Ҫак кунсенче Чӑваш Енри ҫемьесем пӗри хыҫҫӑн тепри федераци каналне лекеҫҫӗ. Шел те, мухтанмалли-савӑнмалли сӑлтавпа мар. Ҫемьесенчи пӑтӑрмахлӑ историе пула ҫакланаҫҫӗ вӗсем.
Ӗнер, пуш уйӑхӗн 24-мӗшӗнчи Людмила Степанова пулчӗ. Кӑларӑм пуҫламӑшӗнче вӑл хӑйӗн ачисене тавӑрса пама тата хӑйӗн ҫемйинчен хӑпма ыйтрӗ.
Ӗнерхи кӑларӑмра кӑтартнӑ ҫичӗ ача амӑшӗн тӗпренчӗкӗсенчен пӗри ҫеҫ, сакӑр уйӑхри пепке, хӑйӗнпе иккен. Ыттисем тӗрлӗ ҫӗре саланнӑ. Тӗрӗсрех каласан, е реабилитаци центрӗнче, е ҫынсем ӳстереҫҫӗ. Кам — Крымра, кам — Улатӑрта. Хӗрарӑм амӑш укҫипе Сӗнтӗрвӑрри районӗнче икӗ пӳлӗмлӗ хӑтсӑр хваттер туяннӑ. Анчах ӑна юсама халӗ те пуҫӑнман. Ҫемье ӑҫта кирлӗ, пурӑнмалли кӗтес унта тара илсе пурӑнать. Опекӑпа попечительство органӗсем ҫемье ҫинчен пӗр ырӑ сӑмах та калаймаҫҫӗ.
Чӑваш Енри хӑш-пӗр хулара причалсем тума палӑртнӑ. Кӑҫал ҫак ӗҫе Куславккапа Сӗнтӗрвӑрринче пуҫӑнасшӑн. Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев ҫакӑн пирки Мускаври ӗҫлӗ тӗлпулусенчен пӗрин вӑхӑтӗнче пӗлтернӗ.
Вӑл ҫӗршывӑн тӗп хулинчи ӗҫлӗ ирхи апатра пулнӑ. Ӑна никама пӑхӑнман общество организацийӗ — Менеджерсен ассоциацийӗ — йӗркеленӗ.
Олег Николаев Чӑваш Ен хамӑр ҫӗршыври туристсене ҫеҫ мар, чикӗ леш енчисене те илӗртессе шанать. Вӑл шухӑшланӑ тӑрӑх, пирӗн Чӑваш Енӗмӗр — тӗлӗнмелле регион, унӑн культури хӑйне евӗр. Ҫывӑх вӑхӑтра вӑл тата илӗртӳллӗрех пулса тӑрӗ.
«Шупашкарсӑр пуҫне пирӗн интереслӗ вырӑнсем татах пур: Куславка, Сӗнтӗрвӑрри, Етӗрне, Улатӑр. Вӗсем кашниех хайне евӗр. Кӑҫал эпир Куславккапа Сӗнтӗрвӑрринче причал стенкисем тума пуҫласшӑн», — тенӗ Олег Николаев.
Нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Тӗмен хулинче «Пӗчӗк хуласене тата историлле тӑрӑхсене аталантарасси» ятпа форум иртнӗ. Унта пӗчӗк хуласене хӑтлӑх кӗртессипе лайӑх проект хатӗрлесе Пӗтӗм Раҫҫейри конкурсра ҫӗнтернисене палӑртнӑ. Ҫавӑнта Чӑваш Енри икӗ хула лекнӗ. Вӗсем - Канаш тата Улатӑр. Канаш «пӗчӗк хуласем» номинацире (кунта 20 пинтен пуҫласа 50 пин ҫын таран пурӑнаканнисем кӗреҫҫӗ) мала тухнӑ. Улатӑр «Истори тӑрӑхӗсем» категорире палӑрнӑ. Канаш хулине 70 миллион тенкӗ парӗҫ, Улатӑра — 44,5 миллион.
Ҫӗршыври комисси кӑҫал 80 проекта суйласа илнӗ. Ҫӗнтерӳҫӗсене 30 пинрен пуҫласа 100 пин тенкӗ таран парӗҫ.
Улатӑр «Улатӑр – музей-хула» проект хатӗрленӗ. Унта килӗшӳллӗн «Пӗчӗк пӗве», «ВЛКСМа 30 ҫул» парксене, «Боронин тата Ветвинский» скверӗсене илемлетесшӗн. Ҫав вырӑнсенче хула ҫыннисем уҫӑлса ҫӳреме кӑмӑллаҫҫӗ.
Канаш хули «Вуникӗ ҫул проектпа килӗшӳллӗн хулан тӗп пайне илемлетесшӗн.
Чӑвашавтотранс суту тӑвасси пирки виҫӗ пӗлтерӳ кӑларнӑ. Предприятин куҫман тата куҫакан пурлӑхне сутаҫҫӗ.
Канашри автотранспорт предприятине сутмалли малтанхи хака палӑртнӑ: 40,1 миллион тенкӗ. Хак кашни 10 кунра пӗчӗкленет. Юлашки хак – 22,9 миллион тенкӗ.
Улатӑрти автотранспорт предприятине 15,1 миллион тенкӗпе сутма тӑратнӑ. Кашни 10 кунра хак пӗчӗкленсе 7,5 миллион тенке ҫитме пултарать.
Етӗрнери автотранспорт предприятине 9,2 миллион тенкӗпе сутаҫҫӗ. Юлашкинчен хак 6,4 миллион тенкӗ пулма пултарать.
Аса илтерер: Чӑвашавтотранс 2018 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче панкрута тухнӑ.
Улатӑрта пӗр арҫын сутуҫа улталанӑ: суя укҫа тыттарса хӑварнӑ, унпа ҫимӗҫ туяннӑ тата сдача илнӗ.
Ку нарӑс уйӑхӗн 26-мӗшӗнче пулса иртнӗ. Хайхи арҫын пылак ҫиме юратать пулмалла – кондитер ҫимӗҫӗсем сутакан павильона кӗнӗ. Вӑл пылак илсе тултарнӑ, 73 ҫулти сутуҫа суя укҫа тыттарнӑ.
Ватӑскер укҫана лайӑх пӑхман, суя пулнине уйӑрса илеймен. Ҫав укҫаран сутуҫӑ арҫынна 1500 тенкӗ сдача та панӑ. Аллинче суя укҫа пулнине кайран тин ӑнланнӑ вӑл – кун пирки полицие пӗлтернӗ. Халӗ пылак ҫиме юратакан ҫав арҫынна шыраҫҫӗ.
Улатӑр хули 35,7 млн тенкӗ перекетлессишӗн 71,4 млн тенкӗ тӳлеме хатӗр. Ҫакӑн пирки «Ҫыхӑнура» портал пӗлтернӗ.
Хула аукцион ирттересси пирки пӗлтернӗ. Ҫав конкурсра подрядчик организацине палӑртӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗ организаци хулари ҫутӑ перекетлес тата энергетика тухӑҫлӑхне ӳстерес енӗпе ҫине тӑрӗ.
Хальхи вӑхӑтра хулара 125 Вт тата 250 Вт урамри 2 842 ҫутӑ лампи вырнаҫтарнӑ. Подрядчикӑн вӗсене 35 Вт, 65 Вт, 100 Вт, 120 Вт лампӑсемпе ылмаштармалла.
Пӗлтӗр Улатӑр хулинчи урамри лампӑсем 2,2 миллиард Квт ҫунтарнӑ.
Подрядчик лампӑсене улӑштарнӑ хыҫҫӑн ултӑ ҫул хушшинче ресурссен 50 процентне перекетлеме палӑртнӑ. Ҫапла вара улатӑрсем шухӑшланӑ тӑрӑх, урамри ҫутӑшӑн укҫа-тенкӗ тӑкакласси ултӑ ҫулта 35 млн 736 пин тенкӗ таран чакмалла.
Пирӗн республикӑра «Чӑваш киновӗн эрни» акци иртӗ. Кун пирки «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон документацин архивӗ пӗлтернӗ.
Чӑваш автономийӗн 100 ҫулхине халалланӑ ҫак мероприяти кӑрлач уйӑхӗн 24-мӗшӗнчен пуҫласа ҫӗртмен 24-мӗшӗччен пырӗ. Акци Улатӑрта паян уҫӑлнӑ. Вӑл ҫулла Хӗрлӗ Чутайӗнче хупӑнӗ.
Чӑваш киновӗн эрни вӑхӑтӗнче ҫутта кӑларакан фильмсене кӑтартма палӑртнӑ. Программӑра тулли метрлисем те, кӗске метрлисем те, документлисем те пулӗҫ. Кинона культура тата вӗренӳ учрежденийӗсенче кӑтартма палӑртнӑ.
Акцие пуҫараканӗсем — республикӑн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствипе «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон документацин архивӗ.
Улатӑр районӗнче пурӑнакансем заповедникра пулӑ тытнӑ. Ҫавӑн пирки пакунлисене систерекен пулнӑ.
Тӑватӑ арҫын тӗлӗшпе халӗ тӗрӗслев пырать. Вӗсен тӗлӗшпе административлӑ ӗҫ пуҫарнӑ. Пуҫиле ӗҫ пуҫарас хӑрушлӑх та пур. РФ Пуҫиле кодексӗн 259-мӗш статйи вара кӑра. Вӑл статья 300 пин тенкӗрен пуҫласа 500 пин тенкӗ таран штрафлама, е 480 сехет таран ӗҫлеттерме, е юсанмалла 2 ҫул таран ӗҫлеттерме е ҫавӑн чухлӗ вӑхӑта ирӗкрен хӑтарма ирӗк парать.
Пулӑҫсенчен йӗрке хуралҫисем виҫӗ сӑскӑ туртса илнӗ. Ҫав хатӗрпе Улатӑр арҫыннисем 413 карас, 229 уланкӑ, 21 чапак тытма ӗлкӗрнӗ. Чӗрӗ пулла пакунлисем шыва янӑ. Заповедникра пулӑ тытнин тӑкакне йӗрке хуралҫисем 110 пин тенкӗ таран шутласа кӑларнӑ.
Чӑваш Енри вӑрман хуҫалӑхӗсене видеокамерӑсемпе тивӗҫтерӗҫ. Ҫапла йышӑнӑва республикӑн Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерстви кӑрлачӑн 21-мӗшӗнче кӑларни пирки паян пӗлтернӗ.
Видеомониторинг тытӑмӗсемпе Улатӑрти, Шупашкарти тата Йӗпреҫри вӑрман хуҫалӑхӗсене тивӗҫтерӗҫ. Видеотытӑм хакӗ 1,1 миллион тенкӗпе танлашнӑ.
Видеомониторинг вӑрманта пушар тухнине хӑвӑрт, пушар анлӑ сарӑличчен палӑртма май парӗ.
Вӑрман хуҫӑлӑхӗсене видеомониторингпа тивӗҫтерни «Экологи» наци проекчӗпе килӗшӳллӗн пулса пырать.
Вӑрман хуҫалӑхӗсене валеҫме йышӑннӑ видеотытӑм пӗр вырӑнта тӑраканни мар. Ятарлӑ хатӗр пӗр вырӑнтан тепӗр ҫӗре ҫӳресе вӑрмана ҫӳлтен ӳкерӗ, ҫав информацие яваплисем патне ҫитерӗ. Апла пулсан, ҫулӑмпа кая юлмасӑр кӗрешме тытӑнма май парӗ.
Чӑваш Енӗн Стройминӗ йӑлари хытӑ каяша турттармалли ҫӗнӗ виҫене ҫирӗплетнӗ. Хуласемпе хула йышши поселоксенче пӗр ҫын пуҫне ҫав виҫе 1,97 кубла метрпа танлашӗ, ялсенче — 1,57 кубла метрпа. Маларах вӑл пур ҫулталӑкра 2,02 кубла метрпа танлашнӑ.
Йӑлари хытӑ каяша турттарнӑшӑн кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ҫӗртен 30-мӗшӗччен Улатӑрта, Канашра, Ҫӗнӗ Шупашкарта, Шупашкарта, Ҫӗмӗрлере, Куславккара, Сӗнтӗрвӑрринче, Ҫӗрпӳре, Етӗрнере, Буинск, Вӑрнарта, Йӗпреҫре, Вӑрмарта, Кӳкеҫре пурӑнакансем кашни ҫын пуҫне уйӑхсерен 63,15 тенкӗ тӳлӗҫ.
Ялсенче пурӑнакансене 47,56 тенкӗшер тӳлеттерӗҫ.
Пӗлтӗр хула ҫыннисем уйӑхсерен кашни ҫын пуҫне 76 тенкӗ те 76 пус тӑкакланнӑ, ял ҫыннисен 61 тенкӗ те 56 пус кӑларса хума тивнӗ.
+2.3 °C