗлӳ паракан шкулта пулнӑ.
Юрий Александрович шкул коллективӗпе тӗл пулса калаҫнӑ. Вӑл пирӗн республикӑра кӑҫалтан Чӑваш тӗррин кунне уявлама пуҫлассине аса илтернӗ. Сӑмах май, Юрий Зорин пушӑ алӑпа ҫӳремест. Шкула вӑл чӑваш тӗррипе паллаштаракан вӗренӳ пособийӗн 20 комплектне парнеленӗ. Вӑл пособисене депутат Куславкка, Вӑрмар тата Тӑвай районӗнчи мӗнпур шкула туянса пама шантарнӑ.
«Раскраска-исследование» тата «Книжки для вырезания» кӗнекесем туяннӑ. Вӗсем чӑваш ҫи-пуҫӗпе паллаштараҫҫӗ.
Чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӗмпӗрте Чӑваш культурин кунӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ. Кӑшӑлвируса пула куракансене залӑн 1/3 пайӗ чухлӗ ҫеҫ пухма ирӗк панӑ.
Фойере Чӑваш патшалӑх академи симфони капеллин камерлӑ оркестрӗ чӑваш композиторӗсен произведенийӗсемпе кӗтсе илнӗ. Уявпа саламлама Чӗмпӗр облаҫӗнчи искусствӑпа культура политикин министрӗ Евгения Сидорова пырса ҫитнӗ. Чӑваш уявӗсене йӗркелесе ирттерме май тупнӑшӑн вырӑнти чӑвашсен автономийӗн ертӳҫи Олег Мустаева тав тунӑ.
Уява Чӑваш Енри «Ҫавал», «Ҫеҫпӗл», «Nota g» ушкӑнсем хутшӑннӑ.
Эстонире пурӑнакан хастар чӑваш, Ираида Захарова, Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енрен аякри ҫӗршывра тӗлӗнмелле самант пулса иртнӗ.
Кӗркуннен юлашки кунӗсем ӑшӑ пулнипе усӑ курса Таллинри Чӑваш культурин музейӗн пуҫарӑвне пурнӑҫлама май килнӗ. Ку пуҫару тӗрлӗ халӑхсен «Лира» пӗрлешӗвӗ тата Нарвӑри чӑвашсен «Нарспи» ушкӑнӗ пӗр шухӑшлӑ пулнӑран пулса иртнӗ. Иртнӗ вырсарникун, чӳк уйӑхӗн 15–мӗшӗнче, «Лира» ҫурчӗн картышӗнче чӑвашсем пуҫтарӑннӑ. Эстони ҫӗрӗ ҫинче Юман тата Ҫӑка ӳсме тытӑннӑ. Ҫав пулӑма халалласа чӑваш апат-ҫимӗҫне хатӗрленӗ, юрӑсем юрланӑ, вайӑри пекех картана тӑрса ташӑсем ташланӑ.
Ку йывӑҫсене лартакансем пӗтӗм чӑвашсен ваттисене, Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе Ен 100 ҫул ҫитнине тата Эстонире пурӑнакан пӗтӗм чӑвашсене халаланӑ.
(Охатер Томеев ҫуралнӑранпа 320 ҫул ҫитнине асӑнса)
Халӑха нихӑҫан та вӑйпа хистемелле мар, ӑна вӑл е ку ҫӗнӗлӗхе йышӑнма, малалла талпӑнма хӑнӑхтармалла, ӳкӗте кӗртме пӗлмелле. 18 ӗмӗрте те чӑваша хистекенсене хирӗҫлекенсем, халӑхӑмӑра чунран-чӗререн юратакансем, тӑван чӗлхемӗре хӳтӗлекенсем, унпа усӑ курса ӳкӗтлекенсем тупӑннӑ. Ун йышшисенчен чи малтанхи Охатер Томеев (вӑл 1700 ҫул тӗлнелле хальхи Чӑваш Республикин Шупашкар районне кӗрекен Питтукасси ялӗнче ҫуралнӑ) пулнӑ. Ҫак мухтавлӑ ҫын чӑваш историйӗнче халӑхӑмӑра тӗне вӑйпа кӗртнине тата наци пусмӑрне хирӗҫ хӑюллӑн ҫӗкленнӗ кӗрешӳҫӗ пек паллӑ. Охатер Томеев чӑваш хутлӑхне вырӑс православийӗ тӑван чӗлхемӗр урлӑ кӑна лайӑх ҫитме пултарасса пуринчен малтан туйса илнӗ, чӑваш тӑрӑхӗнче ӳкӗтлевҫӗ пулма шухӑш тытнӑ. Унӑн ӗмӗтне тепӗр 20 ҫултан Ермей Рожанский пурнӑҫлама пуҫӑнать. Ҫак мал ӗмӗтлӗ чӑвашсене пӗрлештерекен тепӗр ен вӑл вӗсене тӑван халӑхӑмӑр хӑй ҫав ӗҫе шанса пама кӑмӑл туни, ӳкӗтлевҫӗ пулма ыйтни. Ҫакӑ вара вӗсем халӑхӑмӑрӑн чӑн-чӑн ертӳҫисем пулнӑ тесе калама май парать.
Чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Шупашкарти Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче чӑваш юррин «Кӗмӗл сасӑ-2020» фестиваль-конкурсӗ иртнӗ.
Ҫӗршыв шайӗнчи пултарулӑх ӑмӑртӑвне Пушкӑрт, Тутарстан республикисенчи, Чӗмпӗр облаҫӗнчи, Питӗр хулипе Ленинград облаҫӗнчи, Тӗмен тӑрӑхӗнчи тата Чӑваш Енри ӑстасем хутшӑннӑ.
Гран-прие Пушкӑртстанран килнӗ Анастасия Иванова тивӗҫнӗ. Ӑна тухья парнеленӗ тата 15 пин тенкӗ парса хавхалантарнӑ. Пӗрремӗш вырӑна Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчи Кристина Никитина ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗш вырӑна – Ленинград тӑрӑхӗнчи Роман Арсентьев, виҫҫӗмӗш вырӑна – Элӗк каччи Сергей Иванов тата Тутарстан пики Валерия Юманова.
Ушкӑнпа юрлакансене уйрӑммӑн хакланӑ. Пӗрремӗш вырӑна Ҫӗнӗ Шупашкарти «Шевле» ансамбль ҫӗнсе илнӗ, иккӗмӗшне – Муркаш районӗнчи Илемпи Ивановӑпа Алена Дмитриева дуэчӗ.
Эстонире пурӑнакан йӑхташсем «Ӑраскал» кӑларӑм йӗркелесе пынине Чӑваш халӑх сайчӗ унччен темиҫе хутчен те пӗлтернӗччӗ.
Передачӑна ертсе пыракан Ираида Захарова Фейсбукра хыпарланӑ тӑрӑх, чӑвашла хатӗрлекен кӑларӑмӑн черетлӗ каларӑмӗ паян, чӳк уйӑхӗн 11-мӗшӗнче, 19 сехет те 35 минутра эфира тухӗ.
Ираида Захарова Фейсбукри хӑйӗн страницинче пӗлтернӗ тӑрӑх, черетлӗ кӑларӑмра «Уяв» ансамбль пултарулӑхӗпе паллаштарӗҫ. Тӗнче тетелӗнчи страницӑра радиоертӳҫӗ ансамблӗн тӗрлӗ тапхӑрӗнчи сӑнӳкерчӗксене илсе кӑтартнӑ.
Thebiggest.ru сайтра хӑйне евӗр сасӑлав пуҫарнӑ. Унта хутшӑнакансен хӑйсене хӑш наци ҫынни тесе шухӑшланине пӗлтермелле. Сасӑлава ҫак йӗркесен авторӗ те хутшӑнчӗ. Хӑйсене чӑваш тесе палӑртнисем ҫак самантра – 1671 ҫын.
Сасӑлав страницинче кашни халӑх пирки кӗскен ӑнлантарса пани пур. Унта Раҫҫейре чӑвашсем 1,58 миллион ҫын пурӑннине пӗлтернӗ, тӗнчере – 1,6 миллион тенкӗ. Сайтра ҫырнӑ тӑрӑх, историлле тӑван ҫӗршывӗнче ҫак тӗрӗк этносӗн ҫурри пурӑнать, ытти пайӗ пӗтӗм ҫӗршыв тӑрӑх сапаланнӑ. Хӑй вӑхӑтӗнче чӑвашсем чӑн тӗне ӗненнӗ.
Сасӑлава хутшӑнас тесен ҫак каҫӑпа иртмелле.
Иркутск облаҫӗнчи чӑвашсем халӑх ҫыравне халалланӑ пӗтӗм ҫӗршыври сӑнӳкерчӗксен «Страна в объективе» (чӑв. Объективри ҫӗршыв) конкурсӗн регионти тапхӑрӗнче «Храним традиции» (чӑв. Йӑла-йӗркене упратпӑр) номинацире ҫӗнтернӗ. Зима районӗнчи Новолетники ялӗнче пурӑнакан Нина Машугина облаҫ шайӗнче финала тухнӑ.
Иркутск тӑрӑхӗнчи чӑвашсен автономийӗн ертӳҫи Вероника Тимофеева Нина Машугинӑна тата конкурса хутшӑннӑ Зима районӗнчи Успенский-3 ялӗнчи Светлана Быковӑна чӑваш халӑхӗн сумне сарассипе тӑрӑшнӑшӑн тав туса Фейсбукра ҫырнӑ.
+12.3 °C