Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ачаш та вăштăр çил çу кунĕн ăшшинче

Эп тĕлĕрнĕ чухне мана вĕрсе тăмасть-ши?

Е шыв шăнкăртатать лăс йывăç хушшинче?

Е йывăç айĕнче пичекĕм чуп тумасть-ши?

Çук, арфа сас парать, асамлă ун сасси:

Е кĕл чечек çинче вăл тĕлĕрет пĕр касă,

Ахрăмланса чуна вăл кăтăклать пĕр си,

Перун инçетлĕхне ярать янравлă сасă.

Эс, Муза тантăшĕ, çĕклентерен чуна

Харита пӳрнисем хĕрсе вылянă майăн.

Çапла пуç кăшăлĕ кӳрсен харитăна

Сăнаççĕ юратса йăл кулăпа нумаййăн.

Тăнлатăн савăнса ăна пĕрле чухне,

Аттелĕхĕм çинчен юрланине эс илтĕн,

Аса килеç вара чечеклĕ çуркунне,

Хусанăмри кунсем - çав тапхăр маншăн ылтăн.

Эй, манăн малтанхи кунсен сăпки-хушши,

Ман çылăхсăр, айван яш вăхăтăн кĕтесĕ!

Мана сан шуçăму хăçан çутатĕ-ши,

Хăçан яланлăха кĕтсе илейĕн эсĕ?

Хăçан курайăн-ши еткерлĕх кĕтĕвне,

Ĕмĕртенхи кĕреш юмансене ыталăн?

Хăçан çитейĕп-ши Шур Атăл çаранне,

Хăçан-ши Атăлта шур парăса хăвалăп?

Малалла

Тăван чĕлхем! Таса хĕлхем

Парсам пăлхавлă чунăма.

Пар чăнлăх, савăнăç, илем,

Пар ирĕк — çутăрах çунма.

Ĕшĕннисемшĕн çул çинче

Эс — шанчăк çăлтăрĕ ялан.

Тискер тăманлă каçсенче

Йыхравлă чан пек янăран.

Çунат паратăн çамрăка,

Ватта чун канăçĕ кӳрен.

Сӳнсе кĕлленнĕ кăмрăка

Вут кайăк сывлăшĕ кĕртен.

Хыпса çунан çĕршывăма,

Чĕлхем, сипетлĕ çумăр яр.

Хĕвел хĕм панă сывлăма

Мана та пĕр тумлам сыптар.

Сĕткенӳпе шăварăнса

Шаланкă евĕр çĕкленем.

Çӳлте çуйхавлăн ярăнса

Этемшĕн савăнăç чĕнем.

И мĕн пуян, тăванăм?

Сывлăх пуян.

Сывлăх çул памасăр çта каян?

И мĕн пуян, тăванăм?

Туслăх пуян.

Пин ылтăн мар, пин тус эс туян.

И мĕн пуян, тăванăм?

Халăх пуян.

Унсăр пуçне кама пуç таян?

Эс те пуян, тăванăм,

Эп те пуян:

Пуçăмăрта сывлăх пур паян.

Сывă пулар, тăванăм,

Туслă пулар,

Халăх ирĕкĕнчен ан тухар.

Çавра уйăх çинчи пике

Йăтса тăрать ик витре.

Ĕмĕр-ĕмĕр хул пуççине

Касса тăрать кĕвенте.

Çĕр çинчи ялти пике те

Унран уйрăлса тăмасть:

Икĕ витре хушшинче ун

Пĕвĕ час-час авăнать.

Хĕрарăм — çĕр тĕвви,

Пӳрт ăшши, кил хуçи.

Çавра уйăх çинчи пике

Пĕр пĕччен тăрать ялан.

Тĕл пулайĕ-ши вăл кĕтнине

Инçетри сарă кун тĕнчине?

Пурнăçра та хăш чух юмахри пек

Илĕртет сив илем инçетри:

Савнă çын юнашар пулин те

Çав-çавах тус — пĕчченлĕх чури.

Хĕрарăм — чун уççи,

Тĕпсĕр çăл, кун çути.

Çавра уйăх çинчи пике —

Çĕр çинчен илнĕ тĕп сăнар.

Тен çынсем асăрхаччăр тесе,

Туса панă пăхма аякран?

Тем куçа курăнни — сĕнни çеç

Икĕ тулли витре телей?

Яланах санпала киленесчĕ

Çавра уйăх çинчи пике.

Хĕрарăм - пирĕшти,

Илемпи, чун савни.

Атте кашни çĕнĕ çулах вăрмантан пысăк чăрăш илсе килетчĕ. Лапсăркка мăн тураттисене силлентерсе пӳрте кĕнĕ чухне хăй те Хĕл Мучи пекехчĕ. Мулаххай тăхăннăскер, çăматăпа, кĕрĕкпе - шап-шурă юр айне пулнă та - асамлă юмахри евĕр курăнать. Акă вăл алăкран кĕчĕ те лăстăр-лăстăр силленчĕ, шăпăр илсе юрлă çăматтине шăлса тасатрĕ. Сип-симĕс чăрăшĕ вара пурт тулли саркаланать, уçă сухăр шăрши сарать. Эпир пурте аттене сырса илтĕмĕр, ун тавра сиккелетпĕр. Вăл вара эпир савăнса кĕтнĕ чăрăша мачча каштинчи тимĕр çекĕлтен çыхса çакрĕ те тунине шыв витрине лартрĕ. Эх! Вăрр та вăрр çавăратпăр чăрăша! Унпа пĕрле тĕнче çаврăнать тейĕн!.. Куç умĕнчех капăрланса-шукăльленсе пырать вăрман пики. Атте чăрăш тăррине хĕрлĕ çăлтăр лартрĕ. Эпир Çĕнĕ çул теттисене чăрăш çине çакма пикентĕмĕр. Шăп çав вăхăтра анне те çитрĕ - шурă хутаçпа Çĕнĕ çул кучченеçĕ илсе килнĕ. Эпир канихветсене хăшне çăвара хыпатпăр, хăшне елка çине çакатпăр... Асанне урайне тĕк тӳшек, минтерсем сарса хучĕ. Эх! Кушакки-путекки пурте пĕрле чăрăш тавра кача-мачи хуçатпăр... Чăн-чăн Çĕнĕ çул вара çĕрле пуçланать, эпир ăна çапла выляса-кулса кĕтсе илтĕмĕр те çĕрле чăрăш айĕнчех çывăрса кайрăмăр. Эх! Мĕн тери телейлĕ те асамлă ачалăх!.. Чунри илем кĕтреленсе, çут çăлтăр çумăрĕ пек çуса пĕтĕм чуна илемлетет... Çĕнĕ çул - асамлă уяв.

Малалла

Хальхи пекех ас тăватăп:

Мускав хули... театрта

"Амалия" роле вылятăп,

Çап-çамрăк хĕр ун чух тата.

Чечек çыххи спектакль хыççăн

Тыттарчĕ каччă йăл кулса.

Пĕрре курсах хама-хам вĕçнĕн

Туйса эп илтĕм, ăнланса.

"Ăçтан эсир?" - тесе ыйтсассăн,

Вăл хуравларĕ: "Пушкăртран".

"Эсир тата?..." - тĕпчет хавассăн.

"Чăрăшкасси ятлă ялтан.

Йĕпреç районĕнчи илемлĕх

Кӳрет савса чăваш çĕрне..."

"Э... вăн ăçтан çак илĕртӳлĕх..." —

Тесе вăл тăсрĕ сăмахне.

Яту — Кирилл, Надежда эпĕ,

Ик ят — ик çын, тен, Тур çырни?

Шупашкарта вĕреннĕ эсĕ,

Артистка эп - пулас савни.

Илемлĕ туйăм ман çуралчĕ,

Таса, çунатлă юрату!

Сана курсан чĕрем юрлатчĕ,

Савăнтаратчĕ яш утту.

Çыравçă Ираида Нарс та

Хăна туса иксĕмĕре

Пиллерĕ. Хушрĕ вăй, çунат та

Чунран килĕштерсе пире.

Çулталăк алла-аллăн савăк

Утса çӳренĕ урампа

Мĕн чухлĕ эс пĕлеттĕн сăвă!

Малалла

Аякран килсен ăш çумăр,

Аслатийĕ кĕрлесен,

Хăрамасăр утрăн çуммăн

Урама илем кӳрсе.

Сунчăк карăнчĕ пуç çийĕн...

Çул çинчи кӳлленчĕксем—

Çук иккен! — Пăхмарĕç сиввĕн,

Иртнĕ майăн ик этем.

Аслати те мăкăртатрĕ,

Кĕр! кĕрлерĕ те — самант

Пĕлĕт тăрăх тăкăртатрĕ

Урапи леш урама.

...Çак ӳкерчĕк тухрĕ чĕррĕн

Ас илсессĕн çав куна

Сан та эрешленĕ тĕрĕ —

Евитленĕ самана.

Пăхсам, пăхсам эс, вулаканăм,

Самантлăха чунпа та канăн,

Тăван тавралăха сăна:

Куратăн-и, епле илемлĕх,

Чĕре таппи — черчеккĕ хĕлĕх -

Асамлăх кӳтĕр-и сана!

Чĕнет, туртать, ем-ешĕл ырлăх:

Уй-хир тавра — мăнаçлă хырлăх,

çиçет çӳлте кăвак тӳпе...

Кашни кĕтес хăй евĕр капăр:

Çăл куç кĕвви, тӳпемлĕх, тапăр

Çыран пехетнĕ — кĕтӳпе...

Лаша курсан, чĕре хĕмхемлĕ

Нихçан манми ӳкерчĕксемлĕ

Ачалăх, çамрăклăх умра.

Мĕскер пытарăн, ял сăнарĕ

Ăша ялан, ялан çунтарĕ —

Вăл пысăк чыслăхра-сумра.

Тăван кĕтесĕн çут пехилĕ

Ытарайми тăри сассиллĕ,

Пиллерĕ хăйĕн хăватне.

Ăна манмарĕ чун йыхравĕ,

Çаплах хĕрӳллĕ ун янравĕ:

Çӳлте тытас ял-йыш ятне!

...Ăшпиллĕх чĕререн каймарĕ:

Мĕнле тивлет — тĕнче капмарĕ!

Ытамĕ ăшшăн çупăрлать.

Çăва аса илетипĕр тавлăн,

Анчах утан ытла васкавлă,

Самант — иртет те çухалать...

ВЫЛЯКАНСЕМ:

Асламăшĕ

Женя, 10 çулти хĕрача

Таня, 14 çулта

Марье кинемей

Ваня, 5 çулта

Ачасем.

Ял урамĕ. Пӳрт умĕнче чечексем. Сак çинче асламăшĕ, Женя, Таня лараççĕ. Ачасем пытанмалла выляççĕ.

Женя: Асанне, хаçатра "01" викторина-конкурс тухнă. Эпĕ сочинени çырса ярасшăн, юмах та çырма юрать. Эсĕ юмах пĕлетĕн пуль, каласа кăтарт-ха.

Таня: Эпĕ те пĕлтерĕве вуларăм-ха, хутшăнас кăмăл пур, репортаж çырас тетĕп.

Женя: Мĕн вăл репортаж?

Таня: Репортаж вăл — хаçатра е радиопа журналист хăй мĕн курнине çырса е каласа кăтартни.

Асламăшĕ: Пушар — чи хăрушă инкек. Ун пеккинчен Тур сыхлатăрах.

Таня: Асанне, чăнах та, юмах ярса кăтарт-ха, пирĕн итлес килет.

Асламăшĕ: Юрать, каласа парам эппин, мана кукамай каласа панăччĕ.

Женя: Ачасем, килĕр, асанне юмах каласа парать. /Ачасем пуçтарăнса лараççĕ./

Асламăшĕ: Пурăннă тет ĕлĕк-авал пăр ĕçчен халăх. Вĕсем тыр-пул акнă, выльăх-чĕрлĕх усранă, кĕмĕл тумлă халăх тенĕ вĕсене, кĕнеки те пулнă вĕсен, ылтăн сас паллисемпе çырнăскер. Пĕррехинче вĕсем çине аçтахан тапăнать, килĕ-çуртне çунтарать. Кĕнеки те çавăн чухне çунса каять. Çынсен пурнăçĕ йывăрлансах çитет. Чылай çул иртсен çак сĕршывра Улăп ача çуралать, сехетсерен, минутсерен ӳссе пырать. Çынсене аçтахан хирĕç кĕрешме вĕрентет. Вăл пулăшнипе çынсем Сар кун çĕршывне çитеççĕ, аван пурăнма пуçлаççĕ.

Малалла

Шăнтать ĕнтĕ кунсерен,

Çитрĕ ĕнтĕ кĕркунне.

Вĕçен кайăк сассинчен

Хуйхă кĕрет чĕрене.

Карти-карти кайăксем

Вĕçет тинĕс леш енне.

Тăхăннă йывăçсем

Пурте сарă тумтирне.

Хĕвел кулать сайрарах,

Шăрши пĕтнĕ чечексен,

Иерсе яре ак часах

Кĕркунне те вăрансан.