Кӑҫалхи вунпӗр уйӑхра пирӗ республикӑра ҫемье ҫавӑрас шухӑшлисем пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен 22,7 процент сахалланнӑ. Уйрӑлакансен йышӗ вара чакман — 2,3 процент нумайланнӑ.
Туй кӗрлеттерекенсем сахалланнӑран-ши, ача ҫуратакансем те йышлӑ мар: ҫемьене ҫӗн кайӑк килесси кӑҫалхи кӑрлач-юпа уйӑхӗсенче 3,4 процент чакнӑ. 11 уйӑхра 15169 пепке ҫуралнӑ. Ку шутран 37,1% — ҫемьери пӗрремӗш ача, 45,2% – иккӗмӗш, 13,4% – виҫҫӗмӗш.
Маларах ялта ытларах ҫурататчӗҫ пулсан, халӗ апла мар: 10147 ача хулара ҫуралнӑ, ыттисем — ялта. Ача йышлӑ ҫуратакансем Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта, Шупашкар районӗнче, Канаш хулинче тата Патӑрьел районӗнче. Ҫӗмӗрле, Пӑрачкав, Шӑмӑршӑ, Пӑрачкав районӗсенче йыш хушма васкамаҫҫӗ.
Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗн специалисчӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал республикӑра метанолпа сахал мар ҫын наркӑмӑшланса вилнӗ.
Саккунра палӑртнӑ тӑрӑх, автотранспортра метил спирчӗпе усӑ курмашкӑн юрамасть. Машина чӳречине ҫумалли шӗвексене халӗ изопропил спирчӗ хушаҫҫӗ. Унӑн шӑрши вӑйлӑ, ӑна пӗтерме ҫук. Ку спирт ҫыншӑн хӑрушӑ мар.
Метанолӑн шӑрши вара вӑйлах мар. Анчах вӑл – наркӑмӑш. Статистика лӑплантармасть. Ҫавӑнпа специалистсем водительсене машина чӳречине ҫумалли шӗвеке ятарлӑ вырӑнсенче ҫеҫ туянма сӗнеҫҫӗ.
Ҫӗнӗ Шупашкарти «Химпром» предприятире ӗҫ укҫи ӳссе пырать. Ҫакна акционерсен обществин генеральнай директорӗ Сергей Науман Чӑваш Ен Элтеперне пӗлтернӗ.
Савута ертсе пыракан каланӑ тӑрӑх, предприятири вӑтам шалу 21,5 пин тенкӗрен 23,75 тенке ҫитнӗ. Процентпа пӑхсан ӳсӗм — 10-а ҫывӑх. Тепӗр ырӑ хыпар — хӑш-пӗр савут-хапрӑкра штата чакараҫҫӗ пулсан, «Химпромра» пачах урӑхла: 200-е яхӑн ҫын унта ҫӗнӗрен ӗҫ вырӑнӗ тупнӑ.
Предприяти хулари тата республикӑри хыснана налук хывасси 1,6 хут ӳснӗ. Продукцин 20 проценчӗ экспорта ӑсанать. Савут хӑйӗн продукцийӗнчен пӗринпе, кальци гипохлоричӗ кӑларассипе, ҫӗршывӑн ылтӑн промышленноҫӗн тата санитари учрежденийӗсемшӗн тӗп поставщик пулса тӑрасшӑн.
Улатӑрти ЗАГСра ӗҫлекенсем кӑҫалхи вунпӗр уйӑхри демографи лару-тӑрӑвне тишкернӗ. Ача ҫурални ҫинчен ҫак тапхӑрта 452 хутчен ҫырса хунӑ. Асӑннӑ тӗслӗхрен 128-шӗн ашшӗ-амӑшӗ Улатӑр районӗнче пурӑнать. Икӗ, виҫӗ е унтан та ытларах пепке ӳстерекенсем йышланса пыраҫҫӗ.
Ача йышлӑ ҫуратакан ялсенчен Чуварлей палӑрнӑ. Унта 14 тӗпренчӗк ҫут тӗнчене килнӗ. Ҫӗнӗ Энтриел ялӗпе Киря поселокӗнче 15-шер пепке хушӑннӑ. Алтышево ял тӑрӑхӗнче те самай ҫуратаҫҫӗ. Унта кӑҫалхи кӑрлач-чӳк уйӑхӗсенче 11 «ҫӗнӗ кайӑк» килнӗ. Миренки, Суйкӑн ял тӑрӑхӗсенче 10-шар ача ҫуралнӑ, Стемасра — 8, Атратьре – 7, Октябрьскинче – 6. Ытти тӑрӑхра пепке ҫуратакансем сахалтарах пулнӑ. Первомайскинче, тӗслӗрен, пӗтӗмпе те 2 ача кӑна.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ӗнер Ӗренпурта РФ Правительствин Пуҫлӑхӗ Дмитрий Медведев ертсе пынипе иртнӗ селектор канашлӑвне хутшӑннӑ. Ҫӗршывра сывлӑха сыхлассипе туса ирттермелли ӗҫсене сӳтсе явнӑ май пирӗн республика ертӳҫи реабилитаци технологийӗсене усӑ курни кипкери ачасем вилессине чакарни пирки доклад тунӑ. Михаил Игнатьев каланӑ тӑрӑх, сывлӑх сыхлавӗ валли уйӑракан укҫан чӗрӗк пайӗ ытла ачасемпе амӑшӗсен сывлӑхне ҫирӗплетме оборудованипе ытти пурлӑха туянма, кадрсемпе тивӗҫтерме каять. Пӗчӗк ачасем вилесси вӑтамран юлашки 15 ҫул хушши чакса пырать. Пӗлтӗр, ав, пирӗн тӑрӑхра Раҫҫейринчен те пӗчӗк пулнӑ: шӑпӑрлансем вилессин коэффициенчӗ Раҫҫейре пин ача пуҫне 6,5; Федерацин Атӑлҫи округӗнче 6,1 пулнӑ; Чӑваш енре вара ку кӑтарту — 3,3. Юлашкинчен асӑннӑ цифра аталаннӑ ҫӗршывсенчи пек.
Докладпа тухса калаҫнӑ Михаил Игнатьев ача-пӑча пульницисене тӑвассипе тата юсаса ҫӗнетессипе ҫӗнӗ программа хатӗрлеме сӗнсе хӑварнӑ. Чӑваш Ен Элтеперӗ асӑрханӑ тӑрӑх, нумайӑшӗ паян — 1960–1980-мӗш ҫулсенче хӑпартнӑскерсем, вӗсем хальхи пурнӑҫ ыйтнипе килӗшсе тӑмаҫҫӗ.
Нумаях пулмасть, раштавӑн 9-мӗшӗнче, ЧР ШӖМӗ кӑҫалхи 11 уйӑха пӗтӗмлетсе канашлу ирттернӗ. Ӑна шалти ӗҫсен министрӗ Сергей Неяскин ертсе пынӑ.
Кӑҫалхи кӑрлач-чӳк уйӑхӗсенче преступленисен йышӗ чакнӑ. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, 12,4 процент сахалрах. Йывӑр тата уйрӑмах йывӑр преступленисен йышӗ чакни те савӑнтарать. Ҫавӑн пекех хӗрарӑма мӑшкӑлланӑ тӗслӗх сахалланнӑ. Ҫаратнӑ, хурахла тапӑннӑ тӗслӗх те чакнӑ.
Ҫул ҫитмен ҫамрӑксем преступлени тӑвасси малалла чакса пырать. Урамра, общество вырӑнӗсенче йӗркене пӑснӑ тӗслӗх сахалланнӑ.
Тепӗр самант: шыравра пулнӑ 774 вӑрӑ-хураха тытса чарнӑ. Хыпарсӑр ҫухалнӑ 63 ҫынна тупнӑ.
Чӑваш Енре сӗт ытларах тирпейлеме тытӑнасшӑн. Кун пирки республикӑн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов нумаях пулмасть иртнӗ канашлура палӑртса хӑварнӑ. Сӗт тата сӗтрен туса илекен апат-ҫимӗҫне сӳтсе явнӑ канашлӑва ЧР Министрсен Кабинечӗн ертӳҫин тивӗҫне пурнӑҫлакан — экономика аталанӑвӗн, промышленноҫӑн тата суту-илӳ аталанӑвӗн министрӗ Владимир Аврелькин ертсе пынӑ.
Тирпейлекен предприятисен ертӳҫисем те хутшӑннӑ канашлура иртнӗ уйӑхра Чӑваш Енре апат-ҫимӗҫ 0,2 процент, ҫав шутра сӗт тата унран туса илнӗ апат-ҫимӗҫ 2,8–2,2% хакланнине асӑнса хӑварнӑ. Чӑвашстат юпа уйӑхӗн 31-мӗшӗ тӗлне пӗлтернӗ тӑрӑх, пастеризациленӗ 2,5–3,2% сӗт хакӗ Федерацин Атӑлҫи округӗнчи регионсемпе танлаштарсан 13-мӗш вырӑн йышӑннине ӗнентернӗ. Пирӗн тӑрӑхра ҫавӑн пек сӗт вӑтамран 53 тенкӗ те 66 пус тӑнӑ. Ӗрӗнпур облаҫӗнче, сӑмахран, пӗр литрӗ — 40 тенкӗ. Тепӗр майлӑ каласан, ял хуҫалӑх таварне туса илекенсемшӗн ку меллӗ хак теме пулать.
Ҫурт-йӗр условине лайӑхлатмалли черетре тӑракансем Патшалӑхӑн ҫурт-йӗр фондӗнче кӗтес тупаҫҫӗ. Фонда Чӑваш Енре 2008 ҫулта йӗркеленӗччӗ.
Патшалӑхӑн ҫурт-йӗр фондӗнчи хваттерсем хысна тытӑмӗнче ӗҫлекенсене, хваттер илме черетре тӑракансене, ҫурт-йӗр илме ҫӑмӑллӑх пуррисене, ҫамрӑк ҫемьесене, ҫамрӑк специалистсене лекеҫҫӗ, инкеклӗ лару-тӑрӑва пула шар курнисене те фонд кӗтеспе тивӗҫтерет.
2013 ҫулхи раштавра хваттерте пурӑнакансене хӑйсем патшалӑхран тара илсе пурӑнакан ҫав кӗтесе туянма ирӗк паракан саккун йышӑннӑ. Анчах малтан унта ҫулталӑк пурӑнмалла. Саккунта пӑхса хӑварнӑ тӑрӑх, татӑлса пӗтме 10 ҫул параҫҫӗ. 2008 ҫулхи раштавран пуҫласа 2014 ҫулхи раштавччен республикӑра 1986 хваттер (106,2 пин тӑваткал метр) тунӑ. Кӑҫалхи раштавӑн 2-мӗшӗ тӗлне 30 пине яхӑн тӑваткал метрне туяннӑ. Ишӗлекен ҫурт-йӗрте пурӑнакансене те ҫак фондри хваттере валеҫеҫҫӗ.
Патшалӑхӑн ҫурт-йӗр фондӗнчи хваттерте найм мелӗпе пурӑннӑшӑн 1 тӑваткал метр лаптӑкшӑн кӑҫал шупашкарсем 55,20 тенкӗ тӳлесе тӑнӑ, Ҫӗнӗ Шупашкарта – 54,24 тенкӗ, Ҫӗмӗрлере – 41,59 тенкӗ, Ҫӗрпӳ рйаонӗнчи Опытный поселокра – 38,84 тенкӗ.
Ҫак усал, тӗрӗссипе, никама та тиркемест. Статистика ҫапах та хулари ачасем хушшинче вӑл ытларах сарӑлнине кӑтартать. Ӗнер Чӑваш Енӗн Элтеперӗ ҫумӗнче йӗркеленӗ наркотика хирӗҫ кӗрешекен ятарлӑ комисси ларӑвӗнче те ҫавӑн пек ӳкерчӗк тухса тӑнӑ.
Тест мелӗпе тӗрӗсленӗ 19 пин шкул ачинчен 102-шӗ ҫеҫ наркотик витӗмне ҫакланнине ырӑ пулӑм темелле. Анчах унпа туслашнисем хуласенче ытлараххи сисӗннӗ. Ку вӑл Канашра, Шупашкарта тата Ҫӗнӗ Шупашкарта уйрӑмах палӑрнӑ.
Комисси ларӑвӗнче калаҫнисем наркотик амакне ҫакланнисен йышӗ пӗтӗмӗшле чакса пынине те палӑртнӑ-ха. Михаил Игнатьев Элтепер илсе кӑтартнӑ цифра та ҫакнах ҫирӗплетнӗ:пӗлтӗрхи ҫак тапхӑра тата кӑҫалхине танлаштарсан чирлисен шучӗ 12,1 процент сахалланнӑ. Кунта тӳре-шара профилактика витӗмӗ пысӑккине палӑртать.
ЧР Министрсен Кабинечӗ кӑҫалхи виҫҫӗмӗш кварталта пурӑнмалли укҫа виҫи мӗн чухлӗ пулнине палӑртнӑ. Иккӗмӗш кварталпа танлаштарсан, ку виҫе 58 тенкӗ чакнӑ.
Хальхинче пурӑнмалли виҫе 8376 тенкӗпе танлашнӑ. Ӗҫлекен ҫыншӑн вӑл — 8888 тенкӗ (34 тенкӗ сахалрах), тивӗҫлӗ канӑва тухнисемшӗн — 6847 тенкӗ (26 тенкӗ сахалрах), ачасемшӗн — 8409 тенкӗ (187 тенкӗ чакнӑ).
Пурӑнмалли укҫа виҫине потребитель хакне тата апат-ҫимӗҫ, ытти япала потребитель хакне, уйӑхсерен тӳлемелли укҫа виҫине тӗпе хурса хатӗрлеҫҫӗ.
+2.3 °C