Çич çунатлă курак
— Санран уйрăм мĕнех шухăшлам ĕнтĕ эпĕ? Çапла тăвар-и вара? Тен, вăхăтлăха хамăн та киле таврăнмалла мар-ши? Ĕçре сарай пекки пур, халь сивĕ мар, çавăнта вырткаласа тăрăп. Чăххи-чĕппине ăна кунне пĕрре апат парсан та пурăнкалĕç...
— Ан аташ-ха, кĕрсе киле-çурта ватса та хăварĕ вăл. Ялĕнче те пурте унран хăраса кăна тăраççĕ тесе ху каларăн мар-и-ха? Уншăн мĕн намăс-симĕсĕ пултăр?
— Намăсĕ-симĕсĕ çукраххине пĕлетĕп-ха.
Çакăнпа вĕсен калçăвĕ пĕтрĕ те. Пĕр кӳлĕм чĕнмесĕр тăчĕç.
— Каям вара эп, — терĕ Макар Иванович. — Чăнах та, киле пушă тăратни ырах мар...
— Сыхлан вара, — терĕ Серинкка.
Кайма тесе тăнă Макар.Иванович темшĕн чарăнчĕ, Алик çине мĕскĕннĕн пăхса тăчĕ-тăчĕ те Серинкка патне тепре пычĕ.
— Упра мăнукăмăра, — терĕ те ытти калас сăмахĕсене çăтса ячĕ.
Алика та тем каласшăн ĕштеленчĕ. Çаврăнса тухмарĕç çав сăмахсем чĕлхе çине.
Каçпулттипе килне çитсе ӳкрĕ. Унăн ним ĕç тытса ним ĕç тăвас килмерĕ. Чун тени йăлтах-йăлтах пушанса юлнăнах туйăнчĕ. Унтан та ытла хул-çурăмра хал çуккине туйса илчĕ те çенĕкрех кивĕ тумтир сарса тăсăлса выртрĕ. Çывăрни-мĕнĕ пулмарĕ. Кăтăша путнă-путманах карт-карт туртăна-туртăна вăранса кайрĕ. Тĕлĕк курни те çук, татăкăн-кĕсĕкĕн кăна киле-киле тухаççĕ вĕсем.
Вырăн килĕшмерĕ пулĕ тесе пӳрте кĕрсе кайрĕ. Кунта та çавах пулчĕ. Канăçлăх килсе çупăрламарĕ ăна. Ирчченех çапла асапланчĕ. Ирхине чĕре чĕпĕтсе ыратма тытăнчĕ. Кун пекки пулкалать-ха. Эмел ĕçсен иртсе каяканччĕ. Паян эмел те усса килмерĕ.
Ачашланам мар-ха терĕ те хăйне хăй ĕçлеме хистерĕ. Лаша навусне пуçтарчĕ, чăхсене апат пачĕ, картишне лаппипех шăлса тухрĕ, çӳппи-çаппине тислĕк купи çине кайса пăрахрĕ. Валашкасемпе пушă савăтсене шыв тултарса тухрĕ.
Темиçе çул каяллах ĕç пăрахам та килте канлĕн пурăнам тесе шутланăччĕ. Тĕрĕсех калаççĕ ватти çитнисем. Ĕçлеме пăрахсан çын час ватăлать теççĕ. Чир-чĕре те час парăнакан пулать теççĕ. Çаплах çав ку. Ăна Макар Иванович хăй пурăнса курчĕ. Халĕ те ак ачашланса выртнă пулсан выртсах кайма пулатчĕ.
Лаша кӳлчĕ, урапа çине сăрланă ещĕкне хăпартса лартрĕ. Ыратни иртсе те кайрĕ. Çăкăр заводне çитнĕ çĕре ĕнерхи хуйхă та сĕврĕлнĕ пек пулчĕ.
Кăнтăрлахи апата килнĕ чухне лаша темшĕн Алик шурă курак чĕппи тытнă вырăнта чарăнчĕ. Ним те ăнкараймасăр Макар Иванович унăн-кунăн пăхкаласа илчĕ. Кураксем хăйсен пурнăçĕпе пурăнаççĕ. Ним те шуйхатман вĕсене. Ним те хăратман. Мĕне пĕлтерчĕ-ха ку? Выльăх теме сиснĕ-и? Ним сăлтавсăрах чарăнса тăмалла мар-çке вăл. Выльăх хăех пĕлекенччĕ тесе хуçи ăна хистемерĕ. Тăчĕ-тăчĕ те лаша хăех хускалса кайрĕ.
Хăйсен урамне пăрăннă чухне Байкал тепĕр хут чарăнса тăчĕ. Ку хутĕнче Макар Иванович урапа çинчен ансах пăхас терĕ: мĕн те пулсан кансĕрлемест-и ăна? Мĕн те пулсан вĕçерĕнсе-салтăнса кайман-и? Пурте йĕркеллĕ пекех туйăнчĕ пулин те аллисене хăмăт кĕççи патне илсе пычĕ, лаша ăмăрне хыпашларĕ. Хăмăт мăя тивмен-и тесе пăхкаларĕ-пăхкаларĕ, хыпашларĕ-хыпашларĕ, ним те асăрхамарĕ. Калле хăй вырăнне ларчĕ. Лаша татах васкамарĕ.
Кайран кăна, лаша киле çитеспе, тавçăса илчĕ Макар Иванович. Вĕсен хапхи умĕнчен кӳмеллĕ мотоцикл хускалса кайрĕ. Вăл таврăнасса кĕтсе тăнă иккен. Илле хăй кăначчĕ-ши, арăмĕпехчĕ-ши? Курса-асăрхаса ĕлкĕреймерĕ. Лашана пушар деповĕ еннелле çавăрчĕ Макар Иванович. Унта тăварса ячĕ, хăй хыçалти хапхаран килне кĕчĕ. Васкаса кăна апатланчĕ те каллех хыçалти хапхаран тухса кайрĕ.
Çакăнтан вара вăл ĕçрех хăма сарайра выртса тăма тытăнчĕ. Çакăр заводне кайнă чухне çула май кĕре-кĕре тухрĕ килне, чăхсене апатлантарса, вĕсен валашкинчи шыва улăштарса хăварчĕ.
15
Ирхине шăм-шак ыратнипе вăранса кайсан Макар Иванович тулашсах мăкăртатма пикенчĕ:
— Усал ĕç туман эпĕ, манăн никамран та тарса та пытанса çӳремелли çук. Мĕн нушишĕн килĕм-çуртăм пур çинчех вутă та хурса тăма пăрахнă сарайра выртса çывăрмайла-ха? Паянах ак Серинккапа Алика кайса илетĕп. Лешне, лешне... Эп ăна хăлаçланма пăрахтаратăпах. Ытла та çӳлте алли! Малтан шарламасăр йăнăш турăм. Хĕрĕме те хур кăтартрăм. Çав усала пулах çĕре кĕчĕ тесе пĕр çын кăна каламан мана. Кăвак куçпа çӳренине эп хам та пĕрре мар курнă. Çапла, çапла тейĕп ку усала, ачана сана ним тусан та памăп. Хăратма врачран справка илетĕп. Вăл та ачан çан-çурăмне курса тĕлĕннĕччĕ. Справкине çырса паратех. Вара суда параспа хăрăтатăп. Хăвăн ачуна та çаплах хĕнеме хушмасть пирĕн саккун. Хăпать, ниçта та каяймасть...
Мăкăртатнăçемĕн хăюланса та хăюланса пычĕ. Çак самантра акатуйĕнчи кĕрешӳçĕсен ретне тăма та хатĕрехчĕ вăл. Хăй пенсири çын иккенне мансах кайрĕ. Чунра çамрăк хал вылярĕ. Алă-ура шăнăрĕсем туртăмланчĕç.
Ку суя хавал кăна пулнине те ĕненес килмерĕ унăн. Кăшт вăхăтран тин, чĕрене аптри вĕçĕпе тирнĕ пек туйăнсан, йăшрĕ те калле хăй вырăнне кĕрсе выртрĕ. Анчах ку паянтан юлашки пултăр, килтех выртса тăратăп терĕ. Серинккапа Алик, хăнарах çу каçатпăр текенскерсем, çиччĕрех йăлăхиччен хăна апатне. Йăлăхсан пырса илессе те кĕтмĕç.
Канса выртасси пулмарĕ унăн. Кăлăхах усал çинчен шухăшласа кăмăла та пăсам мар-ха терĕ те сарайран тăрса тухрĕ.
Витрепе шыв ăсса килчĕ, ăхлата-ăхлата çăвăнчĕ. Паян та кун хĕвеллĕ килчĕ. Пĕлĕт кăн-кăвак та тăп-тăрă. Вăл енчен еннелле çаврăнкаласа çывăрнă чухне такам ӳркенмесĕрех сывлăша сăвăрсах тасатнă иккен. Çулне кура çыннăн кăмăл та улшăнать, вăл чылай чухне çанталăкран та килет. Çакна çамрăк чухне сиссех те каймастăн. Ун чухне çанталăка пăхса тăмастăн, чун хавал тапса тăнă чухне ăна пăхмасăрах савăнатăн та вылятăн. Халĕ вара çанталăка пăхса ĕç пуçлатăн, ăна пăхсах кăмăл еккине тупатăн.
Паян ун тĕллĕн ним начарри те пулмалла мар. Çавăтса килем-ха вăрмантан лашана тесе шутларĕ те пульница картишĕнчен тухма тăчĕ. Ĕлкĕреймерĕ. Байкала пĕр Алик пек ача çавăтса килнине курчĕ те чарăнса тăчĕ. Алик мар-и-ха ку тесех шухăшласа илнĕччĕ. Анчах ача тумĕ те, утти те мăнукне аса илтермерĕ.
Патнерех çитсен тин Макар Иванович Юрккана палласа илчĕ. Ак сана çанталăка кура тӳлек кăмăл-сипет! Тем ырă мара сисрĕ ват чун. Улталамарĕ вăл. Макар Ивановичăн ача-пăчана кăна мар, мăннине те курнă-курман тем те пĕр ыйтса аптăратас йăла çук. Малтан хăй тĕшмĕртме хăтланать. Ытах та кирлĕ пулсан çын хăй нушине пуçласа хăй каласа парать. Ку итлекене мар, калакана кирлĕрех. Анчах Юркка мĕн сăлтавпа çапла ирех тăрса тухнине, кунта килнине калама васкамарĕ. Лашана кӳлмелле-и тесе ыйтрĕ те ватти хушичченех хăмăт тăхăнтарма пикенчĕ. Йĕрки-картине пĕлсе ĕçленипе Макар Ивановичăн асăрхаттарса каламалли сăмахĕ те тупăнмарĕ. Вăл ача ĕçленине пăхса та шухăша путса айккинче тăчĕ.
— Алик ăçта? — ыйтрĕ ача лаша кулсе пĕтернĕ хыççăн.
— Кукамăшĕпе хăнана кайнă-ха... Эс пирĕн патра пулнă-им вара?
— Кĕрсе тухрăм. Алик мана ăçтан кĕрсе çӳремеллине кăтартнă.
— Çăра вырăнтахчĕ пулĕ?
— Лайăхах.
— Эс ху тата мĕн нушаран ирех тăрса тухнă?
— Анне пӳрте питĕрсе кайнă. Кĕтрĕм-кĕтрĕм — таврăнмарĕ. Пӳрт умĕнчех çывăрнă. Витĕнмен те, ирхине шăнса кайнă. Сирĕн пата пытăм та, унта та пӳрте питĕрнĕ. Эс кунта тесе килмен эп. Байкал ялан çӳрекен вырăнта çук та, вăрман уçланкине янă пуль тесе шутларăм. Чăнах та унта çӳрет.
— Аннӳ, мĕн, каллех ĕçке кайрĕ-им?
— Арçынни вахтăпа ĕçлеме кĕнĕ. Унччен те, пирĕн пата киличчен, çапла ĕçлесе пурăннă. Темиçен Шупашкартан каяççĕ те уйăхшар ĕçлесе пурăнаççĕ Тюмень тайгинче. Унтан таврăнаççĕ те килте уйăх пурăнаççĕ. Иртнĕ эрнерех кайрĕç вĕсем. Арçынни пурăнма тесе хăварнă укçипе анне эрех илсе килчĕ. Малтан манран пытарса ĕçрĕ. Кайран килтен тухса кайрĕ те таврăнмарĕ. Укçи тăнч пĕтмесĕр тавранмасть ĕнтĕ.
— Нумай панă-ши укçине тата?
— Пĕлместĕп çав. Эх, кăларса илмеллеччĕ. Малтан шутламан.
Ача мăн çын пекех ĕнсерен ӳксе хуйха путнине курса тăма пит йывăр иккен. Калаçса кăлартăр чун асапне терĕ те Макар Иванович Юрккана пӳлмерĕ.
— Ку арçынни хăй те ĕçкĕллĕ çын пулнă. Малтанхи арăмĕ хăваласа кăларса янипе кăна ĕçме пăрахнă. Пĕр çулталăк тумлам та астивмен тесе мухтанать. Таçтан курнă вăл ман аннене. Пĕрех пурăнса пĕтереймеççĕ вĕсем терĕ Татар майри.
— Юрĕ, иксĕмĕр аптăрасах ӳкмĕпĕр. Иккĕн иккĕнех. Пурăн ман патра Алик таврăниччен. Атя хускат лашана. Ку вăхаталла çăкăр завочĕ уçăлакан. Васкамасăр каяр çавăнта.
Макар Иванович юлташ тупăннăшăн савăнчĕ те. Юрккана хальхинче мăнукĕ вырăннех йышăнчĕ. Ĕç хушма та именсе тăмарĕ. Иртен пуçласа каçченех пĕрле пулчĕç. Алик вырăнĕ çине мар, уйрăм сарса çывăрма вырттарчĕ ăна Макар Иванович.
Кăнтăрлахи апат вăхăтĕнче, Макар Иванович диван çине канма тăсăлса выртсан, Байкала депо патне курăклăха леçсе хурсан Юркка килне кая-кая килкелерĕ. Вăл çапла хупăннипех тăнине курса кăмăлне хуçса таврăнчĕ. Ваттин куçĕ тĕлне пулас мар тесе-ши, чунĕ ьггла ыратнăран-ши, пӳрте кĕмесĕрех Байкал патне кайрĕ.
Тем калаçать хăй янаварпа. Çăвар хупми калаçать: Лаша çиме чарăнса пуçне уха-уха илет вара.
Ача ăсĕпе пулин те Юркка кун пек пурăнма юраманнине ăнланчĕ. Ăнланчĕ те пурнăçа мĕнле улăштармаллине пĕлмерĕ. Тĕнчере такам пурне те пĕлекен, кирлĕ çынна канаш паракан пур пекех туйăнса тăрать ăна. Кам-ши вăл, çав çын? Мĕн-ма Юркка тĕллĕн пулмасть-ши? Макар Ивановичпа Серинккана унăн хăйĕн кукашшĕпе какамăшĕ тăвас килет те çав, лешсен хăйсен тăлăхĕ-турачĕ пур. Юрккана та выльăха хăваланă пек хăваласа ямаççĕ-ха, анчах ют çынсем ютах пулнине пĕрре те асран кăларас килмест. Амăшĕ çухалнă кунсенче пăхса усрани те теме тăрать уншăн.
Çапах те епле улăштармалла-ха ку пурнăçа? Уншăн тăрăшакан пурпĕрех никам та çук. Унăн хăйĕнех татса памалла çак пĕртен-пĕр ыйтăва.
Лашапа ларса çӳренĕ чухне те, вĕлтĕрен тăррисене хулăпа касса çӳренĕ чухне те, уйрăм сарса панă вырăн çинче çывăраймасăр çаврăнкаласа выртнă чухне те пĕр шухăш кăна унăн: мĕн тумалла, мĕн тумалла?
Интерната каяс тесен те уншăн чупса çӳрекен, тăрăшакан мăнни кирлĕ. Шурут чиркĕвне кайса пăхмалла мар-ши? Пуп хăйне пулăшакан пулма ывăл ачасене илет тени тахçанах хăлхана кĕнĕччĕ. Илсе тултарнă пулĕ çав хальччен. Юркка пеккисем ку чухне пур ялта та пур. Пуп çумĕнче çӳрекен ачасене выçă усрамаççĕ ĕнтĕ. Кĕлĕ тума вĕренсе çитесси тем йывăр ĕç мар пулĕ-ха. Кайран-кайран çав ачасем пысăка вĕренсе тухаяççĕ тет...
Хăлăхсăр ача мар вăл, Юркка. Тăнпа, ăспа та катăк мар. Чирпе те асапланмасть. Пĕр-пĕр ырă çемьене усрава илес текенсем те пур пулĕ те... Каллех кам шырĕ-ха ăна, кам тăрăшса çӳрĕ?
Шухăшлать-шухăшлать те чун кӳтсе çитнипе макăрса ярать. Пур ун тăвăннă чуна пушатмалли пĕр меслет — куççуль. Ачасен пурин те çавах ĕнтĕ. Хăйсене пĕлтермесĕрех çутçанталăк вĕсен ăшне-юнне çавна кĕртсе хăварнă. Макăрса çăмăллансан вара выляс хавас та хускалать. Тăрлавсăр амăшне те ятлас килми пулать...
Акă ĕнтĕ Макар Иванович канса илчĕ. Ватти хушасса кĕтмерĕ Юркка. Çитменнине, лаша хăй те хускалчĕ.
Маниç ялне çăкăр леçме кайнă чухне Юркка Макар Ивановича тĕлĕнтермеллипех тĕлĕнтерчĕ. Тепĕр мăнни те ун пек танлăн та стайлăн калаçма пĕлмест. Теприне вĕрентни те вĕрентни мар, ăс пани те ăс пани мар. Пурнăç хăй вĕрентет пулсан ача-пăча яланах тăнлă та шухăшлă пулать. Ăна Макар Иванович тахçанах пĕлет.
— Ĕç тупмалла ман, Макар пичче, — калаçать Юркка. — Ĕçлемен çын кирек кам та ярăва каять. Ман анне те ĕçлеменнипех çак сумсăра тухнă. Никам та хисеплемест ăна, никам та унпа чăнласа калаçмасть. Пурте кулаççĕ кăна. Хăй пеккисем те ăна хăмсарма та хăратма кăна пăхаççĕ. Килте эп усал сăмахсăр пуçне ним те илтместĕп. Ку çĕнĕ арçынни хăть ыттисем пек мар. Аннене те тем-тем сăмахпа вăрçмасть, манпа калаçнă чухне çăварĕнчен усал сăмах пĕрре те кăлармасть.
— Анчах эсĕ арçынла калаçмастăн-çке.
— Ман çăвартан та усал сăмах тухса курман. Вăтанатăп эп ун пеккинчен...
— Ку лайăх-ха. Ачаран мĕнле хăнăхатăн, кайран та çав йăлана пăрахмастăн. Ан калаç усал сăмахсемпе.
— Ман таçта-таçта тухса тарас килет...
— Чим, чим, тем усал шухăш ан тытах, ачамккă. Ан аппаланах. Итле мана. Унта, çын çинче, пурпĕрех пăсăлатăн. Вĕренме тăрăш.
Татах вĕрентсе калас килчĕ Макар Ивановичăн, анчах ача шăлне çыртрĕ те сассине хулăнлатрĕ.
— Укçа тума вĕренсен çынна çитет. Укçа тума вĕренмелле!
— Шăп та лăп Артык пек каласа хутăн. Çав ача укçа тесе пуçне çухатнă.
— Укçа пулсан çын ирĕклĕ, — терĕ те ача ваттине анратсах ячĕ.
Макар Иванович хăй ку тарана çити пурăнса та укçана тĕнче тытакан вăй тесе шутламасть. Укçаран пысăкрах хаксем те пурнăçра пуррине лайăх пĕлет. Самана улшăннине сиссе юлайман-и вара вăл? Е ку чухнехи ачасем çын юнĕпе мар, урăхла тĕвĕленеççĕ-и?
— Укçа усала вĕрентет, укçа ăсран кăларать, укçа пуçа çиет...
Тата çакнашкал каларăшсем чĕлхе çине килчĕç те, Макар Иванович ачана урăхла шухăшлама вĕрентĕп тесе çине тăрсах калаçрĕ. Юркка ĕнтĕ хăйĕн ĕненĕвне тахçанах чăнлăх вырăнне хурать. Чăнах та, унăн пурнăçĕнче çавă кăна çитмест тейĕн. Вăл ватти çине танлăн пăхса илчĕ те хăйĕн пурнăç кĕнекине малалла вулама пуçларĕ.
— Пуян çын чухăннине пăхăнтарса тăмалла турă хăй тунă. Апла пулсан укçаран вăйли ним те çук. Пурте-пурте укçа еннелле алă тăсать те, вăйлах укçа...
— Пуянсене те макăрмалла тунă, Юркка, — теейрĕ кăна ватти.
Яла çитсен те, çăкăр пушатнă чухне те хăйĕн шухăшĕсенчен хăпаймарĕ Макар Иванович. Вĕсем ăна ӳркентерчĕç, ĕçрен пăра-пăра ячĕç. Юлашкинчен çăкăра Юркка хăй пĕчченех пушатса пĕтерчĕ. Çăкăр кӳрсе килнĕшĕн сутăç панă укçана ватти пĕтĕмпех Юрккана тыттарчĕ. Лешĕ васкамасăр та киленсе шутларĕ, куçран пăхса спаççипех терĕ. Унтан тирпейлĕн хутлатса кĕсйине чиксе хучĕ.
Ача кĕсйинче татах та укçа пуррине курса юлайрĕ Макар Иванович, анчах курмăш пулчĕ. Юркка вара тута сиктеркелесе хăй ăшĕнче тем шутларĕ. Миçе тенке çитрĕ-ха, мĕн тума пулать ку укçапа терĕ пулас.
Район центрне таврăнсан Юркка лашана курăклăха леçсе хăварчĕ те киле кайса килем-ха тесе тухса чупрĕ.
Каçхи апата тем пекех кĕтрĕ ăна Макар Иванович. Юркка таврăнмарĕ.
— Укçи пур, хырăмне тăрантарма пĕлĕ-ха, — хăйне хăй лăплантарчĕ ватти.
Юркка çывăрма та килмерĕ. Ку вара пăшăрхантарсах ячĕ.
Макар Иванович хапха умне тухса ларчĕ. Куç ывăничченех унталла-кунталла пăхкаларĕ. Анатран та, туран та Юркка килни курăнмарĕ. Пĕчченех çывăрма кĕрсе выртрĕ. Тепĕр кунхине те килмерĕ ача.
— Амăшĕ тупăннă апла, — терĕ те Макар Иванович Аликпа Серинкка çинчен шухăшлама пикснчĕ.
Çемьепе пурăнма хăнăхсан çемье кирлĕрех, пĕччен пурăнакана — пĕчченлĕх. Аликпа Серинкка çук чухне те хальхи пек тунсăх пуса-пуса аптăратман ăна. Те ватти çитнипе, те урăх сăлтавпа пушă пӳрт тунсăхĕ хытăрах та хытăрах асаплантарма пуçларĕ. Кунпа çĕр вăрăмланнă пек туйăнса тăчĕ.
Пулмастъ капла тесе темиçе те шухăшларĕ, каяс та илес Аликпа кукамăшне...
16
Çынсем пекех, янаварăн та шухăша кайнă самантсем пулаççĕ. Пуçне чикнĕ Байкал васкамасăр ура ылмаштаркаласа, кӳлепине кантарса кăна утса пыратчĕ. Кĕтмен-туман çĕртен ун умнех пырса чарăннă мотоцикл сасси лашана шартах сиктерчĕ. Аран-аран çул хĕрринелле пăрăнса ĕлкĕрейрĕ вăл. Хуçин сехрине те хăпартрĕ. Лешĕ лаша кĕтмен çĕртен чарăннипе урапа çинчен чутах персе анатчĕ. Темле майлă ӳречерен тытăнкаласа юлчĕ. Мĕн пулса иртнине чухласа та илеймерĕ Макар Иванович, хăлхана усал сăмахсем хупласа та лартрĕç.
Табак шăршине те, мухмăр шăршине те тӳсме пултараймасть Макар Иванович. Вăхăтра пăрăнса каймасан вĕсем иккĕшĕ те йĕклентереççĕ. Кӳ! пырса çапрĕ сăмсана вăрăма кайнă мухмăр шăрши. Анратсах ячĕ ватă çынна. Сăмсана ал лаппипе хуплани те, уф-уф! тесе сывлани те пулăшаймарĕ.
Çитменнине тата кушăрка алă кĕпе çухине пăвса лартрĕ. Сывлама йывăрланса çитрĕ.
— Ма суятăн ачана Артека ятăм тесе? Ма суятăн, ват-супнă? Чышкă-маклашкă çитерекен çук-им? Ак парам та пĕрре, тăсăлăн та выртăн!
Макар Иванович вăрăммăн нăйкăшса ячĕ. Ку сасă лашана та хăратрĕ пулас. Вăл хирĕнсе туртăнчĕ те талпăнса малалла утса кайрĕ. Кăкăр умне ярса тытнă Иллен ирĕксĕрех вĕçерĕнсе юлмалла пулчĕ.
— Ах, эс манпа калаçасшăн та мар-и-ха? — тулхăрса илчĕ вăл.
Тинтерех кăна мухмăр чĕртнĕ пулмалла та, ура çинче тăн-тăнах тăчĕ-ха. Шăмарса илчĕ, шăлне çыртрĕ.
— Сан пеккине кăна мар тăн кĕртнĕ! — мотоциклне лартса хăварсах лав хыççăн чупрĕ.
Часах хуса та çитрĕ. Урапа çине сиксе ларчĕ. Тилхепене çатăрласа тытрĕ, пĕтĕм вăйран хăй еннелле туртрĕ. Урапа каялла кайса телефон юпине пырса тăрăнчĕ.
Макар Иванович та кунтан тарса хăтăлаймасса пĕлчĕ те калаçсах кӳнтерме шутларĕ.
— Кала, ăçта хутăн ачана? Суятăн пулсан мăйна пăрса яратăп. Раис курнă санпа Алик ларса çӳренине. Ытти çынна ĕненмен пулăттăм.
— Манпа пĕрле ларса çӳрекенни Татти ачи вăл, — терĕ Макар Иванович мĕнпур пек халне пуçтарса. — Паян та пĕрлех çӳремеллеччĕ, паян темшĕн пушанаймарĕ кăна...
— Ан тыттар! Раис Алика паллать. Вăл çӳренĕ санпа. Ăçта вăл? Тупса пар халех! Лартса каятăп яла.
— Артекра тенĕ сана, — парăнасшăн пулмарĕ Макар Иванович.
— Суятăн! Нимле Артекра та мар. Артека камсене илнине эп пĕлместĕп-и? Раис пĕлмест-и? Пыйтуна сутса укçа турăна унтах ямалăх? Тупса пар тенĕ! Ачасăр ниçта та каймастăп. Халь те миçе хутчен калла-малла çӳретрĕн. Мĕн, чĕнеймиех пултăнам? Сую хăвнах чыхăнтарчĕ-им?
— Йĕркеллĕ пул-ха эс, Илле...
— Эп йĕркеллех! Хăвна пăхса ил. Эс ху ватсупнă пуçупа суйса пурăнатăн. Эп санран чеерех.
— Тур пур, хĕвел пур, Илле...
— Турру та çук сан, хĕвелӳ те сӳнет ак!
Ку çынран мĕн сăмахпа хăпма пĕлменнипе Макар Иванович чĕлхе çине мĕн килнине пере-пере яракан пулчĕ.
— Алик амăшне те эсех тĕп турăн! Путсĕр çын эсĕ, путсĕртен те путсĕр! Тĕнче путсĕрĕ! Халь Алика тĕп тăвасшăн-и? Тутармастăп!
— Хăвна пăх тенĕ сана! Алик амăшĕ пирки çăварна урăх уçнă ан пултăр. Тӳрех нучĕркесе хуратăп. Эс пурăнман унпа, эп пурăннă. Эс пĕлместĕн, эп пелетĕп. Лăркаса тăриччен ват йытă пек, ача ăçтине кала. Унсăрăн пурпĕрех хăпмастăп. Каламасан мĕн курассине хăвах лайăх пĕлетĕн.
— Мĕн хăрататăн эс мана? Хăвах пĕлетĕн те хăвах пĕлетĕн. Мĕн, сан валли саккун çук тетнем? Сан валли те саккун пур.
— Ман саккун хампа пĕрле, — терĕ те Илле питне-куçне урмăшлантарчĕ.
Ваттин сехрине сиктерме юри хăтланмарĕ вăл. Чăннипех тулхăрса, талăрса кайрĕ.
Мухмăрлă та хĕрĕнкĕ чухне Иллепе урлă та пирлĕ калаçма юраманнине Макар Иванович лайăхах пĕлетчĕ-ха, ытти чухне çакна яланах уяканччĕ. Халĕ вара Илле хăй картран кăларчĕ те ăна, сыхланулăхне те çухатрĕ. Çирĕп сăмахпа, хытă сасăпа лăплантарăп тесе шутларĕ-ши, чĕрре кĕрсе калаçсан хăвăртрах хăпĕ тесе шутларĕ-ши, чарăнма тумарĕ, ватăлла сума пĕлсе калаçмарĕ, хĕремесленсех кайрĕ. Хăй чĕтрерĕ, тутисем кăн-кăвак пулса кайрĕç.
— Ку таранччен шарламаннипе мăшкăллас терĕне? Асту, ним туса та мăшкăллаттармастăп! Ăçта каймаллине пĕлетĕп. Кампа калаçмаллине пĕлетĕп. Кама мĕн евитлемеллине пĕлетĕп.
Илле ăна итлесе тăмарĕ. Таçта каяспа, такама евитлеспе хăратни хăех çын парăннине, ним тума та пултарайманнине кăтартать те ĕнтĕ тесе шутларĕ те виçеренех тухса кайрĕ.
— Лăпăрти! — лашана та шартах сиктерсе кăшкăрчĕ Илле. Ваттине кăкăртан паклаттарчĕ.
Тĕшĕрĕлсе ӳкрĕ Макар Иванович урапа çине. Илле тепре сулса ячĕ те, выртакан çын хутлансах ларчĕ. Ăçта мĕн ыратнине вăл туйса та илеймерĕ. Куçсем хуралса килчĕç те, тăн тарчĕ.
— Кутăнлан, атя кутăнлан, — алă сулчĕ Илле. — Сахалрах пулчĕ пулсан хушасси тем мар...
Макар Иванович йăшăлтатасса кĕтсе Илле урапа çинчен анчĕ. Ватти çаплах хускалми выртнине курчĕ те тепре алă сулчĕ.
— Меммешке, çапах манпа тавлашасшăн хăй, — ятлаçнă май лачлаттарса сурчĕ те мотоциклне хускатма васкарĕ.
Ларчĕ те тăвалла, столовăйсемпе барсем вырнаçнă еннелле, вĕçтерчĕ.
Хуçи хускаласса та мĕн хушасса Байкал темчченех кĕтрĕ. Анчах Макар Иванович йăшăл та тумарĕ. Пĕр хушă сывламасăр тенĕ пекех выртрĕ. Пурнăçĕ тăршшипех йăшкаса та чĕпĕтсе кăна тăнă чĕрийĕ те чăтма çук йывăр мăшкăлран, те пахматсăр-мĕнсĕр çынна тарăхнăран тапма чарăнах пуçларĕ. Макар Ивановичăн аялти тути кăн-кăваках пулса кайрĕ. Алă шăнăрĕсем кăрт та карт туртăна-туртăна илчĕç те лĕпсерленчĕç.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
Ирина (2010-10-31 16:01:14):
Интереслĕ вулама...куççульленмесер те чăтаймастăн.
Ярмат (2016-01-20 20:38:43):
Шутсăр тарăннăн çырать çак автор. Вулас килсе тăрать вăл çырнă повеçсемпе романсене.