Электронлă вулавăш

— Ĕненетне вăл каланине? — кăмăлсăрланчĕ Макар Иванович. — Кунне кăна çĕр çынна çĕр тĕрлĕ суйма пултарать вăл. Эп ĕнтĕ ăна çамрăклах пĕлетĕп те... Амăшĕ те çав хăраххиччĕ. Вăл та хăй вилĕмĕпе вилмерĕ. Ĕçкĕллĕ пĕр арçынна киле кĕртем пекки тунăччĕ те, ӳсĕрпе те пуçтарчĕ ăна, тем турĕ. Ял çине сăмахĕ тухнăччĕ: хăй каяс тесе кайман-ха ку месерле яла тетчĕç пурте. Татти вара амăшĕнчен те ирттерет. Пĕр эрне пек пурăнать те ак пуçлать çĕнĕрен. Пĕлсех тăр, пуçлать.

— Эп каларăм ăна, сăмахна тытмасан хамах амăш прависĕр хăварттаратăп терĕм.

— Асту, пит хăрать санран... Унпа чиновниксем те çыхланасшăн мар, милици те пулин пĕрре те тытса кайман. Çул хĕрринче йăваланса выртнине курсан та пăрăнса иртеççĕ. Никама та кирлĕ мар ун пек çын... Эсĕ пĕрре кăна район центрне ӳсĕр тухса курăн-ха, ыранах пĕтĕм район сана хирĕç çĕкленет. Куншăн тĕнче тикĕс.

Макар Иванович каланă пек, пĕр эрне кăна мар, çулталăк та пурăнчĕ Татги. Стройкăна кирпĕч тиеме, пушатма çӳрерĕ. Пĕр кун та, пĕр сăлтавпа та ĕçрен юлмарĕ. Ĕçе илнĕ чухне хытарсах каларĕç ăна: пĕрре кăна ӳсĕр тух, тӳрех каларса яратпăр терĕç. Те ĕнтĕ ĕçсĕр юласран хăрарĕ, те ача куççульне çийĕнчех манаймарĕ. Хăй те тирпейлĕ тумланса çӳрекен пулчĕ. Юрккана та таса мар, çĕтĕк-çурăк тумпа урама кăларма пăрахрĕ. Ку вара Серинккана савăнтарчĕ, мăнаçлантарчĕ. Ун сăмахĕ витнĕ пек шутларĕ вăл. Анчах Юркка кăна тăтăш çӳреме пăрахрĕ. Алика хăйне ун патне ярасшăнах пулмарĕ. Лешĕ тепĕр чухне туха-туха кайма сăлтав тупать-тупатех. Е пĕр-пĕр япала ыйтса илмелле, е пĕр-пĕр асран тухнă сăмаха пĕлмелле. Чарас килет те кукамăшĕн, нумай ан çӳре теме кăна пултараять.

Юрккана валли тесе уйăрса хунă кĕпе-йĕме кăна ăçта хумаллине пĕлмест. Пĕр сентре çинчен теприн çине куçаркаланă-куçаркаланă хыççăн тытрĕ те пĕр çыхă турĕ, ăна пăлтăра кăларса хучĕ. Макар каларăшле, Татти тепре ĕçке ерсен кирлĕ пулĕ терĕ.

Çур енне кайсан Таттие тепĕр арçынпа пасарта куркалама пуçларĕ. Авăрлă карçинккасем, хур йăвисем сутаççĕ хăйсем. Серинкка вĕсем патне пымасть. Айккинчен пăхса тăрать-тăрать те хăй тĕллĕн шухăшлать: киле кĕртнĕ-ши ку арçынна? Ĕçкĕллĕ çын пек туйăнмасть тата хăй. Ĕçлĕ çын пекех. Юрккана мĕнле пăхаççĕ-ши тата? Алик ун пирки начарринех ним те каласа памастъ те, вăл пурне те пĕлмесен те пултарать. Юркки те килсе çӳреме пăрахрĕ. Лайăхах пулĕ-ха, лайăхах пулĕ тесе шухăшлать вара Серинкка.

Макар Иванович та, Серинкка та, Алик та вĕренӳ çулĕ иртсе кайнине сиссе те юлаймарĕç. Вăхăт иртнĕ хыççăн яланах çапла-ха: пурте манăçать, пурăнса ирттернĕ вăхăт пĕр кун пек кăна туйăнма тытăнать.

Çăва тухсан Алик кукашшĕпе пĕрле çӳреме пуçларĕ. Серинкка та ăна килте лартасах темерĕ. Артык урамра та, центрта та курăнми пулчĕ. Мăннисен Аликшăн хăрама сăлтав пĕтрĕ. Кукашшĕпе пĕрле чухне Илле те пырса çулăхаймĕ тесе шухăшларĕ Серинкка.

Çу варринче Юркка Алика шыраса килсен Серинкка сехĕрленсех ӳкрĕ: каллех инкек килсе çапнă иккен. Тĕпчесе пĕлме васкарĕ.

— Мĕн-им? Аннӳ каллех çухалчĕ-им?

— Çук, килтех, — кулса каларĕ Юркка.

Лăшах пулчĕ чĕре. Аликсăр кăна тунсăхланă.

— Пирĕн кукашшĕпе çӳрет. Каяс терĕ те, чармарăм. Эсĕ Алик пур чухне кил. Ыран килетне? Алика ниçта та ямăп.

— Юрать, — терĕ те Юркка сиккелесех тухса кайрĕ.

Вăл куçран çухаличченех Серинкка чӳрече умĕнчен каймарĕ. Курмасăр тăнăран-ши, самаях ӳснĕ пек туйăнчĕ Юркка. Ут хушнă. Йĕркеллех пăхаççĕ пулас. Кăмăле те хăйĕн пусăрăнчăк мар. Çапла пулмалла-çке, çапла пулмалла...

Макар Ивановичпа Алик апата таврăнсан Серинкка Юркка килнине пĕлтерчĕ кăна, ача апат çиме те лармарĕ, тӳрех тухса чупрĕ.

Час таврăнмарĕ. Темрен тем сиксе ан тухтăр тени ват çыннăн чĕре варринчех мар-и? Кĕтсе ларас темерĕ, хăй лакăм-тĕкĕмлĕ урама тухса утрĕ. Татти пӳрчĕ умне çитрĕ те шанк тĕлĕнсе тăчĕ. Иртнĕ кĕркунне курса тĕлĕннĕ пӳрт мар — чăн-чăн тетте пӳрт ларать ун умĕнче. Чӳрече хашакĕсене кăвакпа сăрласа хунă, тăррине улăштарнă, çутă калайпа витнĕ, картасене çĕнĕрен тытнă, урам еннелле ансăр хапха кăларнă, лавпа машина валли ик еннелле уçăлакан хапха çакса янă. Хăйсем кĕçналăкран кĕрсе-тухса çӳреççĕ. Пĕччен тумалли ĕç мар çав вăл кил-хуралтă таврашĕ.

Киленсе пăхса тăчĕ-тăчĕ те чун каннине туйса илчĕ. Мăнукне чĕнме те тăхтарĕ. Кун пек йĕркеллĕ çĕрте ăна выляттарас та выляттарас килчĕ.

Кукамăшне курса Алик хăех тухман пулсан тата темччен тăмаллаччĕ-ха урамра. Юркка та юлташĕнчен юлас темерĕ пулас. Серинкка мăнукне мар, ăна, Юрккана, çупăрласа юратрĕ.

— Аçупа аннӳ килтех-и? — темшĕн ыйтас килчĕ Серинккан.

— Атте мар вăл, Кузьма Петрович, — пат татса хучĕ Юркка.

— Апла иккен. Ăçти çын вара вăл?

— Пĕлместĕп. Хам ыйтман, хăйсем каламан.

— Кӳрентермест-и вара сана?

— Çу-ук. Усал çын мар вăл. Аннепе те ачаш кăна калаçать. Намăс сăмахсем пĕлмест...

— Тавах турра сан тĕллĕн те лайăх çын тупăнчĕ пулсан. Пырса çӳре пирĕн пата. Эпир Аликпа иксĕмĕр тунсăхлатпăр.

— Юрать, — çăмăллăн каласа хучĕ те Юркка каялла кĕрсе кайрĕ.

Кукамăшĕпе мăнукĕ урам хĕррипе, йăмрасем айĕпе хывнă сукмакпа, утса пычĕç.

— Лайăх-и Юркка патĕнче выляма? — ыйтрĕ кукамăшĕ.

— Лайăх! — татса каларĕ мăнукĕ.

Вĕсене урăх сăмах кирлĕ пулмарĕ. Ватти кăмăл каçăхнине туйрĕ. Ачан хавалĕ-хавасĕ паян пуçланă, ыран тăсмалли вăйă пулчĕ. Йăкăлт та якăлт сиккелесе илчĕ вăл. Кукамăшне савăнтарса сăлтавсăрах кăлтăр та кăлтăр кула-кула илчĕ.

Вĕсем киле таврăннă тĕле Макар Иванович Байкала тăварма ĕлкĕрнĕ ĕнтĕ, лаша леçме мăнукне кĕтмешкĕн тытăннă. Алик кукамăшĕнчен вĕçерĕнчĕ те лаша утланма васкарĕ.

 

13

Мăнукне ăс парса, вĕрентсе кăларса ячĕ кăна, чӳрече умĕнчен пăрăнма та ĕлкĕрейменччĕ, хапха умне кӳмеллĕ мотоцикл килсе чарăнчĕ. Чĕре сӳлетсех кайрĕ.

Серинкка йăпшăнса тăчĕ те куç сиктерми пăхма тытăнчĕ. Чӳрече сĕлкине хускатасран асăрханчĕ. Мотоцикл çинчен малтан арçын анчĕ, пуçĕнчи хĕрлĕ шлемне хыврĕ те ларкăч çине хучĕ. Унтан хĕрарăм кӳмерен йăраланса тухрĕ. Ку тата пуçне кивĕ тутăрпа кăна хупланă. Ăна сӳсе илчĕ те лăс-лас силлерĕ. Тайкаланса ун-кун уткаласа çӳрерĕ. Ку Алик ашшĕпе унăн çĕнĕ арăмĕ пулнине тӳрех чухласа илчĕ те Серинкка мĕн тăвам-ха, мĕн тăвам тесе канăçсăрланма тытăнчĕ. Арçынпа хĕрарăм хапха умĕнче тĕннĕ урисене хускаткаласа ун-кун уткаланă хушăра вăл картишне чупса тухрĕ те хапхапа калинккене сăлăпласа хучĕ. Унччен те пулмарĕ, арçын кĕçналăка урипе тапса илчĕ.

— Килте никам та çук-им вара? — хăйĕнченех хăй ыйтрĕ кĕçналăк уçăлманран.

— Тĕртсе пăх хытăрах, — терĕ хĕрарăм, — шалтан сăлăпланă пулсан кам та пулсан пурах.

— Çук-ха çав. Макар Иванч вăл яланах шалтан сăлăпла-сăлăпла хăварать.

— Ачана ăçта хунă вара вăл?

— Ăçта ĕнтĕ? Хăйпе пĕрле лартса çӳрет.

— Каяр шырама. Ăçта пулма пултарать çак вăхăтра?

— Калама пĕлмелле мар. Пульницăра та пулма пултарать, Хальччен çăкăр кӳрсе килнĕ.

— Тĕртсе пăх-ха тепре хапхана, — вĕчĕхсе илчĕ хĕрарăм.

— Лăпăртатса ан тăр. Илтрĕн-и? — шăл çыртса каларĕ арçын.

Хапха ку енче чĕтресе тăракан Серинккана тинех чун кĕнĕ пек пулчĕ.

Хăра-хăра пулин те хăма çурăкĕнчен пăхса илчĕ. Алик ашшĕпе ун арăмĕ çинчен вăл Макартан тем те пĕр илтсе пĕлнĕ.

Акă ĕнтĕ хăйсене те куçпа курчĕ. Куç шăрçисем çинех ӳкерĕнсе юлчĕç вĕсем. Халь тин çак икĕ çын сăнне Серинкка нихçан та манмĕ. Хăйсене куричченех усал çынсем тесе шутланипе-ши, тен, сăнĕсем кăтартнипе-ши, çак икĕ çынна хăйĕн чи усал тăшманĕсем тесе йышăнчĕ. Чи малтан вĕсенчен Алика хăтармалла, унтан тин хăйĕншĕн тăмалла. Мĕн тумалла? Мĕн тумалла? Ĕштеленсе ӳкрĕ вăл. Яланах лăпкă та канăçлă утти улшăнчĕ, аллисем хул сыппинчен сиксе тухма пуçланă пекех туйăнчĕ. Апла та, капла та лăплантарать вĕсене. Анчах итлемеççĕ. Вара хапха çумне кукленсе ларчĕ те леш енче мĕн сасă пулнине тăнлама шутларĕ. Арçын мотоциклне хускатма васкамарĕ-ха. Вăл çак самантра мĕн тунине пĕлес килчĕ пулсан та Серинкка çурăкран пăхма хăрарĕ.

Пурнăçĕнче ĕçкĕрен пысăкрах ырлăх курма пĕлмен арçыннăн мĕн ĕнтĕ? Тытăнчĕ вăл урлă та пирлĕ усал сăмахсемпе перкелешме. Тьфу-тьфу! Хăлха йĕрĕнсе тăрать, тупата. Арăмĕ те пулин хăнăхса çитнĕ, кирлĕ калаçу пекех лăпкăн кăна итлесе тăрать.

— Атя хускат, ыран ирех кил тухса кайма ĕлкĕриччен, — терĕ хĕрарăм.

Çак сăмаха кăна кĕтнĕ Серинкка. Часрах хускатчăр та часрах кайччăр тесе кăна шухăшларĕ. Мотоцикл çухăрса уласа ярсан сăхсăхсах илчĕ: тавах турра, паянлăха усал сирĕлчĕ...

Мотоцикл сасси урам вĕçне çитсен çĕнĕрен вăй кĕчĕ ăна. Çамрăк çын пекех правурланчĕ. Тем самантра çенĕк алăкне питĕрсе илчĕ, тем самантра урама чупса тухрĕ. Тем самантра тата лакăм-тĕкĕмлĕ урама çитсе ӳкрĕ.

Çерем çинче вылякан мăнукне курнă-курман кăчăк туртма пикенчĕ. Алик та сехĕрленсе ӳкрĕ. Васкасах кукамăшĕ патне чупса пычĕ. Никама та, никама та памастăп тенĕнех çупăрласа илчĕ ăна Серинкка. Ача та ырă мара сисрĕ. Кукамăшĕн кăмăлĕ кăна мар, чĕтревĕ те куçрĕ ăна.

— Каяр-ха киле, — мăннине маларах тăн кĕчĕ.

Вĕсем шарламасăр утрĕç. Киле çитичченех. Пӳрте кĕрсен тин Серинкка ассăн-ассăн сывласа илчĕ те ăшри сасăпа каласа хучĕ:

— Аçупа арăмĕ сана илме килнĕ...

Çапла пулса тухасса пĕлнĕ пулсан, турăшăн та, каламанах пулĕччĕ. Мĕскĕн ача çăмха пек чăмăртанса ларчĕ те ют сасăпа çухăрса ячĕ: а-а-а! Унтан кукамăшĕн мăйĕнчен пырса уртăнчĕ. Янахĕ чĕтреме пуçларĕ. Хăйне тытамак хутлатса лартрĕ. Тытăна-тытăна сывлама пуçларĕ. Ак ĕнтĕ Серинкка хăй те ачана кура ĕсĕклеме пикенчĕ. Темччен çапла пĕр-пĕрне асаплантарчĕç вĕсем. Чылайран тин ватти мĕн те пулсан тумаллине тавçăрса илчĕ.

— Макăр-ха пĕрех хут, макăр, — терĕ вăл.

— Ан парса яр, кукамай! — терĕ те Алик кăшкăрса макăрса ячĕ.

— Çук, çуках, памастăпах, ним туса та памастăпах, — çине-çинех пăшăлтатрĕ Серинкка.

Хăй Алика йĕпе питĕнчен вĕçрен чуптурĕ.

— Парса ярас пур, çапла тăрăшмастăп та саншăн, — терĕ те кукамăшĕ тепĕр хут кулянса ӳкрĕ.

Пытарса хума, çухатрăм тесе суйма япала мар. Килчĕç тĕк ак ыран вăйпах илсе тухса кайсан та ним те тăваймăн. Макар часрах килтĕрччĕ тесе кăна шухăшлама пултарайрĕ. Çак самантра хăй тĕллĕн нимĕнех те тăваймĕ. Хĕрарăм тавçăрулăхĕ те хăй пекех хăраса ӳкрĕ те çухалса кайрĕ пулас. Халĕ вăл мăнукне хыттăн-хыттăн ытамлама та ăна лăплан-тарма кăна хал çитерейрĕ...

Макар Иванович киле ырă мар иленнине тӳрех сиссе илчĕ. Ним те ыйтса-туса тăмарĕ, Серинкка çине мăкавлăн кăна пăхайса илейрĕ.

— Килчĕç çав арăмĕпе иккĕшĕ те, — терĕ Серинкка Макар мĕн ыйтассине малтанах чухласа.

Ирхине кумеллĕ мотоциклпа курсе хăварнă хуйхă ун çине те куçрĕ. Аликăн пайне хăй çине илнĕччĕ-ха Серинкка, халĕ Макар пайне те илмеллех ĕнтĕ. Лешĕ тӳрех сулахай аллине кăкăр çине хучĕ. Серинкка çавăнтах эмел шкапне уçрĕ. Кирлĕ-и тесе ыйтса та тăмарĕ, пĕр тӳмине илчĕ те Макар еннелле тăсрĕ.

— Хур-ха чĕлхӳ айне...

Макар Иванович турткаланса тăмарĕ. Диван çине кайса ларчĕ те тĕмсĕлсе шухăшлама пуçларĕ.

Чи кирлĕ сăмаха никамăн та мар, унăн каламаллине вăл ăнланчĕ. Сăн çухатнă, чĕлхе çĕтнĕ ача çине пăхса илчĕ, хăй те сĕлпĕрленсе кайрĕ. Анчах мăн çыннăн тӳсĕмлĕхĕ те, теветкеллĕхĕ те ачаннинчен ытларах, мăнни ачана пăхса мар, ача мăннине пăхса утать пулсан Макар Ивановичăн йăнăш утăм тума юрамастех.

— Маниç патне леçсе хурсан мур Илли тавçăрса илĕ те, пĕтрĕмĕр вара, — хăй тĕллĕн калаçса илчĕ Макар Иванович. — Илле вăл мухмăрларах чухне Маниç патне йăпăр-япăр кăна кайса килет. Çав йăлипе пырса тухĕ те... Маниç вара шеллет ăна, тупса парать. Унта леçме юрамасть-ха.

— Ман аппа патне Чурачăка кайса пурăнар, — терĕ Серинкка. — Эсĕ вара Алика Артека канма ятăм тесе кăна тăр. Ирхи автобуспах тухса каяр та...

Макар Иванович килĕшрĕ. Анчах Артеках леçнĕ тенине кăна никам та ĕненмесрен хăрарĕ.

Тепĕр кун ирхине хапха умне мотоцикл килсе чарăнсан Макар Иванович кĕтмен хăнасем пулсан та вĕсене хирĕçех тухрĕ.

— Тахçанах курман, тахçанах курман, — текелерĕ хăй.

Пӳрте кĕрсе лармах йыхравларĕ.

Илле хăй кĕме хирĕçех те марччĕ. Макар Ивановичăн ун валли «сых ятне» тени яланах пулнине манман вăл. Анчах хĕрарăм хăр та хар кăна кăшкăрашрĕ.

— Миçе хутчен сĕтĕрĕнсе çӳремелле ĕнтĕ? Ыранах кĕтӳ черечĕ çитет. Ĕнер çур кун çухатрăмăр, паян çур кун. Эпир те ĕçсĕр супнă çынсем мар. Илсе тух та ачуна каяр часрах.

— Алик ăçта? — çиллес сасăпа ыйтрĕ Илле.

— Ăна Артека канма та сывалма ăсатрăм...

— Мĕн? Мĕн тетĕн? — сиксе ӳкме хатĕрех тăчĕ Илле.

— Мĕн илтрĕн — çав терĕм.

— Улпут ачине тухрĕ-им вара? Ан тыттар! Артека сан пеккисене сĕмлентермеççĕ ăна. Пыйтупа илтĕнем путевка? Тупса пар ачана часрах!

— Хĕвел пур, турă пур, — сăхсăхрĕ Макар Иванович. — Эрне каяллах районтан пилĕк ача тухса кайрĕ. Вĕсемпе пĕрле Алик та пур.

Илле хăй мар, арăмĕ ĕненчĕ çапла каланине.

— Атя ку черете хамăрах каяр та, теприне валли килсе илĕн, — терĕ çаплах кумере ларакан хĕрарăм.

Хăй суйнине ан сисчĕр тесе Макар Иванович пăрăнса кайма сăлтав шырарĕ. Шăпах тата Байкал таврăнчĕ. Хуçи патне пырса ачашланчĕ.

— Туртана тăма ан васка-ха, — терĕ янавара ачашласа, — килти ĕç-пуçа та пĕтермен. Хăнасем килчĕç ав...

Ку ĕнтĕ Иллепе арăмне часрах кайăр-ха тесе систерниех. Анчах Иллен шухăшĕ урăхларах пулчĕ иккен. Вăл пычĕ те Байкала тутаран кӳплеттерчĕ.

— Пшол вон! — кăшкăрчĕ хаяррăн.

Лаша мар, Макар Иванович ку сасăран хытăрах хăрарĕ пулас. Лаша пуçне усрĕ те ыратакан тутине малти урипе сăтăркалама тытăнчĕ, Макар Иванович вара хутлансах ларчĕ.

— Эс пĕлен мана, ватсупнă, — чăмăрне кăтартрĕ Илле. — Суян пулсан кур ак çакна! Кала, хăçан килет ача?

— Шутла, кайни эрне. Миçе кун кантараççĕ унта? Уйăхран кая мар, — пăлханнине те, хăранине те палăртас мар терĕ Макар Иванович.

— Юрать, — тем каласшăн пулчĕ Илле, анчах ăна арăмĕ васкатрĕ.

Каллех хирĕçсе-тавлашса ан кайччăр кусем тесе хăрарĕ Макар Иванович. Вĕсем шавланине итлесе тăрса ĕçрен те тăрса юлма пулать. Илле тепре хăмсарса-юнаса илчĕ те мотоциклĕ патне пычĕ. Макар Иванович кĕçналăка уçма васкарĕ. Лаша та тахçанах çакна кĕтнĕ. Вăл картишне вашлаттарса кĕрсе те кайрĕ. Иллепе арăмĕн куçĕнчен часрах çухаласчĕ тесе кăна çунакан Макар Иванович та тинех канăç тупрĕ.

Чипер çӳрĕр тесе алă та сулмарĕ.

 

14

Çав кунах Чурачăка кайса килес терĕ. Анчах малтан тумалли ĕçсене вĕçлемелле-ха. Тĕп врачран ирĕк ыйтса тăмарĕ. Униççене паян иртерех пушанмалла тесе каларĕ те çăкăр тата сĕт заводĕнчен тулли флягăсем кӳрсе килнĕ хыççăн пульница çумĕнчи вăрмана çул тытрĕ. Хăй кăна кĕрсе-тухса çӳрекен сарайран якалса кайнă авăрлă çава илчĕ, ăна çавăнтах лапаткаларĕ. Хуçин шухăшне лаша тӳрех ăнланчĕ, тилхепе турткаласса кĕтмерĕ, вăрман çулĕпе çырла уçланкинелле уттарчĕ. Пит кирлĕ те васкамалла чухне кăна çак уçланкăра утă çулать вăл. Васкамалла мар чухне совхоз çырмисене çӳрет. Тырă пусси варрине пула-пула юлнă çав çырмасенче никам та утă çулмасть. Пурпĕрех типсе хăрса кăна каять те кунти курăк, никам та чаракан çук.

Çырла уçланкинче вара çул хĕррипе кăна çулать. Ача-пăча хавасне, хурăн çырлине, таптаса ватас килмест унăн. Çырла татнă хыççăн ирсе-имĕрсе хăвараççĕ-ха кунти курăка. Анчах çийĕнчех çумăр пулсан вăл тăраять. Пĕр лав таран, тепĕр чухне ытларах та утă типĕтет вара.

Пуç чиксе лав хыççăн утакан Макар Иванович куçĕ умĕнчен чăмăрне çĕкленĕ Илле кая пĕлмерĕ. Нивушлĕ çапсах çапатчĕ-ши хăйĕн хуняшшĕ пулнă çынна? Ваттин хирĕç тăма хевти çитеес çук. Вĕлерсе те пăрахĕ, мур. Кирлĕ çĕре кайса евитлемелле мар-ши?

Капла тата, мĕн пирки хирĕçӳ тухса кайнине пĕлсен, Алика саккунлă ашшĕнех памалла тейĕç те, пĕтрĕ пуç! Кукашшĕн ним туса, ним каласа та евит витмĕ. Каплах епле те пулин çăлăнса юлма май тупмалла. Тепре килсен тайкаланакан пуличчен ĕçтерсе ямалла мар-ши? Эх, ăна паян ирхинех тавçăрмаллаччĕ те çав. Ыран каллех килсе çапăнсан çапла тăвас-ха... Пĕр илентерсен каллех хăпма пĕлмĕ. Хапхана сăлăпласах тăмалла пуль... Урăх ним те шухăшласа кăлараймарĕ.

Лаша чарăнман пулсан Макар Иванович татах тăснă пулĕччĕ хăйĕн шухăшне.

Байкал тӳрех пуçне чикрĕ те, сĕтеклĕ курăк шăршипе антăхнăскер, хуçи мĕн туннне те асăрхасшăн пулмарĕ.

Лешĕ урапа çинчен çава илчĕ, çул хĕрринче илĕхсе ӳсекен курăклăха унпа сиркелесе пăхрĕ: çырла тавраш курăнмасть-и? Темиçе утăм тунă хыççăн калле малтанхи вырăна таврăнче. Ăхлатса илчĕ те çавана сулса ячĕ. Курăк сĕткенĕ пит çинех сиксе ӳкрĕ.

Хыпаланса ĕçлерĕ Макар Иванович. Карта тĕпĕ касăлнипе касăлманнине те пăхса тăмарĕ. Темиçе çĕклемлĕх çулчĕ те урапа çине тиерĕ.

— Килте те çав курăках, каяр, Байкал, — терĕ вăл.

Лаша итлерĕ. Хуçине йывăр шухăш пусахланине янавар та ăнланать пулас. Мĕн туса пулăшмаллине кăна пĕлмест. Хуçин часрах киле çитсе ӳкмелле. Çавăнпа вăл çул тăршшĕпех лăпăстатса чупрĕ.

Макар Иванович урапана лупас айне, сулхăна, кĕртсе лартрĕ. Хăмăтран хăтăлнă Байкал ун умне пырса тăче те тутине ешĕл курăк ăшне чикре. Хуçи çăлран шыв ăсре, валашкана туллиех тултарчĕ, чăх-чĕппе ытлăн-çитлĕнех тулă сапса пачĕ. Пӳрте кĕрсе те тăмарĕ, хапхана сăлăпларĕ те хăй кăна пĕлекен шăтăкран урама тухрĕ. Автобус хăçан каяссине те пĕлмерĕ-ха. Автовокзала çитсе ӳкме кăна васкарĕ.

Тахçанах çул çӳремен те, вокзалти йĕркесене те тӳрех чухласа илеймерĕ. Пĕринчен, тепринчен ыйткаласа кăна хăйне кирлĕ автобус хăçан пулассине пĕлчĕ. Билет туянчĕ те тинех çăмăллăн сывласа ячĕ. Кунран-кун пуç çинчен анма пĕлмен ĕçе вĕçлесен кăна пулать ун кунашкал туйăм.

Паллан-тăрана тĕл пуласран, унтанах та мар-ха, ăçта кайма пуçтарăнтăн çак тесе ыйтасран питĕ асăрханчĕ. Такама тем персе ярасран хăрарĕ. Çавăнпах вокзал хыçне йывăçсем айне кайса тăчĕ. Кунта та такам шыраса килессĕнех туйăнчĕ ăна. Унталла та кунталла пăхкалах тăчĕ.

Кĕтнĕ чухне минут та çур сехете тăсăлакан та, Макар Ивановичшăн ĕмĕр пекех туйăнчĕ. Апла та, капла та кускаларĕ, кукленсе ларса та пăхрĕ.

Тĕрĕссипе, Чурачăка мĕн тума кайнине те пĕлмест хăй. Серинккапа Алика кăна курмалла унăн. Вĕсем чăнах та çĕр çинче пуррине хăйĕн куçĕпе курса ĕненмелле. Тен, ку кăна та мар пулĕ-ха. Хальлĕхе вара çакă та çырлахтарнă пулĕччĕ.

Машина сасси илтĕнмессерен автовокзал умне чупа-чупа тухрĕ. Хăйне илсе каяканни маррине курсан каллех усăнчĕ. Читлĕхе ирĕксĕртен кĕрекен чĕрчун пек васкамасăр хăйĕн малтанхи вырăнне кайса тăчĕ.

Автобуса ларсан пĕр хушă аса илтермен чĕре чиксе ыратса кайрĕ. Кĕсьере нитроглицерин шыраса тупиччен иртнĕ пек пулчĕ те тата. Пĕчĕк те шурă тӳмене çапах чĕлхе айне хучĕ. Систерчĕ пулсан эмел ыйтатех тесе шутларĕ. Чĕре ыратнине урăхран туймарĕ, анчах ыйхă пусса килсе асаплантарчĕ. Нимле иртсе кайма пĕлмерĕ. Чӳречерен пăхса пырса та, куç харшисене пӳрнепе тĕревлесе те ирттереймерĕ. Чурачăка çитичченех асапланса пычĕ. Пуçа хума канлĕ вырăн пулсанах кансах çывăрнă пулĕччĕ.

Автобусран ансан та-ха ыйхă иртсе каймарĕ. Ал-урана çемçетсе тăчĕ, куç хăрписене кăтăкларĕ. Аллисене хускаткалани те, куçсене сăтăркалани те пулăшмарĕ. Çине-çинех темиçе хут анасласа илчĕ те Серинкка каланине аса илме тытăнчĕ. Çырма хĕрри, кĕпер, çирĕклĕх — çаксене аса илчĕ. Ку кăна палламан киле шыраса тупма пулăшаймĕ терĕ те тĕл пулнă пĕрремĕш çынна чарса тăратрĕ.

Алик кукамăшĕпе пĕрле пулсан та хăнара халех тунсăхлама ĕлкĕрнĕ. Кукашшĕ ăна илме килнĕ тесе савăнсах кайрĕ. Анчах часах хурлантарма тиврĕ. Серинкка вара мĕн хыпарпа килнине тӳрех ăнланчĕ те Алика айккинерех пăрăнма хушрĕ.

Ача кунта хăйне валли ним йăпатмăш та тупайман, çавăнпа килшĕн тунсăхлать те. Кукамăшĕ ăна палламан ял тăрăх илсе çӳрет. Кунта, район центрĕпе танлаштарсан, курмалли нимех те çук. Пĕр машина паркĕ илĕртрĕ Алика. Шала кĕме кукамăшĕ чарчĕ. Кил хуçисем, кукамăшĕнчен те ватăрах çынсем, ача-пăчаран тахçанах сивĕннĕ пулас. Пĕрре те тарават мар.

Серинкка Макар Ивановича тĕсесе пăхса илчĕ те хутланса тăчĕ. Ку ĕнтĕ эпĕ итлеме хатĕр тенине пĕлтерчĕ.

— Артека ятăм тесе суятăп та, ĕненесшĕн мар, мур... Аран-аран хăпрăм...

— Пĕрре каланă, татах çавна калатăп. Вĕсене ача мар, çамрăк чура кăна кирлĕ. Кĕтӳ черечĕ пулмасан, мĕн, аса илнĕ пулĕччĕ-им? Асту мар-и? Çу каçатпăр эпир кунтах. Шкула кайма тытăнсан хăйсене те кирлĕ пулмĕ. Урăх мĕн тумалла? Тен, эсĕ шухăшласа хуни пур?

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн