Ҫак шӑматкун «Ирӗклӗх» хастарӗсем Муркаш тӑрӑхне ҫитнӗ. Ахаль мар, 174 ҫул каялла Шурча вӑрҫинче пуҫ хунӑ чӑвашсене асӑнма.

Шурча вӑрҫинче пуҫ хунисене асӑнса лартнӑ палӑк умне ҫитсе вӗсем чечек хунӑ, чӑваш халӑхӗн паттӑрӗсене асӑннӑ. Мероприятие хастарсем ҫамрӑк юман лартнипе вӗҫленӗ.

Аса илтеретпӗр, Шурча вӑрҫи — 1842 ҫулта пулса иртнӗ халӑх пӑлхавӗ. Вӗсем патша влаҫӗ йышӑнӑвӗпе килӗшменнипе пуртӑ-сенӗк йӑтса салтаксене хирӗҫ тухнӑ. Ку тӑрӑхри чӑвашсемпе ҫармӑссене тата тутарсене «обществӑлла запашка» текен саккун кӑмӑла кайман. Пурӗ 10 пин ытла ҫын патша йӗркине хирӗҫ тухнӑ. Халӗ Шурча ялӗнче обелиск тӑрать — ӑна паттӑр чӑвашсене халалласа совет саманинчен лартнӑ.

Муркаш районӗнчи Купӑрля ялӗ паян хӑнасемпе тулчӗ — Николай Никольские сума суса республикӑран та ун тулашӗнчен те сахал мар ҫын ҫитрӗ.

Чи малтанах хӑнасене Ваҫкасси ялӗнчи музейпа тата вулавӑшпа паллаштарчӗҫ. Унтан хӑнасем Николай Никольскийӗн тӑван ялне — Купӑрляна ҫул тытрӗҫ. Кунта «Хыпар» издательство ҫурчӗҫ ӗҫтешӗсем хаҫата пуҫарса яракана ырӑ сӑмахпа асӑнчӗҫ, сӑмах каланӑ хыҫҫӑн чечек хучӗҫ. Вырӑнтисем хӑнасем валли кӗске программа та хатӗрленӗ — юрӑ юрларӗҫ, ачасем сӑвӑ каларӗҫ.

Чӑваш халӑх ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗ ҫу уйӑхӗн 19-мӗшне Чӑваш гуманитари ӑслӑлӑхӗсен кунӗ пек палӑртать, ҫавна май вӗсем паян Муркаш тӑрӑхӗнче «Халӑх медицини» ятпа ҫавра сӗтел ирттерчӗҫ. Вӑл кунтах, паркрах, уҫӑ сывлӑшра иртрӗ. Мероприятие шӳрпепе хӑналанни вӗҫлерӗ.

Сӑмах калакансем тӗрлӗ сӗнӳсем пачӗҫ: Чӑваш гуманитари ӑслӑлӑхӗсен кунне официаллӑ майпа ҫирӗплетме, Купӑрляри Никольский паркӗнче академиксемпе ял ҫыннисене пухӑнма уйрӑм ҫурт туса лартма. Сценӑпа куракансене ҫумӑр айне лекесрен пӗр-пӗр тӑрӑ вырнаҫтарсан лайӑх пулассине пӗлтерчӗҫ.

Малалла...

Кӳлепе куҫ умӗнче саланать

«Ирӗклӗх» чӑваш халӑх пӗрлӗхӗ хула администрацийӗ патне ҫӗнӗ ҫырупа тухнӑ, унта вӑл чӑвашсене Мускав патшалӑхӗпе пӗрлештерес тӗлӗшпе ҫула тухнӑ чӑваш кнеҫӗсене сӑнлакан пилӗк юланутран тӑракан монументаллӑ композици ытла та япӑхланса кайнипе пӑшӑрханнӑ.

Хастарсем ҫырура пӗлтернӗ тӑрӑх, палӑк кивелсе кайнӑ, ун ҫумӗнче строительство ӗҫӗсем пыраҫҫӗ. «Ирӗклӗх» Шупашкар хула администрацине монументаллӑ композицие ытла та япӑхлантарса янӑшӑн яваплисене палӑртма тата кӳлепен малашлӑхӗ пирки пӗлтерме ыйтать.

Композици авторӗ паллӑ чӑваш кӳлепеҫи Фёдор Мадуров шутланать. Маларах ҫак кӳлепе Шупашкара Етӗрне ҫулӗпе кӗнӗ вырӑнти ункӑра вырнаҫнӑ пулнӑ. Каярах ӑна влаҫрисен йышӑнӑвӗпе Шупашкарӑн 500 ҫулллӑхӑн паркне куҫарнӑ. Кӳлепе авторӗн шухӑшӗпе, унӑн хальхи вырнаҫӑвӗ ытла та килӗшӳсӗр, Шупашкар ҫыннисен шухӑшӗпе юланутсем халь Мускава мар, Шупашкарӑн 500 ҫуллӑхӑн паркӗнчен анӑҫарах вырнаҫнӑ мунчана каяҫҫӗ имӗш.

Патӑрьел районӗнчи Пӑлапуҫ Пашьелӗнчи вӑтам шкулта «Илемпипе Сентти» пултарулӑх конкурсӗ иртнӗ. Ӑна Светлана Никитина тата Ирина Матюшкина вӗрентекенсем йӗркеленӗ.

Чи малтан Илемписемпе Сенттисем хӑйсемпе паллаштарнӑ. Апат-ҫимӗс янтӑлама та ӑста иккен ачасем, юрра-ташша та юратаҫҫӗ, ашшӗ-амӑшне те пулӑшаҫҫӗ, спортпа та туслӑ…

Иккӗмӗш конкурс вара «Сала кайӑк ташши мар, чӑваш ачин ташши…» ятпа иртнӗ. Такмак каласа чӑвашла кӗвӗ ҫеммипе ҫав тери хитре ташланӑ.

«Ӑс-хакӑла ачаран туптаҫҫӗ» конкурсра чӑваш чӗлхипе тата литературипе, тӑван ен культурипе ҫыхӑннӑ ыйтусем ҫине хуравланӑ. «Юлашки вӑхӑтра ачасен урамри вӑййисем курӑнми пулчӗҫ, — теҫҫӗ конкурса йӗркелекенсем. — Ачи те сахал, вӑййисем те урӑхла вӗсен». Ҫавна шута илсе «Атьӑр вӑйӑ выляр-и?» конкурс та йӗркеленӗ. «Тапса тӑрать талант ҫӑлкуҫӗ» конкурс та ачасен пултарулӑхне уҫса панӑ.

«Илемпипе Сентти – 2016» чыслӑ ята 7 класри Лида Храмовӑпа Илья Киданов ҫӗнсе илнӗ.

Мӑнкун ҫитсен темшӗн ачалӑх аса килет. Ун чухне пысӑк ҫак уяв асамлӑ пек туйӑнатчӗ. Темӗнле ырлӑх кӗтеттӗмӗрччӗ эпир ун чухне. Урамри вӗтӗр-шакӑрпа пухӑнса ҫерем ҫине выляма каяттӑмӑр, килтен илсе тухнӑ тутлӑ апат-ҫимӗҫпе пӗр-пӗрне хӑналаттӑмӑр. Пӗлместӗп мӗншӗн, анчах Мӑнкуна шутсӑр кӗтеттӗмччӗ.

Аслисем, атте-анне, тӑвансем, ҫак кун ир-ирех ҫӑмарта хӗрететчӗҫ. «Христос чӗрӗлнӗ!» ҫак сӑмахсемпе анне вӑратни халӗ те асрах. Ҫак кун хӗвел те ташласа тухатчӗ. Кӑҫал темшӗн ҫанталӑк лайӑхах пулмарӗ — Мӑнкун кӗркуннехи пек ҫумӑр ҫуни тахҫанах пулманччӗ.

Аслисем апат-ҫимӗҫ пӗҫерсе пӗтерсен килӗрен, пӗр-пӗрин патне, ҫӳреме тытӑнатчӗҫ. Пӗрисем патӗнче сӗтел хушшине ларатчӗҫ те хӗвел майлӑ ҫаврӑнса теприсем патне куҫса пыратчӗҫ. Тӗпӗр ҫулхине черетпе, тепӗр ҫемьере, Мӑнкун уявне пуҫлатчӗҫ. Унтанпа 10 ҫул ытла иртрӗ пулӗ… Халӗ ҫак йӑла, шел те, пирӗн ялта ҫук. Унччен тӑватӑ ҫемье пӗр-пӗрин патне ҫӳрекелетчӗҫ те, халӗ вӗсем те хутшӑнма пӑрахрӗҫ. Халӗ Мӑнкуна ҫӗнӗлле, ҫемьепе килте, паллӑ тӑваҫҫӗ, хӑнана ҫӳрес йӑла пӗтрӗ.

Халӗ ачасем те килӗрен пылак ҫимӗҫ пуҫтарса ҫӳремеҫҫӗ. Тепӗр тесен, паян ялта ача-пӑча сасси сахал янӑрать.

Малалла...

Чӑваш наци вулавӑшӗнче паян «Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» видеосӑвӑсен конкурсӗнче мала тухнисене чысларӗҫ.

Чыслакансен йышӗнче Михайловкӑри тӗп шкул директорӗ, Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗн ертӳҫи Владимир Андреев, ЧНК Президиум пайташӗ Геронтий Никифоров, Наци радиовӗн ӗҫтешӗ Олег Прокопьев, Наци радиовӗн ача-пӑча кӑларӑмӗсен пай редакторӗ Алина Герасимова, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн тӗпчевҫи Ирина Софронова, ача-пӑча хайлавӗсен ҫыравҫи, «Капкӑн» журналӑн тӗп редакторӗ Николай Ишентей, Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп администраторӗ Николай Плотников пулчӗҫ. Вӗсем конкурс пирки кӗскен каласа пачӗҫ, хаклав ӗҫӗ епле иртни ҫинче чарӑнса тӑчӗҫ. Тӗслӗхрен, Владимир Андреев ҫак конкурс мӗнле ҫурални пирки каласа пачӗ.

Мероприятие пухӑннӑ ачасем конкурсра каланӑ сӑвӑсене каласа пачӗҫ. Аслисем те вӗсенчен юлмарӗҫ — темиҫе юрӑ та юрласа пачӗҫ. Чыслав вӑхӑтӗнчи тӑхтавсенче пухӑннисене «Ҫиларман» ушкӑнӗн хастарӗ Александр Никифоров тӗрлӗ фокуссемпе савӑнтарчӗ.

Чыслав вӗҫленнӗ хыҫҫӑн пӗрле тӑрса пӗрлехи сӑн ӳкерӗнчӗҫ.

Аса илтеретпӗр, «Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» конкурса Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ, «Шкул ТВ» видеоканал, Чӑваш халӑх сайчӗ тата Чӑваш наци конгресӗ ирттернӗ.

Малалла...

Ака уйахӗн 25-мӗшӗнче, Чӑваш чӗлхи кунӗнче, Шупашкарти пӗр кинотеатрта чӑваш халӑх историне ҫутатакан кинофильм премьери пулнӑ.

«История Великого Народа» фильма «Три пингвина» кинотеатрта катартнӑ. Вӑл чӑваш халӑхӗн историйӗ пирки: пирӗн эрӑчченхи 3-мӗш ӗмӗртен пуҫласа 13-мӗш ӗмӗрччен.

Премьерӑра ӳкерӗве хутшӑннӑ ҫынсене чысланӑ. Чыслава чӑваш наци культурин паллӑ ӗҫченӗсем те хутшӑннӑ.

«Эпӗ пӗчӗкҫӗ чӑваш» ятпа ирттернӗ видесӑвӑсен конкурсра мала тухнисене палӑртнӑ. Кун пирки «Шкулта» интернет-журнал пӗлтерет. Хаклавҫӑсен йышӗ пӗчӗк мар пулнӑ — пурӗ 13 ҫын. Вӗсен ӗҫне пӗтӗмлетнӗ хыҫҫӑн мала ҫак ачасем тухнӑ:

«Пукан ҫинче» номинацире (кунта чи кӗҫӗннисем пулчӗҫ) Вӑрмар районӗнчи Чулкаҫри тӗп шкул ҫумӗнчи ача пахчине ҫӳрекен Софья Моисеева тухнӑ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене Татьяна Патшинӑпа Мария Лотова йышӑннӑ. Ҫавӑн пекех палӑрнӑ: Арина Емельянова, Ева Сорокина тата Макар Иванов.

«Пукане» номинацире 4 ҫул ҫурӑран аслӑрах шкул ҫулне ҫитмен хӗрачасем тупӑшрӗҫ. Чи маттурри Комсомольски районӗнчи 2-мӗш ача пахчине ҫӳрекен Мария Николаева пулчӗ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене Ульяна Шашковӑпа Анна Михайлова йышӑнчӗҫ. Анна — Пушкӑрт Республикинчен. Ҫавӑн пекех палӑрчӗҫ: Ульяна Альгеева, Юлия Маркова, Марина Алексеева.

«Шӗвӗркке» номинаци «Пукане» пеккиех, анчах арҫын ачасем валли. Кунта мала Шупашкарти 112-мӗш ача пахчине ҫӳрекен Даниил Афанасьев тухрӗ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене Владимир Яковлевпа Сергей Лукианов йышӑнчӗҫ.

Малалла...

Аслӑ Пӑла Тимешри шкул ачисем

«Чӑваш ҫӗршывӗ — вӗҫӗ-хӗррисӗр анлӑ Раҫҫейӗн илемлӗ те хӑтлӑ пӗр пайӗ. Лаптӑкӗпе пӗчӗкҫӗ вӑл, анчах халӑхӗ унӑн йышлӑ та хӑйне евӗрлӗ. Ҫӗршер ҫул тӗрӗк, финн-угор, вырӑс халӑхӗсем хушшинче пурӑнса тата хӑйсене ытти халӑхсемпе пӗрпеклентерме вӑйпа хӑтланнине пӑхмасӑр чӑвашсем тӑван чӗлхине, йӑли-йӗркине, культурине тӳсӗмлӗн упраса хӑварма пултарнӑ», — ҫапла хӑпартланса ҫырнӑ Елчӗк районӗнчи Аслӑ Пӑла Тимеш шкулӗ вырӑнти ял тӑрӑхӗн сайтӗнче.

Аслӑ Пӑла Тимешри В.В. Зайцев ячӗллӗ пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан тӗп шкулта чӑвашлӑх эрни пынӑ май шкулти вулавӑшра «Ытарайми Чӑваш ен» ятлӑ кӗнекесен куравне хатӗрленӗ. Вӑл тӗрлӗ пайран тӑрать. «Чӑвашсен чаплӑ ҫыннисем» ярӑмра Константин Иванов, Степан Максимов, Воробьев композиторсем, Андриян Николаев, Василий Чапаев, Элли Юрьев, Иакинф Бичурин, Даниил Элмен ҫинчен ҫырнӑ кӗнекесемпе паллашма пулать. Ҫавӑн пекех «Елчӗк тӑрӑхӗ», «Чӑваш халӑх пултарулӑхӗ», «ЧР Президенчӗн вулавӑшӗ», ӗҫе юратма. хисеплеме вӗрентекен кӗнекесем тата ытти пайсем те пур. Унта Чӑваш ен актерӗсем, чӑваш туйӗ, тӗрри, апат-ҫимӗҫӗ, музыка инструменчӗсем ҫинчен ҫырса ӑнлантарнӑ кӗнекесем те йышлӑ.

Малалла...