Польшӑран – улма-ҫырла, Укаринӑран - сӗт, сӗткен, соя, Молдовӑран консерв илсе килме чарӗҫ. Вӗсене тата ытти хӑш-пӗр ҫимӗҫе пирӗн лавккасенче сутма юрамасть. Ҫакна Роспотребнадзор тата ытти ведомство ӗҫченӗсем тӗрӗслесех тӑраҫҫӗ.
Тӗрӗслев ҫирӗп пулсан та Польшӑран илсе килнӗ панулми, Турцирен кӳрсе килнӗ иҫӗм ҫырли сутнине тупса палӑртаҫҫӗ. Вӗсене килограмӗ-килограмӗпе туртса илсе тӗп тӑваҫҫӗ.
Халӗ чылай лавккара Раҫҫейре ҫитӗнтернӗ панулми курма пулать. Вӗсене пирӗн пата Краснодартан кӳрсе килеҫҫӗ. Кӑҫал Чӑваш Енре те панулми йӑтӑнать кӑна. Кашни килте тенӗ пекех улмуҫҫисем ҫӗре ҫите усӑннӑ. Ниҫта чикме пӗлмеҫҫӗ вӗсене ҫынсем, ирӗксӗрех ҫырманалла турттараҫҫӗ. Раҫҫейӗн халӗ хӑйне хӑй тӑрантармалла. Апла пулсан мӗншӗн ӑнса пулна панулмине сая ямалла? Элӗкре ав тутлӑ повидло пӗҫереҫҫӗ, сутлӑха кӑлараҫҫӗ. Унта ҫынсенчен панулми пуҫтараҫҫӗ пулӗ-ха. Анчах кашниех конторӑна ҫитме пултараймасть. Нумаях пулмасть пахчаран ҫӗрме пуҫланӑ панулмине ҫырмана турттарнӑ чухне пуҫра шухӑш явӑнчӗ: мӗншӗн ял тӑрӑх ҫӳресе ӑна пуҫтармаҫҫӗ-ха?
Ҫурла уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Максим Ястран (Григорьев) сӑвӑҫ 100 ҫул тултарать. Вӑл 1916 ҫулта Элӗк районӗнчи Вӑрманкас Юнтапа ялӗнче чухӑн хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. Ҫамрӑклах тӑлӑха юлнӑ поэт хӑйӗн 27-мӗш хӗлне кӗреймен — Тӑван ҫӗршыва хӳтӗлесе Сталинград патӗнчи ҫапӑҫура пуҫ хунӑ.
Максим Ястран — поэт, куҫаруҫӑ, публицист, журналист. Пӗчӗк ялтан тухнӑ чӑваш каччин ял урамӗ унӑн ячӗпе хиспленсе тӑрать, ҫуралнӑ вырӑнта пӗчӗк палӑк лартнӑ, 2011 ҫулта Вутланти вулавӑша ун ятне панӑ.
Ястран ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине хатӗрленсе Элӗкри тӗп вулавӑш ятарлӑ планпа ӗҫленине пӗлтерет. Информаци пайӗ Максим Ястран пурнаҫӗпе ӗҫӗ-хӗлӗ ҫинчен материал пуҫтарса дайджест хатӗрлесе кӑларнӑ, Чӑваш Республикин Наци вулавӑшенчен кӗнекесем илсе килнӗ. Районти тӗп вулавӑшра йӗркеленӗ «Максим Ястран — 100 ҫул» кӗнеке куравӗ ҫурла уйӑхӗ вӗҫлениччен ӗҫлӗ.
Чӑваш Енре «Покупай чувашское» (чӑв. Чӑвашрине туян) лозунгпа вырӑнти тавара рекламӑлланине пирӗнтен кашниех асӑрханӑ.
Элӗк районӗ те хӑйсем патӗнчи тавара сарасшӑн. Унти райцентрта кашни кӗҫнерникунах пасара пухӑнаҫҫӗ те, ярмӑрккӑна вырӑнтисем «Покупай дешевле!» (чӑв. Йӳнӗрехпе туян) лозунгпа йӗркелессине йӑлана кӗртсе янӑ.
Пасар кунӗнче Пушкин урамӗнче тӳлевсӗр икӗ вырӑн уйӑрнине пӗлтереҫҫӗ. Вӗсем иккӗшӗ те — усламҫӑсем валли. Пысӑккисем те, вӑтаммисем те, пӗчӗккисем те унпа усӑ курма пултарнине ӗнентереҫҫӗ.
Икӗ вырӑнтан пӗринче ял хуҫалӑх апат-ҫимӗҫне сутаҫҫӗ, тепринче — социаллӑ пӗлтерӗшлӗ шутланакан таварсене.
Ку эрнере, ӗнер, иртнӗ пасар вӑхӑтӗнче тӳлевсӗр вырӑнпа «ВММ» тулли мар яваплӑ общество усӑ курнӑ. Вӑл ҫӑкӑр, пахча-ҫимӗҫ, улма-ҫырла, кӗрпе, пулӑ сутнӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Элӗкре Республика кунӗпе килӗшӳллӗн Раҫҫей халӑхӗсен йӑли-йӗркин фестивалӗ иртет.
Фестивале Архангельск облаҫӗнчи «Радеюшка» фольклор театрӗ, Дагестан Республикинчи «Гергебиль» юрӑпа ташӑ хореографи ансамблӗ, Калмӑк Республикинчи «Дольган» ташӑ ансамблӗ, Коми Республикинчи «Сигудек» фольклор ансамблӗ, Тутар Республикинчи «Умырзая» халӑх фольклор ансамблӗ, Удмурт Республикинчи «Пинал даур» фольклор ансамблӗ, Чӑваш Енри «Родные просторы» халӑх фольклор ансамблӗ тата «Уяв» халӑх фольклор ансамблӗ хутшӑнӗҫ.
Фестивале килекен ушкӑнсем Шупашкарта иртекен уявсене те ҫитӗҫ. Вӗсем ытти пултарулӑх ушкӑнӗпе урам тӑрӑх утӗҫ, К.В.Иванов ячӗллӗ патшалӑх академи драма театрӗ умӗнче ирткен гала-концерта хутшӑнӗҫ.
Ҫуркунне аслати авӑтнине пӗрремӗш хут илтсен ҫерем ҫинче йӑваланма хушнӑ ваттисем. Ку мӗнпе ҫыхӑннӑ — пӗлместӗп. Анчах кӑҫал пӗрремӗш аслати сасси илтӗнчӗ ӗнтӗ.
Пӗрремӗш аслати тӳрех инкек кӳнӗ. Ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Элӗкре пушар тухнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫиҫӗм кирпӗч сарая ҫапнӑ. Ҫулӑм мачча ҫинчи утта кӗле ҫавӑрнӑ.
Ҫулӑм тухнине хуҫисем курнӑ. Вӗсем тӳрех ҫӑлавҫӑсене чӗннӗ. Пушара 10 минутран сӳнтернӗ. Пӗтӗмпе 6 тонна утӑ ҫунса кайнӑ. Ҫулӑм ҫурт тата кӳршӗсен енне каҫман.
Ҫав кунах ҫулӑм Муркаш районӗнчи дача ҫуртне тата мунчана тӗп тунӑ. Пушарнӑйсем юнашар икӗ пӳрте ҫулӑмран ҫӑлнӑ.
Сӑмах май, ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Чӑваш Енре 239 пушар тухнӑ. Пӗтӗмпе 20 миллион тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ. Пушарсенче 33 ҫын вилнӗ.
Ӗнер эпӗ пӗрремӗш хут «Хӗвеллӗ кустӑрмасем» юхӑм йӗркеленӗ велочупӑва хутшӑнтӑм. Ялта пурӑннӑран хӗлле эп хамӑн икӗ урапаллӑ лашапа тухмастӑп — вӑл вӑхӑта ман велосипед сарайра ирттерет. Ҫавӑнпа пуль ӗнтӗ ӗнер тӳрех 84 ҫухрӑм парӑнтарма тивнӗрен мана кӑшт йывӑртарах килчӗ. Уйрӑмах Лапсарпа Шупашкар хушшинчи ҫула парӑнтарма ҫӑмӑл мар пулчӗ. Велоҫул юр айӗнче выртнӑран машшинсем ҫӳрекен ҫулпа кайма тиврӗ. Вырӑнӗ-вырӑнӗпе асфальт ҫул урапасем валли ҫеҫ ҫитнӗрен ҫул хӗррине тухмалла пулчӗ. Унта вара — пыльчӑк, велочипедӑн урапипе ҫунатти хушшине тулса лартнӑран пӗр вӑхӑт ман ӑна хӑйне тӗксе ҫеҫ мар, сӗтӗрсе пыма тиврӗ. Ҫӗнӗ Шупашкара ҫитнӗ тӗле темиҫе кун маларах ҫуса тасатнӑ велосипед пыльчӑкланса пӗтрӗ. Ҫавах та халь те урасем ыратаҫҫӗ пулин те велочупу ман кӑмӑла кайрӗ. Май тупсан тепре те кайса килес шутлӑ.
Шуршӑла ҫитсен «Хӗвеллӗ кустӑрмасем» юхӑмӑн ертӳҫипе Вячеслав Платоновпа калаҫса илтӗм.
— Паянхи велочупӑва миҫе ҫын хутшӑнчӗ?
— Эпӗ хыҫалта пынӑ май шутласа пытӑм. Пӗр 60 ҫын майлӑ пулчӗ.
Районти культура ҫурчӗ ҫумӗнчи халӑх театрӗ куракансене спектакльпе савӑнтарчӗ — ҫак эрнере сцена ҫине Федор Павловӑн «Ялта» премьерине кӑларчӗҫ.
Хӑй вӑхӑтӗнче чӑваш драма театрӗ ку спектакльпе республикӑри кашни яла тенӗ пекех ҫитнӗ-тӗр, анчах та юлашки ҫулсенче нумайӑшӗ ун сюжетне манма та ӗлкӗрнӗ пулӗ, ҫамрӑксенчен чылайӑшӗ пӗлмест те. Ҫавӑнпа та Вӑрнар халӑх театрӗн режиссерӗн Галина Иванован классикӑна яланлӑхах асра хӑварас тӗллевӗ питӗ те тӗрӗс пулнӑн туйӑнать.
Хӑй ку ӗҫе кӳлӗннӗ ҫулсенче вӑл чылай спектакле халӑх патне ӑнӑҫлӑ ҫитерме пултарчӗ. Пӗлтӗр куракансем «Нарспие» чаплӑн йышӑнчӗҫ, театр ушкӑнӗ унпа хамӑр, кӳршӗллӗ районсенчи чылай ялта пулчӗ. Ку спектакльти чаплӑ вылявшӑн республикӑри «Мухтав ахрӑмӗ» фестивальте тӗрлӗ номинацире тӑхӑр диплом илме тивӗҫрӗҫ.
«Ялта» спектакле те халӑх тӳрех йышӑнни ҫынсем ӑна тепӗр кун та сӳтсе явнинчен палӑртма май килчӗ. Премьерӑпа вырӑнти артистсем иртнӗ ӗмӗрӗн чӑн пурнӑҫне кӑтартма пултарни паха.
Спектакле калӑплаканӗсенчен пысӑк пайӗ — районти культура ҫурчӗсенче тимлекенсем. Массӑллӑ сценӑсене Ҫӗрпелти, Хирпуҫӗнчи, Санарпуҫӗнчи, Мӑн Явӑшри, Кӗҫӗн Кипекри, Уйкас Кипекри тата Мӑн Турхан ял тӑрӑхӗсенчи ӗҫченсене явӑҫтарнӑ.
Тула облаҫӗн правительствине Чӑвашри ҫынна ӗҫе илнӗ. Ахаль-махаль специалиста та мар, правительство пуҫлӑхӗн ҫумне.
Сергей Егоров ятлӑ ҫынна ку тивӗҫе шанса парасси пирки Тула облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Алексей Дюмин пуш уйӑхӗн 4-мӗшӗнче алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.
Тула облаҫӗшӗн яваплӑ ҫак должноҫе йышӑниччен Сергей Николаевич ҫӗршывӑн правительствинче тар тӑкнӑ. 2005–2007 ҫулсенче вӑл РФ Финанс министерствинче тӑрӑшнӑ.
Тула облаҫӗн правительствин пуҫлӑхӗн ҫумӗ Шупашкарта пӗлӳ илнӗ. Вӑл кунти И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетне 2004 ҫулта вӗренсе пӗтернӗ. Ун чухне вӑл «Тӗнче экономики» специальность алла илнӗ. Тепӗр икӗ ҫултан Сергей Егоров тата тепӗр специальность пирки ҫирӗплетекен диплома тивӗҫнӗ — вӑл юрист пӗлӗвӗллӗ пулса тӑнӑ. Экономика ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ ята хӳтӗленӗ.
Официаллӑ мар ҫӑлкуҫсем пӗлтернӗ тӑрӑх, унӑн Сергей Николаевичӑн амӑшӗ ӗмӗрӗпех медицинӑра тимленӗ, ашшӗ ССОна ертсе пынӑ. Егоровсем Элӗк тӑрӑхӗнчен тухнӑ.
Пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Элӗк районӗнче юрласа та ташласа, хаваслӑ ытти мероприяти йӗркелесе хӗл ӑсатӗҫ. Сӑмаварти чей те пулӗ, тутлӑ ӗҫме-ҫиме те.
Хӗл ӑсатӑвне курма район центрӗнчи Культура ҫурчӗ умӗнчи лапама 11 сехете пуҫтарӑнмалла.
Мероприяти вӑхатӗнче театрализациленӗ самантсем те пулӗҫ. Ял тӑрӑхӗсене те хастар хутшӑнтиарасшӑн: вӗсен хушма хуҫалӑха кӑтартса паракан лапамсем йӗркелемелле.
«Ҫӑварнири чи хитре кӳлнӗ лаша» конкурс та иртӗ. Ун ҫумне кӑҫал тата тепӗр тупӑшу кӗртнӗ. «Ҫӑварнири чи хитре техника» ятлине прицеплӑ мотоблоксене йыхравлаҫҫӗ.
Пултарулӑх ушкӑнӗсем тӑпӑртаттса ташласа та, тавралӑха янратмалла юрласа та кӑтартӗҫ, такмакне те калӗҫ вӗсем, шӳт-кулӑпа та савӑк кӑмӑл кӳрӗҫ.
Кӑҫал пирӗн республикӑра нумай хваттерлӗ 429 ҫуртри пӗтӗмӗшле пурлӑха юсасшӑн. Тӗплӗ юсавӑн 2016 ҫулхи программине Элӗк, Патӑрьел, Йӗпреҫ, Канаш, Куславкка, Комсомольски, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Пӑрачкав, Вӑрмар, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Етӗрне, Елчӗк, Тӑвай районӗсем, Улатӑр, Канаш, Ҫӗнӗ Шупашкар, Ҫӗмӗрле тата Шупашкар хулисем кӗнӗ.
Кӑҫалхи тӗплӗ юсав вӑхӑтӗнче нумай хваттерлӗ 24 ҫуртра ӑшӑ энергине, вӗри тата сивӗ шыва, ҫутта шутлакан счетчиксем вырнаҫтарасшӑн.
Тӗпле юсав программипе кунсӑр пуҫне хӑтлӑхпа ҫыхӑннӑ ытти ӗҫ-пуҫ та ирттерме палӑртнӑ-мӗн. Тӳре-шаран типӗ чӗлхи ҫине куҫсан тата Тӗплӗ юсав фончӗн сайтӗнче илсе кӑтартнӑ пек каласан, 42607 ҫыннӑн пурнӑҫ условине лайӑхлатмалла.
+17.3 °C