Тӑван ҫӗршывӑмӑр, Раҫҫей Федерацийӗ тата унӑн шутне кӗрекен пирӗн патшалӑхӑмӑр, Чӑваш Республики, кӑҫал Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунӗренпе 75 ҫул ҫитнине паллӑ тӑваҫҫӗ. Кӑшӑлвирус алхасӑвӗ ҫак куна тивӗҫлипе палӑртма чӑрмантаркалать пулин те ӑна май ҫитнӗ таран тивӗҫлӗ шайра ирттерме тӑрӑшаҫҫӗ. Тӗслӗхрен — онлайн мелӗпе.

Унсӑр пуҫне ӗнер кӑна питӗ кӑсӑклӑ йышӑну турӗҫ — Ҫӗнтерӳ Парадне пирӗн республикӑмӑр уявлакан Республика кунӗнче, ҫӗртмен 24-мӗшӗнче ирттересси пирки пӗлтерчӗҫ. Ку кун юнкуна лекнине те пӑхмарӗҫ. Апла-тӑк, пирӗн республикӑн Раҫҫей Федерацийӗн шайӗнче витӗмӗ пӗчӗкех мар! Кӑҫал та пулин Республика кунне питӗ чаплӑн ирттерес шанчӑк пур!

Ҫак уявӑн чи паллӑ юррисенчен пӗри вӑл — Владимир Харитонов сӑввипе Давид Тухманов кӗвӗленӗ «Ҫӗнтерӳ кунӗ» юрӑ. Ку юрра кӑҫал пӗрремӗш хут чӑвашла юрларӗҫ темелле. Ютубра халь кашни ҫын ҫак юрра Оперӑпа балет театрӗн, Чӑваш патшалӑх филармонийӗн, юрлакансен «Классика» капеллин, «Живи и помни» патриотла юрӑ-кӗвӗ ансамблӗн солисчӗсемпе пӗрлех республикӑри паллӑ юрӑҫсем еплерех хитрен шӑрантарнипе паллашма пултарать.

Малалла...

Чӑваш поэзийӗн классикӗ, вилӗмсӗр «Нарспи» поэмӑн авторӗ Константин Иванов ҫуралнӑранпа паян 130 ҫул ҫитрӗ. Кӑшӑлвирус саманинче пурӑнман пулсан поэтӑн юбилейне Чӑваш Енре сумлӑн, халӑхпа уявлатчех ӗнтӗ. Халӗ вара мӗнпур мероприятие пӗччен-иккӗн тенӗ пек тата тӗнче тетелӗнче ирттерме тивет.

Аса илтерер: Консантин Иванов 1890 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Пушкӑртстанри Пелепей районӗнчи Слакпуҫ ялӗнче ҫуралнӑ. Чӗмпӗр шкулӗнчен вӗренсе тухнӑ. Музыкӑпа тата живопиҫпа кӑсӑкланнӑ. Кӗске ӗмӗрӗнче «Тимӗр тылӑ», «Тӑлӑх арӑм», маларах каланӑ «Нарспи» йышши хайлавсене ҫырса ӗлкӗрнӗ.

Чӑваш литературийӗнче вӑл тӑлмачӑ пулса йӗр хӑварнӑ. М. Лермонтов, Н. Некрасов, А. Кольцов, Н. Огарев, к. Бальмонт хайлавӗсене чӑвашла куҫарнӑ.

Аванмартӑн кӑҫалхи парни Валери Туркая тивӗҫнӗ. Кун пирки художник Фейсбукра хыпарланӑ.

«Пӗлтӗрхи 2019 ҫул, юлашки вӑтӑр ҫул хушшинчи йӑлана пӑсса, Аван мар премине пӗрремӗш хут никама та памарӑм. Ҫак ҫитменлӗхе тӳрлетсе, ҫулталӑк пӗтессе кӗтмесерех, 2020 ҫулхи Аванмартӑн Аван мар парнине Валери Туркая халаллани ҫинчен пӗлтерес килет. Урӑх чӑтма ҫук. Эс хӑть ҫӗр хут чӑплӑ пул, анчах та киревсӗр сӑмахсемпе перкелешме сана никам та ирӗк паман!

2020 ҫулхи «хӑлхаллӑ купарча» ятарласа – Валери Туркая. ТУР! ТУР! ТУР! КАЙ, КАЙ, КАЙ...», – тесе ҫырнӑ Чӗмпӗрте пурӑнакан Виктор Аванмарт художник.

Постра художник поэтӑн сӑввисене тишкернӗ.

Пӗлменнисене пӗлтерер: Виктор Аванмарт лайӑх ӗҫсемшӗн ҫулсерен аван-преми (йывӑҫран хатӗрленӗ скульптура) парать, айванлӑхшӑн — карикатура.

Тӑван ҫӗршывӑн тӑватӑ ҫула пынӑ хаяр вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе кӑҫал 75 ҫул ҫитрӗ. Унта хутшӑннисенчен хӑшӗсем вӑрҫӑ хирӗнчех «тӑкӑнса» юлнӑ, хӑшӗсем кайран, киле таврӑнсан вилнӗ. Вӑрҫа хутшӑннисен тата тыл ӗҫченӗсен йышӗ ҫулран ҫул чаксах пырать. Эпир, паянхи ӑру вӗсене асра тытма тивӗҫ. Ҫавна тӗпе хурса «Советская Чувашия» хаҫат «Этот день мы приближали, как могли» (чӑв. Ҫак куна эпир май килнӗ таран ҫывхартнӑ) викторина ирттерет.

Пултарулӑх ӑмӑртӑвӗн авторӗ тата йӗркелӳҫи — журналист, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Александр Вражкин. Ҫӗнтерӳҫӗсене дипломсемпе хавхалантарӗҫ, ҫӗнтерӳҫӗсене хаклӑ парнесемпе чыслама шантарнӑ. Ыйтусене «Советская Чувашия» хаҫатӑн сайтӗнче тупма пулать. Хуравсене ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗччен sv-­press@mail.ru электрон адреспа е «428013, Шупашкар хули, Калинин урамӗ, 66-мӗш ҫурт, 326-мӗш офис» адреспа ярса памалла.

Улатӑр хулинче 1911 ҫулта туса лартнӑ ҫурта юсама пуҫланӑ. Унта хулари училище вырнаҫнӑ. Ӗҫсемпе Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев паллашнӑ.

Ҫурта юсама пӗлтӗр пуҫланӑ. Строительсеп сӳтмеллине сӳтнӗ, чулран тунӑ хушма ҫуртӑн хучӗсене ҫӗнетнӗ. Кайран ҫуртӑн никӗсне ҫирӗплетме палӑртнӑ.

Олег Николаев малашнехи ӗҫсен планне хатӗрлеме хушнӑ. Ҫав шутра ҫурта хӗлле ӑшӑтма хатӗрлесе ҫитересси те пулмалла. «Ӗҫсен уҫӑмлӑ графикне кӗтетӗп сирӗнтен. Унта шалти инженери инфраструктурине туса пӗтерессине, хӗллехи вӑхӑтра ӑшӑ пама хатӗрлессине кӗртмелле», – тенӗ Олег Николаев яваплисене.

Александр Вражкин конкурса тӑратнӑ ӗҫсем

Чӑваш Енри фотоӑстасем «Дети России-2020» (чӑв. Раҫҫей ачисем-2020) конкурса хутшӑнаҫҫӗ.

Вӗсенчен пӗри, Александр Вражкин, виҫӗ ӗҫ тӑратнӑ: «О крае Чувашском поет душа» (чӑв. Чӑваш Ен ҫинчен юрлать ман), «Мы подружки — словно куклы» (чӑв. Тусӑмсем – пукане тейӗн), «С голубого ручейка начинается река» (чӑв. Пӗчӗк шывран юханшыв пуҫланать).

Пӗринче чӑваш тумӗллӗ виҫӗ пӗчӗк хӗрача, иккӗмӗшӗнче наци музыка инструменчӗсене ӑсталакан маттур Николай Фомиряков ертсе пынипе Шупашкар районӗнчи Акатуйра ачасем шӑхлич калани, виҫҫӗмӗшӗнче Шупашкарти ача пахчисенчен пӗринчи шӑпӑрлансем руна ҫырулӑхӗпе паллашни сӑнланнӑ.

Ентешӗмӗрсен фотоӗҫӗсемшӗн конкурс сайтӗнче сасӑлама пулать.

Нумаях пулмасть Чӑваш кӗнеке издательствинче «Чӑваш Республикин экологи энциклопедийӗ» сумлӑ кӗнеке причетленсе тухнӑччӗ. Ӑна Наци библиотекинче тата Халӑхсен туслӑхӗн Ҫуртӗнче хӑтлани тата изданин пӗлтерӗшӗ пирки хаҫат-журналта, тӗрлӗ сайтсенче чылай ҫычӗҫ. Кунсӑр пуҫне Мускавра тухакан «Литературная Россия» хаҫатра «Жизнь национальностей: в поисках гармонии» рубрикӑпа «Не совсем академическая история» статья пичетленсе тухрӗ.

Ун авторӗ – Чӑваш кӗнеке издательствин тӗп редакторӗ Валерий Алексеев асӑннӑ кӗнекене кӑларас ӗҫри йывӑрлӑхсем ҫинче чарӑнса тӑнӑ. Энциклопедие кӑларас шухӑша географи наукисен кандидачӗ Федор Карягин пуҫарнӑ иккен. Вӑл хӑй тавра специалистсене явӑҫтарнӑ. Анчах Чӑваш Республикинчи Ҫутҫанталӑка сыхлакан тата экологи Министерстви укҫа-текӗпе пулӑшма май тупайман. «Экологи энциклопедине» «Культура России» федераллӑ программӑна кӗрсе пичетлесе кӑларма май килнӗ.

Статьяра Энциклопедин редакци канашӗн председателӗ Л.П. Кураков пирки те сӑмах пуҫарнӑ. Вӑл авторсен ушкӑнне хӑй суйласа илнӗ ҫынсене кӑна кӗртсе хӑтлавсенче хытӑ кӗрленӗ иккен.

Малалла...

Шупашкарти «Родина» кинотеатр пулнӑ ҫурт юлашки ҫулсенче арканса та ишӗлсе ларать. 1933 ҫулта хӑпартнӑ ҫурт культура эткерлӗхӗ шутланать. Ҫак эрнере унта республикӑн культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗ Роза Лизакова, «Культура еткерлӗхне сыхлас енӗпе ӗҫлекен патшалӑх центрӗ» хысна учрежденийӗн пуҫлӑхӗ Александр Ипатьев, Шупашкарти Ӳнер училищин директорӗ Владимир Ануфриев пулнӑ.

Тӳре-шара ҫурта пӑхса ҫаврӑннӑ хыҫҫӑн Лизакова министр тӗп хула варринчи истори пӗлтерӗшлӗ ҫурт усӑсӑр лармалла маррине палӑртнӑ. Ҫурта Ӳнер училищине парас шухӑшлине каланӑ вӑл. Ҫавна май кирлӗ документсене хатӗрлеме хушнӑ.

Хӑйӗн харпӑрлӑхне куҫсан унта живопиҫ, графика, дизайн, керамика мастерскойӗсем йӗркелеме май пур. Чӑваш Енӗн Чӳлмек искусствин музейне те унта уҫас шухӑша асӑнса хӑварнӑ.

Кӑҫал пирӗн республика Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине уявлӗ. Чӑваш кӗнеке издательстви те пӗр ӗмӗрхине палӑртӗ. Паллӑ кунсене халалласа издательствӑра «Ҫӗршывӑмҫӑм, Чӑваш ҫӗршывӗ. Чувашия родная» сӑвӑсен пуххи пичетленнӗ. Ӑна кӗҫӗн тата вӑтам шкул ҫулӗнчи ачасем валли кӑларнӑ.

Кӗнекене Чӑваш Енпе, унӑн халӑхӗпе тата чӗлхипе мӑнаҫланса, тӑван тӑрӑха, яла, тӑван киле мухтаса ҫырнӑ сӑвӑсем кӗнӗ. Ҫӗнӗ кӑларӑмра Ухсай Яккӑвӗ, Ҫеҫпӗл Мишши, Петӗр Хусанкай, Митта Ваҫлейӗ, Илле Тукташ, Василий Давыдов-Анатри, Любовь Мартьянова тата ыттисен сӑввисем кун ҫути курнӑ. Ҫамрӑк авторсенчен Олеся Михайлова, Нина Царыгина, Лариса Петрова, Ольга Австрийская хушамачӗсене асӑнма пулать. Вырӑсла ҫыракансенчен Светлана Гордеева, Александр Лукашин, Галина Анисова, Алимпиада Кручинина, Лидия Филиппова, Владимир Васильев-Мишшан, Валерий Голев, Раиса Сарби, Елена Светлая, Валентина Серебряная тата ыттисен сӑввисем пичетленнӗ.

Чӑваш литературин классикӗ К.В. Иванов ҫуралнӑранпа 130 ҫул ҫитет. Вӑл 1890 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче хальхи Пушкӑртстанри Пелепей районне кӗрекен (ун чухне Ӗпхӳ кӗпӗрнин Пелепей уесӗнче пулнӑ) Слакпуҫӗнче ҫуралнӑ. Константин Иванов чӑваш литературин кӑна мар, тӗнче литературин классикӗ. Вӑл ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине хӑй вӑхӑтӗнче ЮНЕСКО шайӗнче паллӑ тунӑ.

Поэт ҫуралнӑранпа 130 ҫул ҫитнине халалласа Чӑваш Республикин Вӗренӱ институчӗ «Ҫакӑ ҫутӑ тӗнчере …» акци ирттерет. Вӑл ҫу уйӑхӗн 20-29-мӗшӗсенче пулассине пӗлтернӗ. Акцие кирек кам та хутшӑнма пултарать: видео е фото ӳкерсе К.В. Иванов хайлавӗсенчи йӗркесене ҫырса хумалла та #ҫакӑҫутӑтӗнчере тата #чрио хештегсемпе Интернетри хутшӑну тетелӗсене (социаллӑ сетьсене) вырнаҫтармалла.