Юпан 4-13-мӗшӗсенче Беларуҫ Республикинче И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧПУн регион историн, этнографи тата археологи кафедрин профессорӗ, истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, культурологи докторӗ В.А.Васильев ертсе пынипе Беларуҫри чӑвашсен историпе культурине тӗпчес енӗпе этнокультура экспедицийӗ иртнӗ. Ӑна Аслӑ Ҫӗнтерӳ пулнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Беларуҫсем Раҫҫейри университетсемпе ирттернӗ проектсем халӗччен пулманнине палӑртнӑ. Экспедици программине тӗпчев тата культура тӗллевӗсем кӗнӗ: Чӑваш Енрен тухнӑ чӑвашсем пирки документаллӑ материалсем тупасси, истори тата культура палӑкӗсемпе паллашасси.
Беларуҫри Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин патшалӑх музейӗнче вӑрҫӑри паллӑ мар паттӑрсем пирки — Чӑваш Енрен тухнӑскерсем ҫинчен — истори ҫӑлкуҫӗсем Гродно хулинчи 35-мӗш шкулти «Ӑс-тӑн упрать» музейра упранаҫҫӗ.
Беларуҫра нумай наци ҫынни пурӑнать. Ытларахӑшӗ — беларуҫ. Чӑвашсем йышӗпе унта 14-мӗш вырӑнта. Гродно хулинче иртнӗ экспедицире чӑвашсен тата беларуҫсен йӑли-йӗркине, истрине, культурине тарӑнрах пӗлме пулӑшнӑ. 35-мӗш шкулти музей экспозицийӗсем «Коля пичче» ушкӑн пирки каласа кӑтартнинчен пуҫланать.
Чӳк уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Етӗрнере Анисим Асламас композитор ячӗпе регионсем хушшинчи «Сӑр ҫийӗн культура асамат кӗперӗ» наци культурин фестивалӗ иртнӗ. Музыкӑн тӗрлӗ жанрӗ тӗлӗшӗнчен пултаруллӑ ҫав композитор РСФСР тата Чӑваш Республикин искусствӑсен тава тивӗҫлӗ деятелӗ музыкӑпа сцена хайлавӗсем (опера, балет, муыкӑллӑ камит), вокалпа симфонии (поэма, оратории, кантата), симфони (симфони, увертюра, оркестрпа инструмент концерчӗсем), камерӑпа инструмент (квартет, тӗрлӗ инструмент валли пьесӑсем), вокал хайлавӗсем ҫырнӑ.
Фестивале Чӑваш Енри халӑх пултарулӑхӗн коллективӗсем кӑна мар, Чулхула облаҫӗнчи, Мари Элти, Тутарстанри ушкӑнсем хутшӑннӑ. Элӗк районӗнчи Владимир Терентьев ертсе пыракан «Ветеран» хор та унтан юлман. Вӗсем хорпа та юрланӑ, арҫын тата хӗрарӑмсен ансамблӗсем те уйрӑммӑн сцена ҫине тухнӑ, Валентина Корниловапа Николай Васильев солистсем те хӑйсен пултарулӑхне кӑтартнӑ.
Фестивале хутшӑнакансем валли анлӑ культура программи хатӗрленӗ, вӗсене районти ӳнер музейне илсе кайнӑ, Н.Д. Мордвинов халӑх артисчӗн музей-ҫурчӗпе паллаштарнӑ.
Етӗрнере кӗҫех ҫӗнӗ ача пахчи уҫӑлмалла. Объекта хӑпартасси епле шайра пынине нумаях пулмасть район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Кузьмин тата ҫурт тӑвӑм пайӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Павел Бажайкин сӳтсе явнӑ. Вӗсем ача пахчи тӑвас ӗҫ епле шайра пынине вырӑна тухса тишкернӗ.
Вырӑнтисем ӗнентернӗ тӑрӑх, унта халӗ вӗллери пекех ӗҫ вӗрет. Хитрелетес-капӑрлатассипе халӗ пӗрремӗш хутра ҫине тӑраҫҫӗ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш хутсенче ӗҫе вӗҫленӗпе пӗрех иккен. Шалти ӗҫсемпе аппаланнӑ вӑхӑтрах ача пахчи валли кирлӗ хатӗр-хӗтӗр, сӗтел-пукан илме аукционсем ирттернӗ. Ӑна 4 миллион та 440 пин тенкӗлӗх туянмалла.
Сӑнсем (45)
Етӗрнере тата Комсомольскинче ҫӗнӗ ҫынсем йӗрке тума пуҫлӗҫ. Сӑмахӑмӑр — право хуралӗ пирки пырать. Тӗрӗсрех, Шалти ӗҫсен министерствин районти пайӗсен пуҫлӑхӗсем пирки.
Ҫӗнӗ ҫынсемпе республикӑн ШӖМӗн министрӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлаканӗ Андрей Тимофеев паллаштарнӑ.
Етӗрне районӗнчи Шалти ӗҫсен министрествин пайне Станислав Андреев полици подполковникӗ ертсе пырӗ, Каҫал тӑрӑхӗнчи муниципалитетсен хушшинчи пая — полицин подполковникӗ Владимир Порфирьев. Станислав Анатольевич шалти ӗҫсен пайӗнче 1993 ҫултанпа тӑрӑшать иккен, Владимир Васильевич — 1999 ҫултанпа. Малтан асӑнни уйрӑмах пӗлтерӗшлӗ ӗҫсен оперуполномоченнӑйӗнче юлашки вӑхӑтра тӑрӑшнӑ, Порфирьев — пуҫиле шыравра аслӑ оперуполномоченнӑйра.
Федерацин монополипе кӗрешекен службин Чӑваш Енти управленийӗ Етӗрнери сӗт савутне сӗте йӳнӗпе туяннӑшӑн штрафлама йышӑннӑ. Ку вӑл пӗлтӗрхи пуш уйӑхӗнче пулса иртнӗ. Ҫапла пӗтӗмлетӗве монополипе кӗрешекенсем 2012 ҫулхи пӗрремӗш кварталта чӗрӗ сӗте туяннин хакне тишкернӗ тӑрӑх тунӑ. Конкуренци ҫинчен калакан саккуна пӑснӑ тесе монополипе кӗрешекенсем савута 300 пин тенкӗлӗх штрафлама йышӑннӑ.
Ӗҫ-пуҫ кнупах вӗҫленмен. Монополипе кӗрешекенсен йышӑнӑвӗпе килӗшмесӗр ӗҫ малтан Чӑваш Республикин Арбитраж судне ҫитнӗ, каярах — Пӗрремӗш арбитраж аппеляци судне. Унта та, кунта та монополипе кӗрешекенсем саккунлӑ йышӑну кӑларнӑ тесе йышӑннӑ.
Ҫурлан 26-мӗшӗнче Етӗрнери тӗп вулавӑша Германире пурӑнакан Томас Файдер ҫитсе курнӑ. Вӑл Раҫҫей историне лайӑх пӗлет, вырӑс чӗлхине хӑй тӗллӗн вӗреннӗ, ҫавӑнпа ку чӗлхепе аван калаҫать.
Томас мӑкшӑ чӗлхине чухлать. Ҫак чӗлхене вӗренмешкӗн вӑл ятарласа Йошкар-Олара пурӑннӑ.
Томас чӑваш чӗлхипе тата культурипе кӑсӑкланма тытӑннӑ. Ҫак тӗллевпе вӑл Чӑваш Ене Етӗрне районӗнчи Пушкӑрт ялне килнӗ. Кунта вӑл чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗнчен Светлана Торбаевӑран чӗлхене вӗренет.
Етӗрнери тӗп вулавӑш директорӗ Нина Догова хӑнана Етӗрне хулин историйӗ, культури пирки каласа кӑтартнӑ, вулавӑшра экскурси ирттернӗ. Томас чӑваш хресченӗн хатӗр-хӗтӗрне, чӑваш наци тумӗсене хӑйӗн аллипе тытса курнӑ.
Хӑнана Етӗрнере питӗ килӗшнӗ.
Паян ирпе Шупашкара ҫӗршывӑн тӗп хулинчи ҫыравҫӑсем килсе ҫитнӗ. Вӗсем хушшинче пултаруллӑ 11 ҫын, литераторсем, ҫыравҫӑсем тата сӑвӑҫсем.
Мускаври пултарулӑх ҫыннисене культура министрӗн ҫумӗ Татьяна Казакова тата Валерий Петровский ҫыравҫӑ тата куҫаруҫӑ кӗтсе илнӗ.
Хӑнасен Чӑваш Енри программи анлӑ пулассине пӗлтерет республикӑн Культура министерстви. Хӑнасене Етӗрнери тата Шупашкарти, ҫавӑн пекех Сӗнтӗрвӑрри тата Шупашкар районӗсенчи паллӑ вырнӑсене кӑтартма палӑртнӑ. Чӑваш Енре вӑхӑтлӑх чарӑнса тӑмалли вырӑна вара хӑнасем хӑйсем тӗллӗн суйланӑ иккен. Кун валли вӗсем Етӗрне районӗнчи Стрелецки ялӗнчи хӑна ҫуртне куҫ хывнӑ.
Сӑнсем (6)
Ҫак кунсенче «Раҫҫейри чи лайӑх 100 тавар» конкурсӑн регионти тапхӑрне пӗтӗмлетнӗ. Ҫавӑнта кӗме тупӑшассишӗн республика шайӗнчи конкурса Чӑваш Енри 18 предприятипе организаци хутшӑннӑ.
ЧР Экономика аталанӑвӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, экспертсем конкурса тӑратнӑ хутсемпе материалсем тата тӗпчев протоколӗсем тӑрӑх хакланӑ. Эксперт хаклавӗ терӗмӗр те, ҫавсем тавар пахалӑхне кӑна мар, производствӑри ӗҫ хӑрушсӑрлӑхӗ таранах тӗпе хунӑ иккен.
Регионти комисси федераци шайӗнчи конкурса хутшӑнма 23 тӗрлӗ продукципе пулӑшу кӳрессине кӑларнӑ.
«Апат-ҫимӗҫ таварӗ» номинацие «Акконд» хапрӑкӑн харӑсах темиҫе тӗрлӗ ҫимӗҫӗ кӗнӗ. Унсӑр пуҫне Етӗрнери аш-какай комбиначӗ кӑларакан чӑваш шӑрттанӗ те списока лекнӗ. Ҫавӑн пекех конкурса «Смак» фирмӑн пӗр йышши печенийӗ, Шупашкарти элеваторӑн пысӑк сортлӑ тулӑ ҫӑнӑхӗ, «АвтоВАС» обществӑн минерал шывӗ хутшӑнӗҫ.
Промышенность таварӗсенчен — Шупашкарти чӑлхапа трикотаж фабрикинче тата «Пике» ҫӗвӗ фабрикинче кӑларакан ҫипуҫ, В.И. Чапаев ячӗллӗ производство пӗрлешӗвӗнчи пиротехника фонтанӗсем, Шупашкарти мамӑк фабрикинчи (предприятийӗ хӑй Шупашкар районӗнчи Чаканарта вырнаҫнӑ) матрас ҫине тӑхӑнтартмалли.
Ҫак кунсенче «Сӗтев» хаҫачӗ тата унӑн тӗп редакторӗ Эдуард Мочалов тӗлӗшӗпе тепӗр пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ — тӗпчевҫӗсем редакцине тата журналистсем патне ҫитсе шырав ирттернӗ.
Владимир Кожевников ҫапларах каласа панӑ: «Ман килте шырав ирттерчӗҫ, пӗтӗмпех ухтарчӗҫ. Экстремисла материалсем шырарӗҫ. Хытӑ диск, темиҫе диск, архиври хаҫат кӑларӑмӗсене илсе кайрӗҫ». Унсӑр пуҫне редакцире техника таврашне тата хаҫат тиражне илсе кайнӑ.
Пуҫиле ӗҫе Етӗрнери районсен следстви пайӗ пуҫарнӑ. Хальхинче йӗрке хуралҫисене 2013 ҫулхи кӑрлачӑн 24-мӗшӗнче пичетленсе тухнӑ «Мы татары, а не русские» (чӑв. Эпир вырӑссем мар, тутарсем) статья кӑсӑклантарать иккен. Статья авторӗ — Фаузия Байрамова ҫыравҫӑ. Вӑл опозицилле «Иттифак» партине ертсе пырать, ҫавӑн пекех тутар наци юхӑмӗн паллӑ ҫыннисенчен пӗри.
«Чӑваш пичечӗ» «Ирӗклӗх» общество пуҫарнӑ чӑваш чӗлхи акцине хутшӑннӑ.
Аса илтермешкӗн: «Ирӗклӗх» хастарӗсем Шупашкарта клиентсемпе ӗҫлекен организацисене «Кунта чӑвашла калаҫатпӑр» тесе ҫырнӑ хутсем ҫыпӑҫтарма тытӑннӑ. Ку обществӑра чӑвашла калаҫассине сарма пулӑшасса шанаҫҫӗ вӗсем.
Нумаях пулмасть «Ирӗклӗх» «Чӑваш пичетне» акцине хутшӑнма чӗнсе ҫыру янӑ. Предприятин тӗп деректорӗ Станислав Александров-Убасси сӗнӗве йышӑннӑ. Анчах «Чӑваш пичечӗ» текста кӑштах улӑштарнӑ: «Кунта чӑвашла та ыйтма пултаратӑр».
«Ирӗклӗх» хатӗрленӗ ҫыпӑҫтаркӑчсем Шупашкарти тата республикӑри киосксенче иртнӗ эрнере курӑнма пуҫланӑ. Вӗсене сутуҫӑсем чӑвашла пӗлекен киосксенче ҫеҫ ҫыпӑҫтарнӑ.
«Ирӗклӗх» пуҫарнӑ акципе килӗшӳллӗн хальлӗхе 300 ытла ҫыпӑҫтаркӑч вырӑн тупнӑ. Ҫитес вӑхӑтра организаци республикӑри ытти предприятие ҫыру яма палӑртнӑ. Вӗсен йышӗнче — Етӗрнери тата Вӑрнарти аш-какай комбиначӗсем, «Ҫӑкӑр», «Букет Чувашии», «Акконд», «Смак» АУОсем.
-0.7 °C