Паян, ҫурла уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, Чӗмпӗрте чӑвашсен уявӗ иртнӗ. «Акатуйран Чӳклеме таран» ят панӑскере онлайн мелпе йӗркеленӗ.
Ӑна пуҫаракансем пӗлтернӗ тӑрӑх, наци уявӗ чӑвашсем мӗн авалтан ҫӗре юратса ӗҫленине, тӑван киле сума сунине, йӑла-йӗркене пӑхӑннине аса илтерет. Чӗмпӗр ҫӗрӗ ҫинче иртнӗ уява вӑлтӑрӑхри тата Чӑваш Енри чӑвашсем ҫеҫ мар, ытти тӑрӑхрисем те хутшӑннӑ.
«Акатуйран Чӳклеме таран» мероприяти 11 сехетре, чӑваш апат-ҫимӗҫне хатӗрлеме вӗрентекен ӑсталӑх сехечӗсем 12 сехетре, уяв концерчӗ 14 сехетре пуҫланнӑ.
Тӗнче тетелӗнчи «Контактра» халӑх ушкӑнӗнче чӑваш чӗлхине ӑша илме май паракан аудиокурс йӗркеленӗ. Ӑна пуҫараканӗ – «Хавал» ушкӑн ертӳҫи Владимир Блинов (Алпарух).
«Сӑмах май» пабликра Алпарух чӑваш чӗлхин сӑнавне аудиокурсне вырнаҫтарнӑ. Курс ячӗ пабликпа пӗр килет. Вӑл «Сӑмах май» ятлӑ.
Курс виҫӗ пайран тӑрать:
1. Тӑвалалла;
2. Малалла;
3. Шалалла.
Унсӑр пуҫне Александр Блинов «Сасӑ кӗнеки» уйрӑм приложени хатӗрленӗ.
Паянхи кун тӗлне Алпарух темиҫе урок вырнаҫтарнӑ та ӗнтӗ. Сӑмахран, чӑваш чӗлхинче тӗл пулакан, анчах вырӑс чӗлхинче ҫук «Ӑӑ», «Ӗӗ», «Ӳӳ», «Ҫҫ» саспаллисемпе паллаштарнӑ. Е тата тӑван чӗлхемӗрте сӑмахсенчи пусӑм хӑш сыпӑк ҫине ӳкни ҫинчен каласа кӑтартнӑ.
Мурманск тӑрӑхӗнчи чӑвашсен наципе культура автономине кӑҫалхи ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнчен Зоя Гайбуллова (Степанова) ертсе пыма тытӑннӑ.
Зоя Ивановна Красноармейски районӗнчи Ҫирӗклӗ ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. 2000 ҫулта Мурманска куҫса кайнӑ. Унта вӑл «Норникель» предприятире тӗп инженер пулса тӑрӑшать.
Мурманскри чӑвашсен ҫӗнӗ ертӳҫи 1987 ҫулта Шупашкарти строительсем хатӗрлекен техникумран вӗренсе тухнӑ, Питӗр хулинчи шыв коммуникацийӗсен университечӗн Мурманскри уйрӑмӗнче аслӑ пӗлӳ илнӗ.
Зоя Гайбуллова (Степанова) тӑван тӑрӑхпа та ҫыхӑнӑва татман. Ҫав вӑхӑтрах вӑл Мурманск тӑрӑхӗнчи чӑвашсене пӗр ҫӗре чӑмӑртассипе ҫине тӑрать, тӗрлӗ мероприяти ирттерет, тӑван халӑхӑмӑр культурипе ыттисене паллаштарать.
Шупашкарта Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ «Тараватлӑ Чӑваш Ен» регионсен хушшинчи фестивалӗн финалӗ иртнӗ. Унта Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑха пурнӑҫлакан Олег Николаев хӑйӗн мӑшӑрӗпе ҫитнӗ.
«Кунта ытти регионти паллӑ ӑстасем пухӑннӑ, хӑйсен паха ӗҫ опычӗпе паллаштараҫҫӗ. Вӗсем тутлӑ апат-ҫимӗҫ хатӗрлеме вӗрентеҫҫӗ», — тенӗ Элтепер.
Фестивалӗн финалне 13 ушкӑн тухнӑ. Наци апат-ҫимӗҫне кулинари ӗҫӗнчи паллӑ та сумлӑ экспертсем хакланӑ. Раҫҫей кулинарӗсен наци ассоциацийӗн ертӳҫи Виктор Беляев чӑваш тӗпелӗ паха апат-ҫимӗҫрен пуяннине асӑнса хӑварнӑ.
Уявра Олег Николаев шеф-поварпа пӗрле хуран кукли пӗҫерсе тутанса курнӑ.
Пӑлхар-чӑвашсен этнокеремне Чӗмпӗр ҫӗрӗнчен тата Тутарстанран чӑвашсен (вӑл шутра Тӗне кӗмен чӑн чӑвашсем) пысӑк ушкӑнӗ килсе кайнӑ хыҫҫӑн Чӗмпӗр облаҫӗнчи искусствӑпа культура политикин министрӗ Евгения Сидорова уйрӑм «визитпа» килсе курнӑ. Кун пирки
Юрий Туринке пӗлтернӗ. Вӑл хыпарланӑ тӑрӑх, Юрий Туринке экскурси ирттернӗ, Евгения Евгеньевнӑна чӑвашсен авалхи йӑла-йӗркиипе паллаштарса, чӑвашсен истори, тӗн вӗрентӗвӗ, тӗнче ӑс-хакӑлӗ, философийӗ ҫинчен каласа кӑтартнӑ. «Раҫҫей Федерацийӗнче регионти министр тӗрлӗ «халӑх культури» ҫине тимлӗн пӑхни питӗ кӑмӑллӑ», — тесе хыпарланӑ Юрий Туринке Фейсбукра.
Паян, ҫурла уйӑхӗн 11-мӗшӗнче, Красноярск тӑрӑхӗнчи чӑвашсен наци культура автономийӗн ертӳҫи Геннадий Храмовӑн ҫуралнӑ кунӗ.
Геннадий Храмов Комсомольски районӗнчи Асанкассинче ҫуралса ӳснӗ. Вӑл — экономика наукисен кандидачӗ, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ.
Аяри ентешсем Геннадий Храмов ертсе пынипе тӗрлӗ мероприятие хастар хутшӑнаҫҫӗ, чӑваш халӑхӑн мӑнаҫлӑхӗпе вӑл тӑрӑхри ытта наци ҫыннисене тулли кӑмӑлпа паллаштараҫҫӗ.
Ҫуралнӑ кун ячӗпе Геннадий Храмова Енисей юханшывӗн ҫыранӗн хӗрринче вырнаҫнӑ чӑвашсем Фейсбукри хӑйсен страницинче саламласа тӑван халӑхӑн туслӑхӗшӗн малашне те тӑрӑшса ӗҫлеме ырлӑх-сывлӑх суннӑ.
Наци апат-ҫимӗҫӗн «Гостеприимная Чувашия» (чӑв. Тарават Чӑваш Ен) пӗтӗм чӑвашсен регионсем хушшинчи фестивалӗ пуҫланнӑ.
Республикӑн Экономика аталанӑвӗн тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, фестивале Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ. Программӑра — фестивале савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫса хупни, Чӑваш Енре тавар туса илекенсен апат-ҫимӗҫӗпе паллаштаракан куравсем тата апат-ҫимӗҫе туянма май туса пани, чи лайӑх апат хатӗрлекенсен конкурсӗ, шӳрпе пӗҫерме вӗрентни тата ӑна тутанса пӑхма май туса пани.
Мероприятие гостеприимнаячувашиякухня.рф сайтра онлайн пӑхма пулать. Унта онлайн-трансляцисен программи те пур.
Чӑваш тӗнӗпе пурӑнакансем паян Атӑлҫи Пӑлхар ҫарӗсем тутар-монголсен ҫарне ҫапса аркатнине уявласа чӳк ирттерчӗҫ. Фёдор Мадуров йӗркеленӗ чӑваш тӗнӗн обществи ку уява, «Паттӑрлӑх кунӗ» ят панӑскерне, ҫулсерен палӑртать. Кӑҫал та ҫак йӑлана пӑрахас темерӗҫ. Кӑшӑлвируса пула ӗнтӗ ӑна ҫав тери анлӑ палӑртмарӗҫ, пурӗ те виҫӗ ҫын кӑна пулчӗ.
Аса илтеретпӗр, 1223 ҫулта тутар-монгол ҫарӗ, Калка юханшывӗ патӗнче кӑпчаксемпе вырӑссен ҫарне ҫапса ҫӗмӗрнӗ хыҫҫӑн Атӑлҫи Пӑлхар ҫӗрӗ ҫине ҫул илнӗ. Пирӗн мӑн асаттесем вӗсене тивӗҫлӗн кӗтсе илсе ҫапса аркатнӑ. Ҫапла май тутар-монголсен ҫарӗ пӗрремӗш хут выляса янӑ пулать. Ку ҫапӑҫӑва «Така ҫапӑҫӑвӗ» те теҫҫӗ — тыткӑна лекнисене пӑлхарсем такалла улӑштарнӑ. Ун хыҫҫӑн 13 ҫул хушши тутар-монголсем Атӑлҫи Пӑлхара пӑхӑнтарас тесе ҫарсем янӑ, анчах пирӗн мӑн асаттесем вӗсенчен хӳтӗленме май тупнӑ. 1236 ҫулта ҫеҫ вара Батый пысӑк ҫар пухса — унта 150 пин таран ҫын пулнӑ теҫҫӗ — Атӑлҫи Пӑлхара пӑхӑнтарма пултарнӑ.
Паян Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗнче «Чӑваш чӗлхине сыхласа хӑварасси, тӗпчесси тата аталантарасси» ҫумпрограммӑна сӳтсе явнӑ. Вӑл — «Чӑваш Республикин культурӑпа туризмне аталантарасси» программӑн тӑсӑмӗ. Унта, сӑмах май каласан, Чӑваш халӑх сайчӗн редакторӗ Николай Плотников та хутшӑннӑ.
Надежда Смирнова журналист пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫумпрограммӑпа пуянлатассине Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев пуҫарнӑ. Паян ҫумпрограммӑн проектне тишкернӗ.
Ӑна хатӗрлекенсем ӗнентернӗ тӑрӑх, ҫумпрограммӑн тӗллевӗ — чӗлхе политикине пурнӑҫа кӗртме майсем туса парасси.
«Чӑваш чӗлхине темшӗн вӗрентӳпе кӑна ҫыхӑнтаратпӑр. Вӑл ытти тытӑмра та анлӑн илтӗнтӗр, янӑратӑр. Пирӗн сирӗнпе пӗрле ҫак енӗпе ҫине тӑрса ӗҫлемелле», — тенӗ Чӑваш Ен ертӳҫи.
Наци вулавӑшӗнче паян Чӑваш Республикин «Культурӑпа туризма аталантарасси» программӑн «Чӑваш чӗлхине упрасси, вӗрентесси тата аталантарасси» ҫумпрограммине халӑхпа сӳтсе яврӗҫ. Нумай ҫынна йыхравланӑ, ҫав шутра мана та. Тухса калакан ҫынсем чылай пулнӑран сӑмах калакансен черечӗ ман пата ҫитеймерӗ. Ҫавна май «Чӑваш халӑх сайчӗ» урлӑ та пулин пӗлтерес терӗм.
Чи малтанах ҫак ҫумпрограммӑна пӗтӗмӗшле хак парас тетӗп. Паллах, ҫавра сӗтеле йыхравланӑ ҫынсем пурте тенӗ пекех ӑна ыр сӑмахпа асӑнчӗҫ, ырларӗҫ. Сӑлтавӗ те ҫук мар — ара, республика пуҫлӑхӗ те (ку вырӑна вӑл хальлӗхе вӑхӑтлӑх ҫеҫ йышӑнать пулин те) ҫумпрограммӑна сӳтсе явас ӗҫе хутшӑнать-ҫке! Унччен кунашкалли пулман тет те вара чӑн та ырламалли кунта пурах! Тӗппипе пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн ҫак ҫумпрограммӑна эп ҫакнашкал хак кӑна пама пултаратӑп: вӑл паянхи лару-тӑрӑва ҫирӗплетме тӑрӑшни ҫеҫ. Чӗлхе ыйтӑвӗн ҫивӗчлӗхне, паянхи кун вӑл темле йывӑр пулсан та, кунта татса пани курӑнмасть. Чӗлхе умӗнчи тӑракан хӑрушлӑхсенчен сыхлама пултарасса та эп ӗненсех каймастӑп.
+21.3 °C