Нумай пулмасть эпир «Ҫыравҫӑ тӑван чӗлхене хӳтӗленӗшӗн айӑпа кӗнӗ» хыпара вырнаҫтарнӑччӗ, унта «Московский комсомолец» сайт ҫак ыйту тавра хатӗрленӗ материала тишкернӗччӗ. Статьяна Ҫемен Элкер ҫырнӑ ҫырусене тӗпе хурса хатӗрленӗ, ҫавна май эпир ку икӗ ҫырупа сире те паллаштарас терӗмӗр. Хӑй ҫырӑвӗсене эсир Ҫемен Элкер ҫырнӑ хайлавсен пуххинче, «Хурапа шурӑ» ят панӑ кӗнекере (1994 ҫ.) тупма пултаратӑр (412–424 стр.).
Многоуважаемый Семен Матвеевич!
Нет надобности говорить Вам о значении ленинской национальной политики, являющимся мощным фактором в деле установления дружбы между народами. По этому вопросу Вы сами можете поучить людей очень многому. Я прямо начну с того, что явно бросается в глаза в области соблюдения принципов ленинской национальной политики в нашей Чувашской АССР.
Уважение языков всех народов является одним из главных устоев ленинской национальной политики.
Ӗнер ҫанталӑк сасартӑк улшӑнчӗ. Шартарса пӑхакан хӗвел ҫухалчӗ те, шарласа ҫумӑр ҫума пуҫларӗ. Ҫавӑнпа пӗрлех усал хыпар ҫитрӗ: Михаил Константинович Волков куҫне хупнӑ иккен.
Пӗр ӳстермесӗрех ун пирки ҫапла калама пулать: ҫутта кӑларакан. Унӑн пӗтӗм ӗмӗрӗ ҫутӗҫӗнче иртрӗ. Малтан Михаил Константинович ачасене тӑван чӗлхене тата вырӑс чӗлхине вӗрентнӗ, шкул директорӗнче тата роно инспекторӗнче вӑй хунӑ. Унтан чӗрӗк ӗмӗр хушши Раҫҫей Федерацийӗн ҫутӗҫ министерствин наци шкулӗсен ӑслӑлӑх тӗпчев институчӗн Чӑваш лабораторийӗнче ӗҫлерӗ. Вунпилӗк ҫула яхӑн ҫак учреждение ӑнӑҫлӑ ертсе пычӗ, ӑна «лаборатори» статусӗнчен «филиал» шайне ҫитерчӗ. Пӗччен тата ытти авторсемпе нумай-нумай вӗренӳ кӗнеки тата вӗрентӳ программи хатӗрлесе пачӗ. Вӗсен йышӗнче: «Чӑваш букварӗ», чӑваш шкулӗнчи I-IV классенче вӗренмелли «Вырӑс чӗлхи учебникӗ», букварь умӗнхи вӗрентӳ кӗнеки, букварь хыҫҫӑнхи «Тӑван чӗлхе», «Чӑваш чӗлхине иккӗмӗшле е ютла вӗрентессин меслетлӗхӗ».
Тӗрлӗ шайри пуҫлӑхсене унпа хутшӑнма ҫӑмӑл пулман. Никамран та шикленсе тӑмастчӗ, сӑмахне тӳррӗн калатчӗ, тӑван чӗлхене тата йӑлана кӗнӗ орфографие ҫине тӑрса хӳтӗлетчӗ.
Кӑҫал Раҫҫейри шкулсенче авӑнӑн 1-мӗшӗнче йӑлана кӗнӗ уяв линейкисем пулмӗҫ. РФ Ҫутӗҫ министерстви ҫапла йышӑннӑ. Ку мӗнпе ҫыхӑнни каламасӑрах паллӑ ӗнтӗ.
Сергей Кравцов министр ачасем авӑнӑн 1-мӗшӗнче парта хушшине ларасса питӗ шанать. Анчах кӑшӑлвирус сарӑлнине пула требованисене урӑхлатма тивӗ. Ҫакна чир-чӗр ан сарӑлтӑр тесе тӑваҫҫӗ.
Сергей Кравцов авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗнче пур шкулта та уяв линейки вырӑнне дистанци мелӗпе вӗреннин пӗтӗмлетӗвӗпе «шкул ачисен пӗлӗвӗн диагностикине» йӗркелӗҫ. Куншӑн паллӑ лартмӗҫ, педагогсем ачасен пӗлӗвне ҫеҫ тӗрӗслӗҫ.
Сӗнтӗрвӑрри хулинчи шкул авариллӗ лару-тӑрура. Ӑна 1953 ҫулта хута янӑ. Вӑл СанПиНа тата пушар хӑрушсӑрлӑхне тивӗҫтермест. Пӳлӗмсем сахал пулнӑран ачасем икӗ сменӑпа вӗреннӗ.
Сӗнтӗрвӑрринчи Коновалово микрорайонта ҫӗне шкул хута ярасшӑн. Проектпа смета документацийӗсене хатӗрлеме тытӑннӑ. Вӑл экспертиза витӗр тухсан шкул строительствине плана кӗртӗҫ.
Ҫӗнӗ шкулта 375 ача валли вырӑн пулӗ. Пӗлӳ ҫуртне тумашкӑн 343 миллион тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ.
Куславкка районӗнчи Куснар ялӗнче строительство ӗҫӗ хӗрсех пырать. Ӑна авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗччен вӗҫлемелле. Куснарта ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ тӗлне ҫӗнӗ шкул хута яма шантарнӑ.
ЧР Вӗренӳ министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, строительство ӗҫӗн 83 процентне вӗҫленӗ. Шкула ҫурла уйӑхӗн 15-мӗшӗ тӗлне туса ҫитермелле.
Шкулта 165 ача валли вырӑн пулӗ. Пӗлӳ ҫурчӗ ҫумӗнче ача пахчи тӑвӗҫ. Унта вара 40 шӑпӑрлан ҫӳрӗ. Шкулта стадион та тӑваҫҫӗ.
Подряд организацийӗ шалти ӗҫсене пӗтернӗ. Халӗ киплӗ хатӗр-хӗтӗре туянаҫҫӗ.
Сӑмах май, кӑҫал Куславкка хулинче 160 шӑпӑрлан валли ача пахчи тума тытӑнӗҫ.
ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви 127 ҫынна тӗллевлӗ вӗрентме хатӗр. Ведомство ординатура программипе вӗренес кӑмӑллисенчен документсем йышӑнма пуҫланӑ.
И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУра 17 специальноҫпе 71 вырӑн хатӗрленӗ. Ытларахӑшӗ - «Педиатри», «Терапи», «Анестезиологи татареаниматологи» специальноҫсемпе.
Шупашкарти тухтӑрсене хатӗрлемелли институтра тӗллевлӗ вӗренекенсем валли 46 вырӑн хатӗр. Министерство тӗллевлӗ вӗренме ытти региона та ярать. Вӗсен йышӗнче – Мускав, Чӗмпӗр, Мӑкшӑ Республики, Пушкӑртстан.
Кӗҫех аслӑ шкула вӗренме кӗме палӑртнӑ яш-хӗр патшалӑхӑн пӗрлехи экзаменне тытӗҫ. Анчах кӑшӑлвирус сарӑлнӑ тапхӑрта ҫакна ирттернӗ чухне чылай саманта шута илмелле.
Шупашкарта ятарласа репетици те иртнӗ. Ачасене аудиторие мӗнле кӗртӗҫ? Еплерех лартса тухӗҫ? Репетицире ачасем вырӑнне мероприяти йӗркелӳҫисем пулнӑ. Вӑл 10-мӗш шкулта иртнӗ.
Ачасене экзаменра медицина маски, перчетке, дезинфекци хатӗрӗ, пирометр тата рециркулятор парӗҫ. Экзамен тытакансене аудиторие пӗчӗк ушкӑнпа кӗртӗҫ. Кашни класра 9 ачаран ытла пулмӗ, вӗсене зигзаг евӗр лартса тухӗҫ.
«Раҫҫей Федерацийӗнчи вӗренӳ пирки» саккуна улшӑнусем кӗртнӗ. Улшӑнусем ҫӗртме уйӑхӗн 19-мӗшӗнчен вӑя кӗрӗҫ.
Мӗнпе ҫыхӑннӑ-ха вӗсем? Аслӑ пӗлӳ илекен студентсене педагогика ӗҫӗпе, тӗп тата хушма вӗренӳ программипе, тӑрӑшма ирӗк парӗҫ. Тӗп программӑсемпе вӗрентме 3-мӗш курс ӑнӑҫлӑ вӗҫленӗ студентсен ирӗк пур.
Хушма пӗтӗмӗшле вӗренӳ программипе ачасене вӗрентме 2-мӗш курс студенчӗсем пултарӗҫ. Ҫапла ӑнлантарнӑ ЧР Вӗренӳ министерстви саккуна кӗртнӗ улшӑнусене.
Совет Союзӗн Геройӗ А.В. Кочетов ячӗллӗ Чӑваш кадет корпусӗ 6-мӗш, 8-мӗш, 10-мӗш классене вӗренме кӗрес кӑмӑллисене йыхравлать. 6-мӗш тата 8-мӗш класа вӗренме кӗрекенсен докуменчӗсене ҫӗртме уйӑхӗн 30-мӗшӗччен йышӑнӗҫ, 10-мӗш класа – ҫӗртме уйӑхӗн 22-мӗшӗнче тытӑнса утӑ уйӑхӗн 10-мӗшӗччен.
Кадет пулас ӗмӗтлисен вырӑс чӗлхипе тата математикӑпа экзамен тытмалла, физкультура тата психологи тӗлӗшӗнчен тӗрӗслев витӗр тухмалла.
Чӑваш кадет корпусӗнче пӗтӗмӗшле тӗп тата вӑтам пӗлӳ паракан программӑсемпе вӗрентеҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтрах ҫар е патшалӑх служби валли хатӗрлекен хушма программӑсем те пур.
Кирлӗ ытти хыпарпа Чӑваш кадет корпусӗн сайтӗнче паллашма пулать.
Хальхи вӑхӑтра Чӑваш Республикинче чӑваш чӗлхине сыхласа хӑвармалли, вӗренмелли тата аталантармалли патшалӑх программине хатӗрлеҫҫӗ. Ку вӑхӑт тӗлне хатӗрленӗ программӑн проекчӗпе кунта паллашма пулать.
Чӑваш чӗлхине сыхласа хӑварас, тӗпчес тата аталантарас тӗллевпе хатӗрленӗ патшалӑх программишӗн вӗренӳпе ҫамрӑксен политикин министерстви яваплӑ пулӗ. Ытти министерствӑсем те айккинче тӑмӗҫ — вӗсем ҫак программӑна пурнӑҫа кӗртме пулӑшӗҫ. Программӑн тӗп тӗллевӗсем: информаципе ҫыхӑну уҫлӑхӗнче чӑваш чӗлхи валли тулли условисем туса парасси, чӑвашла вӗрентмелли системӑна ҫӗнетесси, халӑх хушшинче чӑваш чӗлхипе кӑсӑкланассине ҫӗклесси, чӑваш йышлӑ пурӑнакан ытти тӑрӑхсенче чӗлхине упраса хӑварса аталантарма пулӑшасси тата ытти те. Программӑна 2021–25 ҫулсем хушшинче пурнӑҫа кӗртме тӗллев тарлаҫҫӗ.
Енчен те сирӗн ҫак программӑра мӗн те пулин курас килет пулсан, сирӗн сӗнӳсем пур пулсан — Чӑваш Республикин вӗренӳ министерстви (Программӑна калӑплама шаннӑ учреждени) вӗсене кӗтет.
+10.3 °C