Электронлă вулавăш

Кукашшĕ патне илсе пычĕ.

Курак чĕппиех пулса кайрĕ ку тата. Анчах шурă.

— Ав иккен мĕн пулса тухнă? — пуç пăркалама тытăнчĕ кукашшĕ.

— Мĕн пулнă вара?

— Ку шурă чĕппине йăвара чухне ашшĕ-амăшĕ тивмен. Шурă пулсан та хамăрăн тенĕ. Йăвинчен вĕçсе тухнă та хайхискер, ытти кураксем ăна хăйсен тесе йышăнмаççĕ. Ют кайăк вăл вĕсемшĕн.

— Эп ăна алла верентетĕп, — терĕ те Алик мĕскĕн кайăк чĕппине кăкăрĕ çумне чăмăртарĕ.

Çула май лавккана кĕрсе тимĕр читлĕх туянчĕç. Макар Ивановичăн çемйи çапла татах хушăнчĕ.

Пулла çӳрекен, чĕрчун пăхса пурăнакан арçын ача нихçан та усал ĕçе вĕренеймест тенине Макар Иванович темиçе çынран та илтнĕ. Çавăнпах ĕнтĕ Аликшăн хытă савăнчĕ. Шурă пулсан та килне курак иленни хăйне те хăпартлантарса тăчĕ. Темле ырă паллă пекех туйăнчĕ ку.

— Эпĕ ăна калаçма та вĕрентетĕп. Кураксем калаçма вĕренеççĕ тесе кĕнекере те çырнă.

Нимле «Денди» те кирлĕ мар халь ăна тесе шухăшларĕ Макар Иванович. Курак йăлăхтарсан анчăк çури туянса парăп тесе сăмах пачĕ.

Алик куракран пĕрре те йăлăхмарĕ. Пушă вăхăт пултăр кăна, тӳрех читлĕх патне пырать. Ăна уçать. Кайăка алла илет. Чарăнмиех сӳпĕлтетет вара. Кайăкĕ те тăнласах итленĕ пек туйăнать тата. Вăхăт-вăхăтăн хирĕç сасă парать. Çуначĕсем кĕçĕтеççĕ-ха ĕнтĕ. Вĕçме те май тупса памалла. Пӳрт тавра вĕçсе çаврăнмасăр лăпăстатма пăрахмасть. Кукленсе ларать те Алик каçăхса пăхать курак чĕппи лăпăстатса вĕçнине.

Те аçа, те ама пулнине турех пĕлейменнипе ят хураймасăр асапланчĕ Алик. Пĕрре Маша тесе персе ячĕ те урăхран ят шырамарĕ вара.

Курак чĕппи читлĕхе часах хăнăхса çитрĕ. Уçса кăларсан Алик хулпуççийĕ çине пыра-пыра ларакан пулчĕ. Кĕр енне ӳссе çитрĕ те кунран лайăхрах пурнăç кирлĕ те мар мана тесех шутларĕ пулас. Çемье йышĕ пулма пуçĕпех килĕшрĕ. Аликпа кукашшĕ апатланнă чухне сĕтел хĕррине пырать те ларать. Пуçне пăркала-пăркала хăйĕн пайне кĕтет. Алик ăна пĕрре те унсăр хăварман. Кап хыпать те панă апата читлĕхĕ çине каяйса ларать.

Хĕле кĕрсен Алик ăна урама илсе тухакан пулчĕ. Кĕркуннех те шухăш пурччĕ, анчах хăрарĕ. Кам пĕлес, ыттисем кăнтăра кайнипе унăн та вĕçсе тарас килĕ терĕ. Хĕлле вара унашкал хăрушлăх çук.

Чăхсемпе пĕрле апатланакан пулчĕ. Лешсем те хăнăхса çитрĕç, пĕр-пĕрне хăмсарми пулчĕç.

Вĕçсе хăпарать, пăхса çаврăнать кил-çурт таврашне, пăлтăр картлашки çине киленсе ларать. Куртăна, ниçта тарма та шутламан эпĕ тенĕнех туйăнать çакă Алика.

Пурăна киле кукашшĕпе ĕçе кайнă чухне картишĕнчех хăваракан пулчĕç. Картиш енчи форточкăна уçаççĕ те çилпе хупăнасран тĕревлеççĕ. Маша унтан кĕрет те, тухать те. Хуçисем таврăннине таçтан сисет тата. Кĕтмен çĕртен, кĕтмен енчен вĕçсе тухать те Байкал çурăмĕ çине пырса ларать. Куртăр-и, эпĕ кунтах тенĕн силленсе илет. Чăтаймасть вара Алик, кăчăк туртса хăй патне чĕнсе илет-илетех.

Мăнукĕ тантăшĕсенчен ютшăнарах ӳсни кăна пăшăрхантарать Макар Ивановича. Тата хĕрарăм ачашлăхне туйса кураймасть. Хăй кăна пулсан ку шухăш пуçа та пырса кĕрес çукчĕ. Халĕ шухăшлама тивет. Хăй пек хăраххăн пурăнакан çынна илсе килмелле мар-ши? Униççепе калаçса та пăхрĕ. Лешĕ пĕрре те хапăл пулмарĕ.

— Пӳрт тулли мăнукăмсем. Мĕнле пăрахса хăварам? — терĕ кăна.

Вăрттăн шухăшне çын çине кăларман-ха, ахальлĕн пулсан евчĕсенчен татăлса курас çукчĕ. Серинкка час-часах аса килекен пулчĕ. Анчах вăл ача ӳстерсе курман. Çавă хăратать.

Хальлĕхе хăех пăхать-ха мăнукне. Эрнере пĕрре мунча хутать. Аликăн ӳчĕ якалса çитрĕ. Çунă чухне аяк пĕрчисене пурне те хыпашлать. Хăратсах пăрахрĕ-çке-ха Тамара Васильевна. Пилĕк тĕлĕнче кăна, купарчаран çӳлерех, кăвак вырăн çухалмасть. Тимĕр япалапах лектернĕ-ши? Ыраттарас мар тесе кукашшĕ çак вырăна асăрханса çăвать.

Елена Марковна килсе çӳреме пуçларĕ. Ачан пĕрремĕш класа кайма çул çитсе пырать. Тинех ача-пăча йышне явăçать тесе савăнать кукашшĕ. Кенгуру ӳкернĕ ранец, фломастер, темиçе ручка, тĕслĕ кăранташсем туянчĕç. Тахçанах килĕнче шкул ачи пулман та, Макар Иванович мĕн те пулин кирлине пĕлмест. Сутăç мĕн сĕнет, çавна туянать. Хăй вара Аликран та хытăрах савăнать. Киле таврăнсан тем вăхăт çавăркала-çавăркала ларать шкул хатĕрĕсене.

Ун вăхăтĕнче те, ачисем ӳснĕ чухне те кунашкаллисем пулман. Пурнăçĕ те урăх ĕнтĕ халь.

 

4

Хам кăна пулнă пулсан терĕ те пĕринче Макар Иванович хăраса чарăнса тăчĕ. Мĕн хам кăна пулсан? Пăрахнă пултăр халех ку сăмаха!.. Кашни çыннăн пуласлăхшăн пурăнмалла. Шăп çакăн чухне Алика кукамăшĕ те кирлине нихçанхинчен лайăхрах ăнланса илчĕ. Кукашшĕ кукашшĕ кăна. Алла вĕрентнĕ курак та курак кăна. Вĕсем хăйсем çеç ача чунне чăмппи тултараймаççĕ. Пушă вырăн нумай юлать. Пурăна киле çавăнта усаллăх йăва тăвать те.

Иртен пуçласа каçчен шухăшлать Макар Иванович. Алик валли кукамай суйлать.

Ĕçрен таврăнсан, Алик Байкала çĕр каçма çырмана леçсе хурсан малти пӳртри шифоньера ухтарма пикенчĕ. Шухăша пута-пута тăчĕ. Мăкăртатса калаçрĕ. Çĕнĕрех пек туйăннă симĕс кĕпепе симĕс шăлавар илчĕ те шифоньер алăкне сассăр хупрĕ.

— Эс килтен ниçта та ан кай, эпĕ нумай çӳреместĕп, — терĕ мăнукне.

Анчах хăй тĕттĕм пулсан тин ӳсĕр таврăнчĕ. Кĕтсе ывăннă Алика çупăрласа илчĕ те, хаваслăскер, тивлетлĕскер, чарăнми калаçа пуçларĕ. Кун пеккине Алик хальччен курманччĕ-ха.

— Ачаш тăпки-и! Ачаш тăпки! Каларĕ тесе калăн ак — пурте лайăх пулĕ пирĕн. Кукаçуллă, кукамайлă ӳсĕн. Пĕр ачаран та катăк тумăпăр. Пурăнма пӳрнĕ кунăм пĕтиччен ура çине тăрататăпах сана та. Илтетне, Алик?

Калаçрĕ-калаçрĕ те, сасси сасартăк исленсе кайрĕ. Хускалми тăракан мăнукне ытамран вĕçертрĕ, хыттăн таплаттарса утса пӳртрен тухса кайрĕ. Çемçелнĕ кăмăлне хытарсан, куçĕсене шăлса типĕтсен калле таврăнчĕ.

Шăп тепĕр талăкран, тĕттĕмленес вăхăт çитсен, вĕсен пурчĕ умне грузовик килсе чарăнчĕ. Темиçе арçын сиксе анчĕç те ун çинчен пӳртелле тĕркесем, сĕтел-пукан, савăт-сапа, ăпăр-тапăр, шăкăр-макăр çĕклеме пикенчĕç. Алик çаксене çул парса ĕлкĕреймест. Чăрмантарам мар тесе пĕр кĕтесе кайса тăрать, унтан хӳтерсе яраççĕ, тепĕр çĕре куçать, унта та япала хумалла. Ĕнтĕ çывăрма тесе лăпланнă Маша та шуйхашрĕ. Çатăлтатса вĕçсе çӳренĕ хыççăн Алик хулпуççийĕ çине пырса ларчĕ. Иккĕн иккĕнех терĕ пулас, епле пулсан та хур курмăпăр...

Ăçтан пĕлтĕр-ха Алик ку япала мĕне пĕлтернине? Мăннисем унпа канашламаççĕ. Машăна кăкăрĕ çумне чăмăртарĕ, хăрах аллипе ачашларĕ: ан хăра-ха малтанах...

Грузовик пушансан кукашшĕпе юнашар утса пӳрте палламан хĕрарăм кĕчĕ. Малтан кукашшĕ пилĕк таран тайăлчĕ те тем мăкăртатма пуçларĕ. Унтан хĕрарăмăн черет çитрĕ. Ун сăмахĕсенчен ырăсем, хĕртсурт тенине кăна илтсе юлайрĕ Алик.

— Кĕрĕр, кĕрĕр! — терĕ кукашшĕ хăйсем хыçĕнче тăракансене.

Арçынсем кĕпĕрленсе кĕчĕç те тӳрех тĕпеле иртрĕç. Сĕтел тавра ларса та тухрĕç. Хĕрарĕм ĕштеленсе ӳкрĕ.

— Ăçтаччĕ-ха пирĕн сумка? — ыйтрĕ кукшшĕнчен.

Лешĕ апла-капла пăхкаласа илчĕ.

— Кабинăрах юлчĕ-им вара? — терĕ те тухса чупрĕ.

Алик Машăна хытăрах çупăрларĕ. Хăйĕн пӳлĕмне кайрĕ. Пуçтарнă вырăнне салатмасăрах, салтăнмасăрах ун çине тăсăлса выртрĕ.

Маша пар! çĕкленчĕ те хăй кăна пĕлекен вырăна вĕçсе кайрĕ.

Тĕпелте калаçни уççăнрах та хыттăнрах илтĕнме тытăнчĕ. Ку Алика кирлĕ те мар, çавăнпа сăмахĕсене уйăрса тăмарĕ. Темле килпетсĕр музыка итленĕ пек туйса выртрĕ. Вара стена еннелле çаврăнчĕ те хăрах хăлхине ал лаппипе хупларĕ. Хăвăрт-хăвăрт сывлама пикенчĕ. Тепĕр самантранах çывăрса та кайрĕ.

Те хĕвел шевли вылять, те хăватлă прожектор çунать. Тӳрех чухласа та илеймерĕ. Таçта ют çĕрте пекех туйрĕ хăйне. Ăна такам çăм тутăрпа витсе хунă. Хăй ăçтине часрах чухласа илес килчĕ.

— Маша, Маша! — кăшкăрса ячĕ вăл.

Курак вĕçсе пымарĕ. Ун умне палламан хĕрарăм пырса тăчĕ.

— Вăрантăнам-ха? — ыйтрĕ вăл.

Кун пек тарават сасса Алик хальччен илтмен. Илтнĕ пулсан те маннă. Амăшĕн кăкăрĕнчен тухакан сасă пекех туйăнчĕ. Алик часрах куçне хупрĕ. Мĕн те пулсан тавçăрайса илĕп-и-ха тесе хускалми выртрĕ. Палламан хĕрарăма хăй патĕнчен хăваласа ярас килмерĕ, анчах ют куçран та хăрарĕ. Мĕн кирлĕшĕн килнĕ-ха вăл Алик патне? Мĕн кирлĕшĕн Алик çине пăхса тăрать?

Чĕрĕ чун сисĕмлех çав. Çынна шухăш канăçсăрланине сисрĕ те Маша сассăр вĕçсе килчĕ. Тăрса та ларчĕ Алик.

— Çывăрма выртнă чухне салтăнаççĕ ăна, — терĕ хĕрарăм.

Алик илтмĕш пулчĕ. Машăна кăкăрĕ çумне чăмăртарĕ те тăрса утрĕ. Ăçта каяссине, мĕн тăвассине пĕлеймерĕ-ха вăл.

Хĕрарăм ун вырăнне тирпейлерĕ, çăм тутăра тăватта хутлатса пукан хыçĕ çине хучĕ.

Кукашшĕ килте çук. Ĕçе тухса кайнă ĕнтĕ. Алика илмен. Байкала та хăех çавăтса килнĕ-ши? Лаши хăй килсе тăнă-ши?

Пӳрт-çурта тирпейленĕ. Ниçта ним сапаланса выртмасть. Тĕпелти сĕтеле урăх вырăна куçарнă. Ун çине çĕнĕ клеенка сарнă. Газ плитине çап-çутă çуса тасатнă. Савăт-сапана шкапа тирпейлесе хунă. Чăнах та ют килти пекех туйăнса кайрĕ.

— Кил-ха кунтарах, — терĕ хĕрарăм.

Алик итлерĕ. Хĕрарăм ун умне кукленсе ларчĕ, кĕпе тӳмисене вĕçертрĕ, кĕпине каш кăна хывса илчĕ.

— Футболкуна та хыв, хуралнă, — терĕ те утюгласа якатнă кĕпепе майка тыттарчĕ. — Шăлаварна та улăштар, ак çакна тăхăн.

Хăй вара Алик тум улăштарнине юратса та савăнса пăхса тăчĕ.

— Капла лайăх, — çурăмран ачашларĕ хĕрарăм.

Çавăтрĕ те тĕпеле илсе кĕрсе кайрĕ. Сĕтел хушшине лартрĕ. Аликăн темшĕн йĕри-тавралла пăхкалас килет. Тем илĕртет куçа, тем тăрăнать. Чӳрече каррине улăштарнă. Ĕнерхи мĕн тĕслĕ пулнине Алик астумасть те. Тусанлăччĕ, хĕррисене çу лексе пĕтнĕччĕ. Паян икĕ хут карă çакăнса тăрать. Аялта шултăра чĕнтĕр, çиелте хĕвелçаврăнăшсем ӳкернĕ çӳхе сарă пусма.

Хĕрарăм Алик умне чечеклĕ пĕчĕк турилккесем, чей курки лартрĕ, пĕчек кашăкпа пĕчĕк вилка хучĕ. Пĕр турилкке çинче ункăласа каснă кăлпасси, теприн çинче çăмарта хăпартни тата теприн çинче симĕс салат.

— Чей парас-и, компот-и? — ыйтрĕ ачашшăн.

Тем ĕçес килетчĕ ĕнте. Пайăрласа ним те калаймарĕ. Чей-и, компот-и, пурпĕрех, пылак кăна пултăр.

Ача ним те чĕнменнине кура хĕрарăм чей куркине компот тултарчĕ. Хăй Алика хирĕç вырнаçса ларчĕ.

— Çиех ĕнтĕ, — терĕ вăл, — пурне те çисе ярсан ак çакна парăп.

Хăй умне пĕчĕк кăна шоколад кăларса хучĕ. Пайтахчен аптăраса ларчĕ Алик.

— Эй, пуç, эй, пуç! — хыпăнса ӳкрĕ хĕрарăм. — Çăкăр касса паман-çке. Каçарах, маннă.

Çавăнтах чечеклĕ пĕчĕк турилккепе çӳхен каснă çăкăр чĕллисем пырса лартрĕ.

Пĕрре те хальччен курма хăнăхнă пек мар. Ашшĕ килĕнче те, кунта кукашшĕ патĕнче те çăкăра ывăçа кĕмелле мар хулăн каснине кăна курнă вăл. Кăлпасси пулсан — хуппине сӳмесĕрех панă. Компот е чей тесен, алюмини куркана тултарнă.

Асăрханса тенĕ пек пĕчĕк вилкăна тытрĕ, сулахай аллипе çăкăр татки илчĕ. Çăмарта хăпартни çиме пуçларĕ. Хĕрарăм çаннисене чавса таранах тавăрчĕ те ун çине куç илми пăхса ларчĕ.

— Васкамасăр çи, вара центра кайăпăр иксĕмĕр, шкул валли мĕн кирлине туянăпăр...

Кайтăрччĕ пăрăнса, апат тутине туйса çинĕ пулĕччĕ Алик. Ют çын пăхса ларни килĕшмест ăна. Пысăккăн çыртса илсе чăмлама чăрмантарать. Чепĕ пек пĕчеккĕн-пĕчĕккĕн кăна сăхса çиме хăнăхман вăл. Сисрĕ çакна хĕрарăм. Тăрса кайрĕ те тум улăштарма пуçларĕ, тĕкĕр умне тирпейленме кайса тăчĕ. Вăл таврăннă çĕре лартса панă апата ним хăвармиех çисе ячĕ те Алик ку тетте савăт-сапапа мĕн тумаллине пĕлмесĕр аптăраса ларчĕ.

Тăрса тухрĕ сĕтел хушшинчен. Ним сăмах та каламарĕ хĕрарăм. Апла пулсан Алик юрăхсăр ĕç ним те туман.

— Машăна пӳртрех хăваратна? — ыйтрĕ кăна вăл.

— Пӳртрех. Форточкăна уçатăп та, хăех кĕрсе-тухса çӳрет.

Пуçтарăнса вăхăт нумай ирттермерĕç. Кунта пурăнма тытăннăранпа та хĕвел саркалансах çитиччен çыварса курман та Алик, те виçинчен иртсе çывăрнипе, анаслас килет, ӳркенес килет. Урама тухсан та час иртсе каймарĕ ӳркевлĕх.

Хĕрарăм алăран çавăтсан карт туртăнса айккинелле сиксе ӳкрĕ те, тин юн выляса кайрĕ. Хĕрарăм хăй еккипе сулăмлăн утса пычĕ, Алик çулăн тепĕр енĕпе веттĕн-вĕттĕн пусса, пĕр чупса, пĕр мăраннăн утса пычĕ. Ку хĕрарăма килĕшмерĕ, анчах çакна палăртас темерĕ. Унăн, хĕрарăмăн, ача çавăтса сумлăн утса пырас килет.

Район центрĕ сапаланчăк мар. Вĕсем хăрах енлĕ тăвăр урама тухрĕç. Кунта икĕ хутлă пысăк магазин пур иккен. Шкул-ши ку, клуб-ши тесе шутлатчĕ малтан Алик. Пĕрре те магазин пулмалла мар пек кунта. Çын çавăтса килмен пулсан хăй ним туса та тавçăрас çукчĕ.

Вĕсем иккĕмĕш хута хăпарчĕç. Сисет Алик: хĕрарăм ăна валли тем суйлать. Алик витрина умне тăнă та ӳркевлĕн кăна пăхкалать. Унăн хальччен савăнса та киленсе вылямалăх тетте пулман та, кантăк айĕнчи çак машинăсене, самолетсене, пăравуссене шăпах ача-пăча валли туса кăларнă тесе шухăшлас та килмерĕ. Вĕсем пурри те, çукки те пĕрех Аликшăн. Анчах илĕртеççĕ. Пăхма та хитре.

— Мĕн куртăн-ха? — пăшăлтатса ыйтрĕ хĕрарăм.

Хулпуççисене кăлт-калт сиктеркелесе илчĕ Алик. Пуçне таçта пытарма хăтланчĕ.

— Хăшĕ кирлĕ? Туянса парап. Хакне пăхмасăрах.

Аликăн темшĕн тăваткал хут курупкана тĕллесе кăтартас килчĕ.

— Ăнлантăм, ăнлантăм, — терĕ те хĕрарăм сутăçа кăчăк туртрĕ.

— Плейер-и? Ун валли кассетăсем те кирлĕ.

— Кирлĕ пулсан парăр.

— Çак ача валли-и? Юмахсем-и, юрăсем-и?

— Вăл та, ку та пултăр...

Сутăç кама мĕн кирлине чухлать иккен. Хăех кассетăна лартрĕ. Алика наушник тăхăнтарчĕ, плейерне хăйне шăлавар çăртинчен çакса ячĕ. Алик йăлтăр-р-р кулчĕ. Магазинран тухсан та, киле таврăнсан та кулă пит çинчен тарса каймарĕ. Маша хулпуççи çине пырса ларсан та Алик хускалмарĕ. Хăй кăна пĕччен итлекен юмах уншăн кăсăкрах та хаклăрах пулчĕ.

 

5

Мăннисем унпа канашламаççĕ те, Алик пурне те пĕлеймест паллах. Палламан хĕрарăма Серинкка тесе чĕннине те ăнсăртран кăна илтрĕ. Кукашшĕ çапла чĕнчĕ ăна. Серинкка Маниç аппăшĕн ялĕнче пурăннă. Качча кайман. Шăллĕн ачисене пăхса ӳстернĕ. Лешсем çын пулса хăйсем тĕллĕн пурăнма тытăнсан шăллĕшĕн ытлашши çăвар пулса тăнă. Хирĕçсе-çапăçса пурăннă хыççăн ку тӳссе тăрайман, пĕччен кинемей патне пурăнма тухнă. Лешне виличченех пăхса пурăннă та кинемей килĕнче пĕчченех юлнă. Маниç хăйĕн ашшĕне çак нушаллă хĕрарăма çураçма каланă та. Икĕ çын сăмах килĕштернĕ. Халĕ пĕрле пурăнаççĕ.

Кукашшĕ ĕçрен таврăнать те, Алик Байкала çырмана леçет. Çавăн чухне кăна пĕр-ик сăмах перкелешсе илеççĕ. Ытти чухне Макар Иванович мăнукне асăрхамиех пулчĕ. Унчченхи пек вĕрентсе, ăс парса калаçмасть. Кирлĕ те кирлĕ маршăн çӳçе тăрмаламасть. Çупăрламасть. Серинккана хушрĕ-ши ку ĕçсене?

Пĕринче тем ыйтма тесе кукашшĕ патне пычĕ те, лешĕ, шухăша путнăскер, ун çине сивлеккĕн пăхса илнĕ пек туйăнчĕ.

— Кукаму патне кай, — терĕ кăна.

Серинккана кукамай теме Алик хăй те хирĕç мар-ха. Пуçласа калама йывăр. Радиопа «Кукаçипе кукамай» ятлă юрра итленĕ чухне Алик хăй сисмесĕрех кукамай тесе персе ячĕ. Тем сарлакăш çырма урлă сиксе каçнă пекех туйăнчĕ хăйне. Вара пӳлĕмне васкаса кĕчĕ. Мĕн пулнă, мĕн пулнă тесе ыйтма Маша вĕçсе те пычĕ. Алик ăна ывăçĕ çине лартрĕ те пăшăлтатма пуçларĕ:

— Кукамай, кукамай, кукамай...

Çавăнтах Серинкка патне чупса кайрĕ.

— Кукамай, а-а-а, кукамай, — тем ыйтасшăнччĕ хăй. Серинкка та самантлăха сĕлпĕрленсе кайрĕ. Никама та памастăп тенĕн Алика çатăрласа ярса тытрĕ те çĕклесе илчĕ, хытă-хытă çупăрларĕ. Ача ăшши ăна пушшех сĕлпĕрлентерчĕ. Вăл, ача ăшши, ват шăм-шака çемçетсе ячĕ, чĕре тулăххăн та тивлетлĕн тапма пуçларĕ. Вăл, ача ăшши, ун чунне çамрăклатсах ячĕ.

Аликшăн пулсан мĕн? Мăннисен ача-пăчана юратмалла. Юратчăр. Çупăрлаччăр. Ун чĕлхине кукамай сăмах иленчĕ. Çавă кăна.

Тен, çавă кăнах та мар. Çав кун вăл час çывăрса каяймарĕ. Кукамăшĕ чӳрече каррине туртса хурсан, вителĕк айĕнче хутланса выртакан ачана ал лаппипе лăп-лăп çапса лайăх çывăр тесен малти пӳлĕме кĕчĕ те кукашшĕне чĕнсе илчĕ. Вĕсем диван çине ларчĕç. Сĕтел çинчи лампа çути уçă алăкран тухса Алик пӳлĕмне савăл пек хирĕнсе кĕчĕ те каялла тухмарĕ. Алик ыйхине çавă хӳтерсе тăчĕ пулас. Куç хупăнма-хупăнма патнех çитсен çав çутă курăнсах каять те, ыйхă таçта тарса пытанать. Маччаналла та пăхса илет Алик, Маша читлĕхĕ еннелле çаврăнса выртать. Ыйхă пурпĕрех ăна шыраса килмест.

— Итле-ха, Макар, атя-ха çине тăрсах хутсем тутарар, — тет Серинкка вăрканă сасăпа. — Малтан хамăр иксĕмĕр кăйса çырăнар. Саккунлă пултăр пурте. Унтан Алика сан çине çыртарар...

— Хамăр çырăнмасăр та пурăнкалăпăр-ха. Пирĕн пурăнмалли пит нумаях та юлман. Алика ман çине çыртарсан пĕрре те пăсăк пулас çук...

— Пăсăк пулас çук кăна-и? Эс, пурăнса курнă çын пулсан, çавăркала-ха пуçу тавра. Хамăр та çырăнмасан пире саккун пĕр çемье тесе шутламасть. Çапла вара, ачана та пире никам та памасть. Патшалăх йĕркине пурне те пĕлместпĕр эпир санпа иксĕмĕр. Малтан кантурсене кайкаласа çӳремелле, ыйткаласа пĕлмелле. Пуçлам-ха ыранах.

— Хăвах çӳре вара. Сан вăхăт пур, чĕлхӳ те калаçма пĕлет. Манран ним те пулас çук.

Кукашшĕ шăпланчĕ. Ун сасси урăхран илтĕнмерĕ те, Серинкка кăна калаçрĕ те калаçрĕ.

Те мăннисен калаçăвĕ вĕçтерчĕ Алик ыйхине, те урăххи. Вăл енчен те еннелле çаврăнкаларĕ те çаврăнкаларĕ. Мĕн пулнă-ха ку ачана тесе Серинкка темиçе те пычĕ ун патне. Вăл кĕрсен савăл çутă çухалать те, Алик кăтăша путнă пек пулать. Вăл кайсанах савăл çутă вăйланать те ăна канăçсăрлама тытăнать. Мĕнле майлă выртсан та ӳт-пӳ исленсе каймасть.

Ача ăсĕпе пулсан та кукашшĕпе кукамăшĕ мĕнле хутсем çинчен калаçнине ăнланса илес терĕ. Çав хутсем унăн хӳтлĕхĕ пулассăн туйăнчĕ. Çак таран шухăшласа çитет кăна, сасартăк ашшĕ куç умне тухса тăрать. Тӳрех хӳхлесе макăрса ярас килчĕ.

Ялан тăхăнса çӳрекен джинспа ашшĕ, анчах тĕсĕ темшĕн урăх, сарă хăмăр. Пичĕ, лаша пуçĕ пек, тăрхала, янахĕн вĕçĕ шĕп-шĕвĕр. Унпа кирек мĕне те чышса шăтарма пултарассăн туйăнатъ. Çăвар уçса ним те каламасть хăй, пăхнă та Алик çине куçне сиктерми тăрать. Аллине кăна ан çĕклетĕрччĕ тесе выртать Алик. Аллине çĕклесен çутăлтарса ямасăр пĕрре те ирттермен.

Ăçта тата мĕнле лекессине те нихçан та пĕлмен вăл. Ак, ак алли хускалчĕ. Алик вителĕке тапса сирчĕ те тăрса ларчĕ. Тем сасă кăларчĕ хăй. Сисĕмлĕ Серинкка чупса та пычĕ ун патне.

— Мĕн пулчĕ? Ма çывăрмастăн?

Ал лаппине тӳрех ун çамки çине хучĕ.

— Вĕри çук пек. Мĕн те пулсан ыратмасть-и?

Алик пуçне сулларĕ. Вара Серинкка аллине çатăрласа тытрĕ. Ан кай, пĕччен ан хăвар мана, эпĕ хăратăп тесшĕнччĕ ĕнтĕ хăй. Хăюлăх çитерсе калаймарĕ.

— Юрĕ, юрĕ, — хăех тавçăрчĕ кукамăшĕ. — Лăплан та çывăрса кай. Эп пăхсах ларăп.

Ура вĕçне вырнаçрĕ. Алик куç хупмасăр та, мăшлатса сывлама пуçламасăр та вырăнтан тăмарĕ.

Ирхине кукашшĕ ĕçе каймалла чухне лăска-лăсках вăрататчĕ ăна, кукамăшĕ нихçан та хăй пырса хускатмасть. Алик хăй тăрасса кĕтет. Канăçсăр çĕр хыççăн та çаплах турĕ. Çăвар карса сывлакан Алика пыра-пыра пăхма кăна манмарĕ. Тĕпелте кăштăртатнă хушăра та ун валли май тупайрĕ.

Кăнтăрлачченех çывăрчĕ Алик. Вăл тăнă çĕре Серинкка апат-çимĕç хатĕрленĕ, таса кĕпе-йĕм утюгласа хунă.

Кукашшĕ кăнтăрлахи апата таврăнчĕ. Байкала тăварса ячĕ. Алик ăна курăк çиме пушар деповĕ патнех леçсе хучĕ. Алик каплах аякка çӳрес çукчĕ те пулĕ, анчах лаша утланманни чылай пулать. Юри тăкăрлăкпа мар, аслă урампа çаврăнчĕ. Курăклăха çитсен, Байкал курăк чĕпĕтме тытăнсан лаша çинчен пурпĕрех анмарĕ. Таврăнма вăхăт çитичченех çапла ларчĕ. Байкалшăн та ку асап мар, савăнăç кăна пулчĕ.

Лаша пикенсех çирĕ. Алик йĕри-тавралла пăхкаларĕ. Депоран инçех те мар кивĕ йĕтем пур. Ăна тахçанах пăрахнă. Анчах сӳтсе кайма нихăшĕн те алă çитмест. Ун айĕнче халь ача-пăча вылять. Тем-тем тĕрлĕ штаб та пур. Алик та пĕрре пулса курнă унта. Халь те Байкала хăварсах кайнă пулĕччĕ те — Артыкран хăрать. Унран Алик кăна мар, ыттисем те асăрханаççĕ. Хаяр ача. Тӳрех вăйпа хăратма та хăмсарма пăхать. Шутласа та тăмасть, сулать те ярать. Мăннисенчен те именесси çук.

Хăй вăл чăвашлах калаçать. Хушамачĕ те чăн чăваш хушамачĕ — Васильев. Анчах пĕрре те чăваш теслĕ мар. Амăшĕ Иваново таврашне торф кăларма кайсан пĕр узбекпа-и, таджикпа-и, Вăтам Ази арçыннипе паллашнă, качча тухам пекки тунă. Лешĕн лере тата икĕ арăм пулнă иккен. Ку, хуларан хулана сутă туса çӳрекенскер, тăван çĕршывне кайма вăхăт çитсен Артыкпа амăшне пăрахнă та хăварнă. Кайран Артыкăн темиçе ашшĕ те пулса пăхрĕ. Пĕри те ăна пăхса çитĕнтерес темерĕ. Халĕ амăшĕ район центрĕнче пĕртен-пĕр ывăлĕпе кăна пурăнать. Çăкăр заводĕнче ĕçлет. Ывăлĕ шкула çӳременнишĕн те пăшăрханмасть. Чикан ачисем те шкула çӳремеççĕ, пурпĕрех ăслă текелет кăна. Ун çумне тата çуралнă чун пурпĕр ӳсет тесе хушса хураять. Çакă пулать те ĕнтĕ уншан ача-пăчана ăс пани. Çавăнпа Артыкшăн ниçта та нимле чару та çук. Пĕрле вылякан ачасенчен хăй самаях аслă. Çавăнпа унăн яланах çулпуç кăна пулмалла.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн