Чечек
«Чечек»... Тĕлĕнтерет тĕнче».
Барон пуçне ыр шухăш кĕчĕ:
«Ăçта çуралнă, кам тивлечĕ
Тăрать ман куçăм умĕнче?»
Барон илемлĕхе тинкернĕ
Италипе паллашнă чух.
Вăл шухăшлать: «Аван ӳкернĕ.
Шел, Рафаэль чăвашăн çук.
Кĕлеткине юри шăратнă:
Кĕрнеклĕ, пилĕкĕ çинçе;
Вăл хăйне хăй тытма юратнăн
Ларать халь элчĕ ут çинче».
«Каçарăр, мадемуазель.
Эп шутламан кунта курассăн.
Çак ут çинче курман пулсассăн,
Калаттăм, туршăн та: пит шел.
Ута хистевлĕ-çке сиктертĕр,
Ăна арçын пекех тытса.
Хăюлăхпа шалт тĕлĕнтертĕр,
Ĕненĕр, кайрам эп хытса.
Кăна курассине кам пĕлнĕ —
Ут хĕр вăййи пек шутланман.
Тархасшăн калăр, кам вĕрентнĕ
Сире илемлĕ утланма?»
Пуç тайрĕ хĕр, йăл кулчĕ ăшшăн,
Кăштах именчĕ, курăнать.
Сăпайлă пăхрĕ вăл, йăвашшăн,
Анчах, — сисет барон, — сăнать.
Вăл тĕлĕнет: миçе пахалăх
Хĕрте пуçтарнă çут çанталăк.
Кунта илемлĕ сăн-сăпат,
Ăс-тăн та тивĕçлĕх, хăват.
Ах, куçĕ, куçĕ! — ик хĕлхем,
Пăхать асамлă та хĕрӳллĕ,
Çиçет сăн-пичĕ хĕпĕртӳллĕ...
Тек ырлама хăймасть чĕлхем.
«Эп ыр сăмахшăн тав тăватăп;
Пĕлеп: ырларăн ытлашши.
Пĕр вăтанмасăрах калатăп:
Мана тивертрĕ чун ăшши.
Чи çывăх тусăм манăн — ут;
Ăна хамах пăхса ӳстертĕм.
Вăл халь, хăвах куратăн, вут!
Вăл ман савни, вăлах ман тертĕм».
«Савни те терт? Эп тĕлĕнеп».
«Вĕсем ялан-çке юнашар,
Ăçта телей, унтах-мĕн шар».
«Чăнах ку. Эпĕ ĕненеп».
Барон халь чăннипе пĕлесшĕн, —
«Хăех хĕр уççăн калĕ, тен, —
Хăй шухăшне вăл тĕрĕслесшĕн,
Сăмах хушать ытахальтен:
«Эп тусăмшăн пит савăнатăп,
Пурнăçĕ унăн тĕпеле
Тухать. Чунтан ăна сунатăп
Пит çирĕп сывлăх та телей».
Хĕрелчĕ хĕрĕн сăн-сăпачĕ,
Кĕçех вăл кайрĕ çуталса.
Барон шутлать: «Турах-ши пачĕ
Çак чечеке халал туса?»
Тăхта, мĕн ку? Çынсем ĕрлеççĕ:
«Çитет, ĕçленĕ, тарçă мар!
Пугачевсем халех килеççĕ!
Енчен, ак, тытăпăр чукмар!»
Çӳçенчĕ хĕр, сасартăк тăчĕ
Йĕнерĕн пускăчĕ çине.
Ăна халь темшĕн пăчă, пăчă...
Туртсах вĕçертрĕ çухине.
Анчах мĕн ку, мĕн курчĕ-ха
Çак çиçĕм куçлă вичкĕн хĕр;
Сасартăк мĕншĕн урчĕ-ха
Тискеррĕн ут? Кисренчĕ çĕр...
Сас-чӳ, шав еннелле пĕр çулсăр,
Çырма-çатрасене пĕлмесĕр,
Чупать ут хăвăрт, сиккипе.
Çамки Чечекĕн йĕп-йĕпе.
Хĕр хыçĕнчен барон васкать, —
Вăл та шура пĕрле тухасшăн, —
Итлет, итлет: Ишут йăслать.
Барон халь хăй тусне курасшăн.
Шурти сассем чуна хăратрĕç —
Çынсем шавлаççĕ: алала!
Лашисене чарса тăратрĕç
Пăхма: мĕн пулĕ малалла?
XXV
Пуху пуçтарăнчĕ йыхравсăр
«Ишут тар шурĕ» хĕрринче.
Паян вара иртмерĕ шавсăр —
Вĕрет кашни çын чĕринче
Кӳрентерни, мăшкăллани,
Сăлтавсăрах айăплани.
Ирĕксĕрех Ищут çӳçенчĕ,
Анчах ăш вĕçнине çĕнтерчĕ.
Вăл шухăшлать: «Халь парăнсассăн,
Кăтартмасан хуçа вăйне,
Мĕскĕнленсе ята ярсассăн,
Пуçа эп хурăп чул айне».
Шавлать ял-йыш: пит йăлăхтарнă
Тар юхтарса шав ĕçлени.
Ăна ытла та тарăхтарнă
Ишут, эс парăмра тени.
Хуçа пит чĕмсĕр; халь ăна
Нимле ĕçпе те тăрантаймăн,
Çын парăмра — ниçта тараймăн,
Халь ун шăпи Ишут кăна.
Паян чун хĕрчĕ уйрăмах:
Халь пултăр татăклă сăмах.
Мучи ăсне пĕле-кура,
Мала тăратрĕç Якура.
Якур хисеплĕ çын; ӳнран
Никам илтменз пĕр сив сăмах та.
Пулать вăл хĕсĕк кун, çапах та
Йӳнеçтерсе, унтан-кунтан
Тупса, вăл çынсене ыр тунă —
Çынран тарса вăл пытанман.
Çынна ялан хисеп ту, унсăр
Нихçан та чунĕ ун канман.
Ачасемпе вылять ача пек,
Ваттисемпе пулмасть айван.
Таçта малта пырать ун чапĕ —
Вăл ăсшăн кивçене кайман.
Якур мучи хĕлхемленсе
Ял-йыш хутне кĕме шутларĕ;
Чун чаракне халь çĕнтерсе
Мала тухса сăмах пуçларĕ:
«Ишут, ытла та кӳрентертĕн:
Вăрларăн пирĕн вăй-хала,
Эс халăх тивĕçне тӳнтертĕн.
Çакна асту, ан мăшкăлла
Тӳлек те ăслă ял-йыша.
Пĕлсем, пире ку йĕрĕнтерчĕ,
Пулса эс тăтăн халăх терчĕ,
Яту та пăтратать ăша.
Пире выльăх вырне хуратăн;
Шутлатăн: хупăп картана.
Ял-йыш йĕрки çине суратăн.
Тухать, пĕлсе тăр, вартанах
Сана курайманни. Манмастпăр:
Эпир паян та парăмра,
Анчах та халăх, астуса тăр,
Выртмасть кĕлте пек сарăмра.
Хăвна ху çеç юратнăран
Паян ăс-хакăлна та мантăн —
Çын терчĕпе пуйма васкатăн...
Калатăп чун ыратнăран».
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp