Пӗтӗм тӗнчери Хӗрарӑмсен кунӗ умӗн К.В.Иванов ячӗллӗ Литература музейне хӗрарӑм ҫыравҫӑсем пухӑннӑ. Кунта яланхи пекех вӗсем ҫуркуннене халалланӑ сӑвӑсем вуланӑ.
Светлана Гордеева поэт ҫуркунне хавхалану кӳнине, туйӑмсене вӑратнине палӑртнӑ. Уяв каҫне Раиса Сарпи хӗрарӑма халалланӑ гимна вуласа уҫнӑ. Ытти поэтсем те — Альбина Юрату, Лидия Сарине, Валентина Маслова, Зоя Сывлӑмпи, Нина Пӑрчӑкан — ҫуркуннене, хӗрарӑмсене, юратӑва халалланӑ сӑвӑсем вуланӑ.
«Тарават» ансамбль вара хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарнӑ. Ирина Понаморева темиҫе юра юрланӑ. Ҫав шутра Альбина Юрату сӑввисемпе хывнӑ юрӑсем те пулнӑ.
Ҫав кун «Чечекӗсем — хӗрарӑмсене» курав уҫӑлнӑ. Хӗрарӑм ҫыравҫӑсене Чӑваш эстрада артисчӗсен союзӗ ятӗнчен Андрей Кузнецов, Алексей Московский, Андрей Думилин чӗрӗ тюльпансем парнеленӗ.
Пӗтӗм тӗнчери ҫыравҫӑсен кунӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 2000 яхӑн ҫын хӑйсем ӗҫӗ пирки шӑп та лӑп 2015 ҫеккунтлӑха маннӑ. Вӗсем 33 минут та 57 ҫеккунт кӗнеке вуланӑ. Хулара «Чи лайӑххине вулатпӑр: 2015 ҫеккунт — вулав» акци иртнӗ.
Акцие Ю.Гагарин ячӗллӗ тӗп вулавӑш ирттернӗ. Унта ача пахчисем, шкулсем хутшӑннӑ. Чи хастаррисем «Березка», «Ласточка» ача пахчисем, 2, 9, 14, 19, 20-мӗш шкулсем пулнӑ.
Акцире вырӑс ҫыравҫисен хайлавӗсене вуланӑ: Л.Толстой, А.Чехов, П.Бажов, А.Пушкин, В.Короленко тата ыттисем. Аслӑрах класрисем И.Крылов, А.Куприн, В.Распутин, Б.Пастернак, А.Блок хайлавӗсемпе паллашнӑ.
Чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗсем вара чӑваш ҫыравҫисен хайлавӗсене вулама сӗннӗ. Вӗсен йышне К.Иванов, Х.Уяр, Е.Лисина, Н.Сидоров, Г.Луч кӗнӗ. Ача пахинчи шӑпӑрлансем вырӑс халӑх юмахӗсемпе паллашнӑ.
Акципе килӗшӳллӗн, хайлавсене сасӑпа вуланӑ, вырӑс классикӗсен хайлавӗсем тӑрӑх ӳкернӗ фильмсемпе мультфильмсем курнӑ. Акци ачасемпе ҫамрӑксене кӗнекепе тата ҫывӑхрах паллаштарма май панӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче чӑваш халӑх юмахӗсен пуххи вырӑсла тухнӑ.
Ӳкерчӗксемпе илемлетнӗ кӗнекене халӑх пултарулӑхӗн ӗмӗрсем витӗр тухнӑ хайлавӗсем кӗнӗ. Кӑларӑм виҫӗ пайран тӑрать: чӗрчунсем пирки ҫырнӑ юмахсем, килти йӑла юмахӗсем, асамлӑ юмахсем.
Чӗрчунсем пирки ҫырнисенче тарӑн шухӑш пытаннӑ. «Лиса-плясунья», «Сармантей», «Как Собака подружилась с человеком», «Разборчивая невеста» юмахсене вуласан кашниех хӑйӗн валли пӗтӗмлетӳ тума пултарать.
Килти йӑла юмахӗсенче ҫыннӑн айванлӑхне, хыткукарлӑхне, наянлӑхне уҫса кӑтартнӑ. Унти тӗп сӑнар — ахаль ҫын. Ку пая «Барин и Черт», «Смышленый Иван», «Мудрая девочка», «Как ловили луну», «Гордей и Артемий», «Что сильнее всего на свете?» тата ытти юмахсем кӗнӗ.
Асамлӑ юмахсем те хӑйне евӗр кӑсӑклӑ. Вӗсенче — халӑх философийӗ, поэзийӗ. Кӗнекене пӗтӗмпе 41 юмах кӗнӗ. Кӑларӑма Г.А.Матвеева хатӗрленӗ, юмахсене С.И.Шуртаков, С.Г.Григорьев куҫарнӑ. Ӳнерҫи — В.Г.Бритвин. Кӗнеке 2000 экземплярпа тухнӑ.
Кӗнекене «СУМ» лавкка урлӑ туянма пулать. Хакӗ 320 тенкӗ.
Сӗнтӗрвӑрри хулин ҫемье вулавӗн вулавӑшӗнче вырӑнти сӑвӑҫсен литературӑпа пултарулӑх занятийӗ иртнӗ. Вӑл «Добрые и интересные встречи» (чӑв. Ырӑ та кӑсӑклӑ тӗлпулусем) пӗрлӗх ӗҫӗн шутӗнче пулнӑ, тӗлпулусене хулари сӑвӑҫсем, ҫыравҫӑсем, ӳнерҫӗсем тата ытти пултарулӑх ӗҫченӗсем хутшӑнаҫҫӗ.
Вырӑнти вырӑсла ҫыракан сӑвӑҫсем вара нумай пулмасть «Чтобы слова стихами стать могли» (чӑв. Сӑмахсене сӑвва ҫавӑрма пултармалӑх) ятлӑ занятире тӗл пулнӑ. Унта вӗсем юлашки вӑхӑтра тупнӑ сӑмах ҫаврисемпе тата планӗсемпе паллаштарнӑ, хӑйсен ҫӗнӗ сӑввисене вуласа панӑ. Уйрӑмах Т. Бабушкинӑн хайлавӗсем ыттисене килӗшнӗ.
Тӗлпулу вӗҫленнӗ майӑн Евгений Жоржевна Галкина вулавӑша хӑйӗн нумай пулмасть тухнӑ «Тебя нет ближе и родней, старинный городок у Волги...» (чӑв. Атӑл хӗрринчи авалхи хулам, мӗн пур-ша санран ҫывӑхраххи те тӑванраххи...) сӑвӑ пуххине парнеленӗ.
Чӑваш наци конгресӗн сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх Грибоедов ячӗллӗ Наци литературин вулавӑшӗнче иртнӗ эрнекун, нарӑсӑн 20-мӗшӗнче, Питӗр чӑвашӗсем тӑван чӗлхе кунне паллӑ тунӑ, аякра пулсан та тӑван чӗлхене манмалла маррине палӑртнӑ.
Уява Эстонире пурӑнакан Пушкӑрт ҫӗрӗнче ҫуралнӑ чӑваш ҫыравҫи Дина Гаврилова илем кӳнӗ. Пухӑннисене унӑн хӑйне евӗрлӗ пуян шухӑшлӑ, ҫӑмӑл вуланакан хайлавӗсем питӗ килӗшнӗ иккен. Вулакансем палӑртнӑ тӑрӑх унӑн кӗнекисенче асран кайми, чуна ӑшӑтса тӑракан ачалӑх, йӑх-тымар ҫыхӑнӑвӗ...
Чӑваш Республикинчен тухнӑ тепӗр ентеш Алексей Ильин та хӑйӗн чӑвашла шӑрҫаланӑ сӑввисене вуласа панӑ.
Пуху вӗҫленнӗ май Питӗр чӑвашӗсем тӑван чӗлхепе илемлӗ вулакансен ӑмӑртӑвне йӗркеленӗ, чӑваш апат-ҫимӗҫӗпе сӑйланса чей ӗҫнӗ.
Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗ — Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхе кунӗ. Ҫакна Чӑвашра 2000 ҫултанпа паллӑ тӑваҫҫӗ.
Кӑҫал Патӑрьел районӗнчи Сӑкӑт шкулӗнче уяв ячӗпе уҫӑ урок иртнӗ. Ҫиччӗмӗш урокӑн темине «Чун туйӑмӗ» ят панӑ. Ӑна Надежда Климентьевна Тинюкова ертсе пынӑ. Ачасене ӑнланмалла пултӑр тесе вӑл тӗрле мелпе усӑ курнӑ.
«Чун туйӑмӗ» калаври ӗҫсем шӑпах 7-мӗш классемпе пулса иртеҫҫӗ. Класс ҫуралнӑ куна уявлама пухӑнать, анчах пӑтӑрмах сиксе тухать. Светлана чунри туйӑмсене кун кӗнекине ҫырса пынӑ. Анчах вӑл класри пуҫтах хӗрачасен аллине лекет. Ӗҫ-пуҫ инкек-синкекпе вӗҫленме те пултарнӑ. Светлана пульницӑна лекет.
Григорий Луч ҫырнӑ калав ачасен туйӑмне чӑннипех те хускатнӑ. Хайлаври ӗҫ-пуҫа тӗрӗс ӑнлантарма уҫӑ урока А.П.Тинюкова психолога та чӗннӗ. Вӑл ачасене кулленхи пурнӑҫра йывӑр лару-тӑрӑва лекнӗ ҫынне епле пулӑшмалли пирки каласа кӑтартнӑ.
Сӑнсем (7)
Кӑҫал пирӗн Республикӑра Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнине пӗлетпӗр ӗнтӗ. Ҫавна май Чӑваш Енӗн Культура министерстви вилӗмсӗр «Нарспи» авторне тата унӑн пултарулӑхне халалласа регионсем хушшинче конкурс ирттерессине пӗлтерет.
Конкурса ҫыравҫӑсене, сӑвӑҫсене, хӑй тӗллӗн ҫыракан авторсене тата автор ушкӑнӗсене хутшӑнма чӗнеҫҫӗ. Пултарулӑх енчен ӑмӑртма ҫапах та пурин те май килмӗ. Хӗрӗх ҫултан иртнисене ку конкурса хутшӑнтармӗҫ.
Кирек епле конкурса йӗркеличчен те унӑн тӗллевне палӑртаҫҫӗ те, кунта та ҫаплах. Ҫав шутра чӑвашла ҫыракан ҫамрӑк авторсене палӑртассине те асӑннӑ.
Конкурс материалӗсене нарӑсӑн 24-мӗшӗнчен пуҫласа юпан 31-мӗшӗччен хут ҫине ҫырса тата электрон вариантпа Шупашкарти Президент бульварӗнчи 17-мӗш ҫуртри 630-мӗш пӳлӗме тата culture41@cap.ru электрон адреспа ярса памалла.
Конкурса чӳк уйӑхӗн 30-мӗшӗччен пӗтӗмлетмелле. Ыйтса пӗлмелли телефон номерӗ — (8352) 64-22-34.
Пирӗн порталти электронлӑ вулавӑшри романсен йышӗ вунҫичче ҫитрӗ. Ҫак кунсенче эпир Василий Алентейӗн «Вӗлле хурчӗ — ылтӑн хурт» романне тата Никифор Мранькан «Ӗмӗр сакки сарлака» романӑн 4-мӗш кӗнекине кӗртрӗмӗр.
«Вӗлле хурчӗ — ылтӑн хурт» романа Владимир Андреев сканерласа йӑнӑшсенчен тасатса пачӗ. «Вӗлле хурчӗ — ылтӑн хурт» романри ӗҫсем 1950–1960-мӗш ҫулсенче чӑваш ялӗнче пулса иртеҫҫӗ. Унти геройсем: Улатти, Пракка, Лисук, Татюк, Хритун мучи — «пирӗн колхозри, пӗтӗм бригадӑри ҫынсен пӗр вӗллери хуртсем пек пулмалла» тесе тӑрӑшса, ырми-канми вӑй хуракан ял ӗҫченӗсем.
«Ӗмӗр сакки сарлака» романпа вара ятарлӑ паллаштарма та кирлӗ мар. Ҫак ултӑ кӗнекеллӗ хайлавра революци умӗнхи чӑваш халӑхӗн пурнӑҫӗ сӑнланнӑ. Хальхи вӑхӑтра пирӗн электронлӑ вулавӑшра тӑватӑ кӗнеки те пур. Паян кӑна эпир 4-мӗшне кӗртрӗмӗр. Пиллӗкмӗш кӗнекене электронлӑлатас тӗлӗшпе те ӗҫлеме пуҫларӑмӑр. Ҫывӑх вӑхӑтра вӑл унта вырнаҫӗ те пуль.
Пӗтӗмӗшле илсен хальхи вӑхӑтра хайлавсен йышӗ 7 пин патнелле ҫывхарать, саспаллисен калӑпӑшӗ — 40 миллиона ҫывӑх.
Пичет тата массӑллӑ коммуникацисен енӗпе ӗҫлекен федераци агентстви Раҫҫейӗн ҫӗнӗ карттине хатӗрленӗ. Вӑл — литература картти.
Карттӑра ҫӗршыври чи нумай кӗнеке вулакан регионсене палӑртнӑ. Танлашӑма (рейтинга) кӗнеке вулакан ҫынсен йышне кура мар хатӗрленӗ. Регионта вулавӑшсен, издательствӑсен, кӗнеке лавккисен, кӗнеке мероприятийӗсен хисепне шута илнӗ.
Кӗнеке нумай вулакан регионсен йышне Мускав, Псков, Ленинград, Вологда, Ярославль облаҫӗсем, Чӑваш Ен кӗнӗ. Юлакан тӑрӑхсем — Ҫӗпӗр тата Ҫурҫӗр Кавказ.
Шупашкарта кӗнеке акцийӗсене нумай ирттереҫҫӗ. Чӑваш Ен ку енӗпе малашне те юласшӑн мар.
Сӑмах май, паянхи куна пирӗн республикӑра патшалӑхӑн 3 вулавӑшӗ, муниципалитетсен 535 вулавӑшӗ шутланать.
Кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче Упири пӗтемӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта литература ҫулталӑкӗ уҫӑлчӗ. Ӑна чӑваш халӑх поэтне К.В. Иванова халалласа ирттерчӗҫ.
Ертсе пыраканӗсем Аня Никифоровӑпа Юля Фомина пулчӗҫ. Пухӑннисем умӗнче «Нарспи — чӑваш литературин палӑкӗ» поэзи каҫӗ кӑтартрӗҫ, вӑл куракансен кӑмӑлне кайрӗ. Ҫак уявра К.В.Иванов пултарулӑхӗн пурнӑҫне, «Нарспи» поэмӑна туллин уҫса пачӗҫ. Сетнерпе Нарспи рольне 11-мӗш класра вӗренекен Аня Васильевӑпа Дима Якимов вылярӗҫ. Тӑхтаман рольне 10-мӗш класра вӗренекен Дима Архипов калӑпларӗ. Михетерпе карчӑкки рольне 8-мӗш класра вӗренекен Коля Васильевпа Лиана Николаева вылярӗҫ. Хӗр ҫумсемпе туй арӑмӗсен ташши-юрри те куракансене савӑнтарчӗ.
Каласа хӑварас пулать, ҫак уява сцена ҫине чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсем Васильева Вера Вениаминовна тата Петрова Светлана Валерьяновна хатӗрлесе кӑларчӗҫ.
+3.3 °C