Чӑваш кенеке издательствинче «Вырӑсла-чӑвашла калаҫу кӗнеки» кун ҫути курнӑ.
Ун пек кӗнекене хӑй вӑхӑтӗнче кӑларнӑ-ха. Ӑна филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Михаил Скворцов профессор хатӗрленӗ те 1989 ҫулта кун ҫути кӑтартнӑ. Кӗнекене тепӗр хутчен пуянлатнӑ хыҫҫӑн тепӗр виҫӗ ҫултан тата тепре кӑларнӑ.
Унтанпа чӗрӗк ӗмӗр патне, тӗрӗсрех, шӑп та лӑп 24 ҫул, иртсен калаҫу кӗнеки тата тепӗр хут пичетленсе тухнӑ.
Хальхи унчченхи кӑларӑмсенчен самай уйрӑлса тӑнине палӑртаҫҫӗ. Кашни пайрах кӗнеке авторӗ Михаил Скворцов диалогсем илсе панине палӑртаҫҫӗ Чӑваш кӗнеке издательствинче.
Калаҫу кӗнекинче пачах ҫӗнӗ уйрӑмсем те вырӑн тупнӑ. Маларах пулман «Чӑваш ячӗсем» те вулакана кӑсӑклантарассӑн туйӑнать. Чӑвашла тӗрӗс ҫырнӑ ҫырусене те тӗслӗх евӗр илсе кӑтартнӑ.
Кӗнекене «СУМ» лавккара та туянма пулать. Хакӗ — 190 тенкӗ.
И.Я. Яковлев ячӗллӗ педагогика университетӗнче Сантӑр Аксар (Александр Мефодьев) хатӗрленӗ «Чӑваш ача-пӑча литератури» пилӗк кӗнекен хӑтлавӗ иртнӗ. Кун пирки пире Виталий Станьял пӗлтерет.
Кӗнекене пысӑк хак пачӗҫ. Хаклавҫӑсен йышӗнче ЧПУ профессорӗ Юрий Артеьев, Надежда Иванова доцент, гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче ӗҫлекен Ирина Кириллова, ЧНК ӗҫтешӗ Геронтий Никифоров, ЧППУ вӗрентекен Ольга Скворцова, Татьяна Денисова, Тамара Артемьева, Галина Брусова, Николай Артемьев пулчӗҫ. Ҫавӑн пекех хӑйсен шухӑшне Шупашкарти 17-мӗш шкулта вӗрентекен Светлана Кубирова, 3-мӗш лицейра ӑс паракан Альбина Медведева пӗлтерчӗҫ.
Хӑтлав кӑсӑклӑ иртнӗ — шкул ачисемпе куҫӑм мар майпа вӗренекен студентсем тухса сӑвӑ каланӑ, юрӑ шӑрантарнӑ.
Александр Иванович Мефодьев (Аксар) — паллӑ чӑваш педагогӗ, журналист, сӑвӑҫ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ. 1938 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Еншикре ҫуралнӑ. Литература ӗҫне 1950-мӗш ҫулсенче кӳленнӗ. Пӗрремӗш сӑвви 1954 ҫулта «Авангард» хаҫатра пичетленнӗ.
Татьянӑсен кунӗнче Хӗрлӗ Чутайри тӗп вулавӑшра ҫак районти Калкасси ялӗнче ҫуралнӑ Анатолий Алексеевич Тихоновӑн «Ӗмӗтӗм ман малалла…» кӗнеке хӑтлавӗ пулчӗ. Анатолий Алексеевич хӑй вӑхӑтӗнче бухгалтер пулса районти тӗрлӗ организацисенче ӗҫленӗ, ҫав вӑхӑтрах 3-мӗш ушкӑн инваличӗ пушӑ вӑхӑтра поэзипе интересленнӗ. 2013 ҫулта унӑн пӗрремӗш кӗнеки — «Ӗмӗтленнӗ, ӗмӗтленетӗп-ха...» сӑвӑсен пуххи — вулавшӑн ача-пӑча уйрӑмӗнче кун ҫути курнӑ. Зоя Спиридонова поэт-композитор Анатолий Ӗмӗтӗн сӑввипе «Мӑшӑрӑм» ятлӑ юрӑ кӗвӗленӗ. Автор ӑна хӑйӗн мӑшӑрне — Лидия Федоровнӑна — халалланӑ.
Литература ҫулталӑкӗнче, раштав уйӑхӗнче кун ҫути курнӑ ҫӗнӗ кӗнекере ытларах юрату ҫинчен хайланӑ сӑвӑсем. Кӗнеке хуплашки те, тӳрех вулакана хӑй патне туртать, сӑвӑсем чуна тыткӑнлаҫҫӗ. Хӑтлава Елена Чубайкина библиотекарь ертсе пычӗ. Пухӑннисем малтанах «Мӑшӑрӑм» юрӑ итлесе киленчӗҫ. Анатолий Ӗмӗт районти «Пирӗн пурнӑҫ» хаҫатпа, республикӑра тухса тӑракан «Ҫамрӑксен хаҫачӗ» хаҫатпа, «Капкӑн» журналпа туслӑ ҫыхӑну тытать.
Иртнӗ ҫулталӑк вӗҫленес умӗн Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче ҫӗнӗ кӗнеке тухнӑ. «Чӑваш орфографийӗн иртни, хальхи, пуласси» ят панӑскерне пӗлтӗр институтра иртнӗ регионсен ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗн материалӗсем пичетленнӗ. Авторсен ушкӑнӗн тӗп пайӗ — ӑслӑлӑхра тата вӗрентӳре вӑй хуракансем.
Аса илтеретпӗр, ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ пӗлтӗр ҫак ятпа пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче иртнӗччӗ. Унта хутшӑнакансем ытларах 1994 ҫ. ҫирӗплетнӗ «Чӑваш чӗлхи орфографийӗн тӗп правилисен» хӑш-пӗр параграфӗсем тавра юлашки ҫулсенче пыракан тавлашури хире-хирӗҫлӗ шухӑшсене сӳтсе явнӑччӗ.
Кӗнекене ҫывӑх вӑхӑтра «СУМ» лавккара туянма май пулӗ.
Шупашкарти вулавӑшсенче чи вуланакан кӗнекесемпе журналсен танлаштарӑмне хатӗрленӗ. Рейтинга 2015 ҫулхи раштав уйӑхӗнче чи нумай вуланисем кӗнӗ.
Ӳсекен ӑру ытларах юмах вуланине палӑртнӑ. Лия Гераскинӑн «В стране невыученных уроков», Джоан Роулингӑн «Гарри Поттер и философский камень» кӗнекисене, Пушкин юмахӗсене ытларах ыйтнӑ. Ачасем ҫавӑн пекех Эдуард Успенскин кӗнекисене, Ганс Христиан Андерсен юмахӗсене килӗштернӗ.
Аслисем детективсем ытларах вуланӑ. Дарья Донцовӑн, Александра Марининӑн, Татьяна Устиновӑн хайлавӗсене тӑтӑшрах ыйтнӑ. Вӗренӳ кӗнекисем те ҫӳлӗк ҫинче тусанланса выртман.
Журналсен йышӗнче «Дисней», «Том и Джерри», «Играем с Барби», «Мир принцесс» мала тухнӑ. «Наука и жизнь», «Мир техники», «Здоровье», «Крестьянка» журналсене те нумаййӑн вуланӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче «Ҫулталӑкри вун икӗ уйӑх» кӗнеке кун ҫути курнӑ. Кӗнеке издательстви ку кӑларӑм Самуил Маршакӑн 12 уйӑх ҫинчен каласа кӑтартакан юмахӗ пекех пӗчӗккисен хушшинче сарӑласса шаннине палӑртать.
Кӗнекене кӑрлач уйӑхӗ уҫать. Ку уйӑхра чӑваш ялӗнче мн пулса иртни пирки каласа кӑтартнӑ кӗнеке авторӗ Валерий Муравьев. Вӑрманти чӗрчунсемпе кайӑксем епле пурӑннине те ҫырса кӑтартнӑ. Тепӗр майлӑ каласан, кӗнеке чӑвашсен кашни уйӑхри ӗҫ-хӗлне, йӑли-йӗркине ҫутатать.
32 страницӑллӑ кӑларӑма илемлӗ ӳкерчӗксемпе пуянлатни автор калас тенине ачасене ӑша ҫӑмӑллӑн илме пулӑшать. Унсӑр пуҫне ӳкерчӗксем ҫут ҫанталӑкӑн хӑш вӑхӑчӗ пулнине астуса юлма та пулӑшаҫҫӗ. Уйӑх ячӗсене те вырӑсла та, чӑвашла та ҫырса кӑтартнӑ.
Чӑваш Енре истори предмечӗпе кӗнеке кӑларма хатӗрленеҫҫӗ. ЧР Элтеперӗн Хушӑвне пурнӑҫа кӗртнӗ май ӗҫ ушкӑнӗ истори енӗпе вӗренӳпе методика комплексӗн концепцине хатӗрленӗ.
Ҫакна тӗнчери истори ӑслӑлӑхӗ аталанни, чӑваш халӑхӗн историйӗ енӗпе пӗлӳ тарӑнланни, общество иртнипе кӑсӑкланни тума хӗтӗртнӗ. Ҫавӑн пекех Тӑван ҫӗршыв историйӗ енӗпе методика комплексне хатӗрлени те ку утӑма тума хӗтӗртнӗ.
Хальлӗхе учебникре 13 пай: чӑваш халӑхӗ пулса кайнин тӗп гипотезисенчен пуҫласа республикӑн 20-мӗш ӗмӗр вӗҫӗнчи пурнӑҫӗ таран.
Раштавӑн 23-мӗшӗнче Етӗрне районӗнче Литература ҫулталӑкӗпе сывпуллашрӗҫ. Малтанах райадминистраци залӗнче Етӗрне районӗн ҫӗнӗ энциклопедин 1-мӗш томӗн хаклавӗ иртрӗ. Энциклопеди 2 томпа кун ҫути курмалла. Кӗнеке Чӑваш кӗнеке издательствинче пичетленнӗ. Кунта 1700 ытларах статья. Ӑна пухса хатӗрленекенӗ Валерий Венедиктович Муравьев. Энциклопедире палӑрмалӑх ӗҫленисене тупса палӑртас ӗҫре 300 ытла автор тӑрӑшнӑ. Хаклавра район пуҫлӑхӗ Владимир Иванов, райадминистраци ертӳҫи Владимир Кузьмин, унӑн ҫумӗ Людмила Квасова, Чӑваш кӗнеке издательствин тӗп редакторӗ Валерий Алексеев, район пухӑвӗн депутачӗсем, ял тӑрӑхӗсен ертӳҫисем, таврапӗлӳҫӗсем хутшӑнчӗҫ. Владимир Николаевич Кузьмин энциклопеди кӑларас ӗҫе хастар хутшӑннисене чунтан тав туса Хисеп хучӗсемпе чысларӗ.
Валерий Венедиктович 2006 ҫулта тухнӑ энциклопеди историне аса илчӗ. Ӑна вӗсем истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗпе, таврапӗлӳҫӗпе, Етӗрне районӗн Хисеплӗ гражданинӗпе Арсений Васильевич Изоркинпа пӗрле кӑларма тытӑннӑ. Етӗрне районӗн ертӳҫи Евгений Яранский пуҫарӑва ырланӑ, ҫапла майпа «Краткая Ядринская энциклопедия» кун ҫути курнӑ.
Нумаях пулмасть Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Чувашский рассказ» кӗнеке хӑтлавӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш кӗнеке издательствинче кӑларнӑ.
Кӑларӑмра XIX—XXI ӗмӗрсенчи ҫыравҫисен вырӑсла куҫарнӑ калавӗсем вырӑн тупнӑ. Кӗнекене Борис Чиндыков драматург, писатель, публицист, куҫаруҫӑ пухса хатӗрленӗ.
«Ку антологи чӑваш новеллистикин пуянлӑхне туллин ҫутатакан кӑларӑм тесе каласшӑн мар эпӗ. Кунта эпӗ суйласа илнӗ хайлавсене кӗртнӗ», — тесе калать хӑйӗн ӗҫӗ пирки Борис Чиндыков.
Борис Борисович каланӑ тӑрӑх, ун пек антологи кӑларас шухӑш издательствӑра ҫуралнӑ. Хайлавсене Борис Чиндыков чӑваш тӗнчине, чунне, тавракурӑмне ӑнланса илме пулӑшни тӑрӑх суйланӑ.
Калавсене вӗсене ҫырни тӑрӑх вырнаҫтарни чӑваш калавӗн аталанӑвне кӑтартма пулӑшать.
Кӗнекене Юрий Артемьевпа Атнер Хусанкай (иккӗшӗ те критик та, литературовед та) пысӑка хурса хакланӑ.
Чӑваш кӗнеке издательстви ҫак кунсенче «Чӑваш фразеологийӗн ӑнлантаруллӑ сӑмах кӗнекин» пӗрремӗш томне пичетлесе кӑларнӑ. Шел те, унӑн авторӗ, Федоров Георгий Иосифович, ҫак кун таран кӑшт кӑна пурӑнса ҫитереймерӗ, пирӗнтен раштавӑн 9-мӗшӗнче уйрӑлса кайрӗ. Ҫапла май ку кӗнекен тепӗр енӗ те пур — паллӑ ӑсчаха сума суни вӑл.
Чӑваш фразеологийӗн ӑнлантаруллӑ сӑмах кӗнекинче пурӗ темиҫе пин фраземӑна ҫутатса ӑнтлантарнӑ. «Aл ҫавӑрса яр», «тимӗр пӑрҫа», «шӑл витмен», «чӗре сури тy» евӗрлӗ тӗслӗхсене кунта стиль тӗлӗшӗнчен, эмоциллӗ, экспрессиллӗ хаклав енчен пахаланӑ, вӗсемпе усӑ курнин уйрӑмлӑхӗсене илемлӗ литературӑран, фольклортан, халӑх пуплевӗнчен илнӗ тӗслӗхсемпе ҫирӗплетнӗ, фраземӑсен синонимӗсене кӑтартнӑ. Сӑмах кӗнекинче наци мифологийӗнче, халӑхӑн кулленхи пуплев эмпирикинче, ун историпе йӑла аталанӑвӗнче, литературинче паркаланнӑ фразеологи единицисем вырӑн тупнӑ.
«Ку словарь тӗпчевҫӗсемшӗн, культура ӗҫченӗсемшӗн, студентсемпе шкул ачисемшӗн усӑллӑ пулӗ», — тесе палӑртнӑ словарь аннотоцийӗнче. Кӗнекене вара ҫывӑх вӑхӑтра лавккасенче туянма май пулӗ.
+15.3 °C