Вӑрнарти ачасем халӗ те шӑнаҫҫӗ. Унти ача пахчисенче ӑшӑ паман-ха. Шӑпӑрлансем ҫиелти тумпа ҫӳреҫҫӗ, ӑна хывмасӑрах ҫывӑрма выртаҫҫӗ.
Натальйӑн ачи 6-мӗш ача пахчине ҫӳрет. Вӑл чун ыратӑвӗ пирки «Про Город» хаҫата пӗлтернӗ. Ара, сивве пула ачасем чирлеҫҫӗ. Ашшӗ-амӑшӗ нимӗн те тӑваймасть, хӑйсем ӗҫе ҫӳреҫҫӗ, пепкине ача пахчине ямах тивет.
Вылямалли пӳлӗмре 12 градус ҫеҫ ӑшӑ. Ҫывӑрмалли пӳлӗмре электрокӑмака ҫутаҫҫӗ. Ҫапла 15 градуса ҫитет.
Мӗншӗн-ха халӗ те ӑшӑ паман? Вӑрнарӑн газшӑн парӑмсем пур-мӗн. Паян каҫхине пур котельнӑй те ӗҫлесе каясса шантарнӑ. Кун пирки Вӑрнар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Леонид Николаев каланӑ.
«Граждан пуҫарӑвӗ» общество организацийӗн хастарӗсем ыйтӑм ирттернӗ. Ҫынсенчен чылайӑшӗ Чӑваш Енри ҫулсене виҫӗ балпа ҫеҫ хакланӑ. Респондентсен 6,24 проценчӗ ҫеҫ ҫулсене лайӑх хак панӑ.
Ыйтӑма республикӑри 26 муниципалитетра ирттернӗ. Кашни тӑрӑхрах 40 ҫынран кая мар ыйтнӑ. Пӗтӗмпе 1082 водителӗн шухӑшне ыйтса пӗлнӗ.
Пур муниципалитетра та респондентсем япӑх ҫулсем пирки ҫеҫ аса илнӗ. Лайӑххи темшӗн пуҫа килмен. Элӗк, Вӑрнар, Улатӑр районӗсенче ҫулсем питӗ япӑххи ҫиеле тухнӑ. Патӑрьел, Ҫӗрпӳ районӗсенче ҫулсем лайӑх еннелле улшӑннӑ. Вӑрнар поселокӗнче вара арканнӑ ҫул нумай. Улатӑрта ҫулсем ҫинчи шӑтӑк-путӑка хӑйӑр тултарнӑ. Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче вара кирпӗчпе сапланӑ.
Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев «Раҫҫей чукун ҫулӗсем» акционерсен обществин Чулхулари филиалӗн пуҫлӑхӗпе Анатолий Лесунпа тӗл пулнӑ. Енсем республика урлӑ иртекен чукун ҫул транспорчӗпе халӑха турттарассине сӳтсе явнӑ. Унта Чӑваш Ен Министрсен Кабинечӗн Еттӳҫи Иван Моторин, ЧР Министрсен Кабинечӗн Ертӳҫин ҫумӗ — финанс министрӗ Светлана Енилина, ЧР транспорт тата ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министрӗ Владимир Иванов хутшӑннӑ.
Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, «ертӳҫӗсем финанс ыйтӑвӗсене те хускатнӑ. Килнӗ хӑна Вӑрнар тӑрӑхӗнчи чукун ҫул урлӑ каҫса ҫӳремелли ҫул пирки сӑмах пуҫарнӑ, ӑна пӑрахӑҫлама тӗллев лартнине пӗлтернӗ. Темиҫе ҫухрӑм аякрах тепӗр ҫул объектне уҫма палӑртнине асӑннӑ.».
Ҫӗртме уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев хутӑш препаратсен «Август» фирмин тӗп директорӗпе Александр Усковпа тата «Август» фирмӑн Вӑрнарти филиалӗн пуҫлӑхӗпе Владимир Свешниковпа ӗҫлӗ тӗлпулу ирттернӗ. Калаҫӑва ЧР Правительствин Пуҫлӑхӗн ҫумӗ — финанс министрӗ Светлана Енилина, ЧР экономика министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Инна Антонова хутшӑннӑ.
Александр Усков пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗлтӗр савут тупӑш шайне 20 млрд тенкӗрен ирттернине пӗлтернӗ. Раҫҫейре тавар пӗтӗмпе 15 млрд тенкӗлӗх сутӑннӑ. Чӑваш Енри филиал кӑрлач-пуш уйӑхӗсенче 483,7 млн тенкӗлӗх тупӑш илнӗ. Савутра ӗҫлекенсем уйӑхне 34 пин ытла укҫа илеҫҫӗ. Чӑваш Енре вырнаҫнӑ филиалта хальхи вӑхӑтри технологисем вӑй илсе пыраҫҫӗ. Ертӳҫӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, «ҫакӑ та производствӑн калӑпӑшне ӳстерме пулӑшать».
Вӑрнарта хальхи йышши кинозал уҫӑлнӑ. «Тӳпе — ҫӑлтӑрпа, «Звездный» кинозал ҫӑлтӑрпа тулли пултӑр», — теҫҫӗ вӑрнарсем. Малашне вӗсем пысӑк кинозалта кино курма пултарӗҫ.
Ку кинозала ятарлӑ программӑпа килӗшӳллӗн юсанӑ. 100 пинрен ытларах ҫын пурӑнакан ял-хулара вырнаҫнӑ кинозалсене ятарласа юсама тытӑннӑ. Вӑрнарти клубсен централизациленӗ тытӑмӗ кино кӑтартмалли ҫӗнӗ йышши хатӗрсем туянма 5 миллион тенкӗ грант выляса илнӗ. Унпа сасӑ хатӗрӗсем, киноэкран, пукансем туяннӑ. Вырӑнти хыснаран укҫа уйӑрнӑ. Унпа вара урай сарнӑ, кинобудка лартнӑ, хывӑнса тӑхӑнмалли пӳлӗме, пӗчӗк зала юсанӑ.
Халӗ кино курма кӳршӗ районсенчен те килме пултараҫҫӗ. Сӑмах май, 2016 ҫулта кунашкал 5 зал уҫӑлнӑ, кӑҫал вара – 7. Кинозал валли ят тупас тесе ятарласа сасӑлав ирттернӗ. Чылайӑшӗ «Звездный» ята суйланӑ.
Вӑрнарти 2-мӗш шкулта вӗренекен Яна Кадыковӑн пуҫ миминче усал шыҫӑ аталаннине тупса палӑртнӑ. Ӑна сыватмашкӑн операци тумалла. Кун валли 348 пин те 871 тенкӗ кирлӗ. Ҫемье ҫынсенчен пулӑшу ыйтнӑ.
Халӑх ҫын хуйхинчен айккинче юлман. Икӗ кунра 1 миллион та 725 пин те 180 тенкӗ пухнӑ. Ачана кӗҫех пульницӑна вырттарӗҫ.
Яна Кадыкова кӑҫалхи кӑрлачра япӑх курма тытӑннӑ. Вӑл хӑйне япӑх туйнӑ. Тухтӑрсем патӗнче тӗрӗсленсен унӑн пуҫ миминче усал шыҫӑ аталаннине тупса палӑртнӑ. Ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче «Русфонд» укҫа пухма тытӑннӑ, мӗншӗн тесен операци тумашкӑн патшалӑх квота уйӑрса памасть.
Яна Кадыковӑна Питӗрти пульницӑра операци тӑвӗҫ. Юлнӑ укҫа-тенке чирлӗ ытти ачана пулӑшма ярӗҫ.
Паян иртекен Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн сессийӗнче Ҫын правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен Юрий Кручинин ҫынна хӳтӗлемен тӗслӗхсемпе паллаштарнӑ. Сӑмахӗ тӗрлӗ шайри тӳре-шарана тивнӗ.
Юрий Кручинин ҫынсене кивӗ тата ишӗлекен ҫуртсенчен ҫынсене куҫарас ыйту пирки те чарӑнса тӑнӑ. Вӑл сессире палӑртнӑ тӑрӑх, ку енӗпе кӑлтӑк ҫук мар. Сӑмахран, Вӑрнарта малтан Раҫҫейӗн чукун ҫулӗсен балансӗ ҫинче тӑнӑ ҫуртсем паян та никам балансӗ ҫинче те мар иккен. Кивелсе япӑхса кайнӑ ҫуртсене ишӗлекеннисен списокне те ҫавна пулах кӗртмен. Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫ посёлокӗнчи Сӗнтӗрвӑрри урамӗнчи 12 «а» адреспа вырнаҫнӑ ҫуртра пурӑнакансене Ишлея ирӗксӗртен куҫарма хӑтланнине те аса илнӗ. Шупашкарта та пӑтӑрмахлӑ лару-тӑру сахал мар пулнӑ.
Ҫуркунне ҫитрӗ. Юрпа пӗрле ҫулсем те ирӗлме тытӑнчӗҫ. Ку инкек республикӑри мӗнпур района пырса тивет. Кашни муниципалитетрах шӑтӑк-путӑклӑ ҫулсене курма пулать.
Вӑрнар поселокӗнчи Ленин урамӗнчи ҫул хӑрушӑ лару-тӑрура. Тӗлӗнмелле те, ӑна иртнӗ ҫул кӗркунне кӑна юсанӑ. Унтанпа вӑхӑт нумаях та иртмен — ҫул арканса пӗтнӗ.
Ленин урамӗнчи ҫула кӗркунне мӗнле юсанине ҫынсем астӑваҫҫӗ. Асфальта ҫулла илнӗ, шӑтӑк-путӑка вара кӗркунне кӑна саплама тытӑннӑ. Шел, ҫӗнелнӗ ҫул ҫуркуннеччен те чӑтайман.
Ҫав вӑхӑтрах палӑртмалла: вӑрнарсем ҫулсене мӗнле юсанипе чапа тухнӑ. Унта асфальт сарнине, тротуарсем тунине федераци каналӗпе кӑтартнӑ.
Ӗҫре палӑрнисене чысланине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Правительство ҫуртӗнче чысланисен хушшинче 40 ытла специалист пуҫтарӑннӑ. Ҫав шутра республикӑри паллӑ ял хуҫалӑх предприятийӗсенчен пӗринче, Канаш районӗнчи Киров ячӗллӗ кооперативра, тӑрӑшакан ҫын та пулнӑ. Унти тӗп ветеринар Зоя Миронова юратнӑ ӗҫе кӳлӗнни виҫӗ теҫетке ҫултан та иртнӗ.
Зоя Николаевнӑна тӑван районӗнче «ял хуҫалӑхӗнчи тивӗҫлӗ специалистсенчен пӗри» тесе хаклаҫҫӗ. Ӑна хӑй вӑхӑтӗнче «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ял хуҫалӑх ӗҫченӗ» хисеплӗ ят та панӑ. Ял хуҫалӑхӗнчи ӗҫе вӑл 1986 ҫулта Вӑрнарти совхоз-техникумран ветеринари фельдшерне вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн пуҫӑннӑ. Кайран вӑл Хусанти Н.Э. Бауман ячӗллӗ патшалӑхӑн ветеринари медицинин академийӗнче куҫӑмсӑр майпа пӗлӳ илнӗ.
Ҫӗнӗ ҫул умӗн хуласемпе район центрӗсенче, пысӑкрах хӑш-пӗр ялсенче те Хӗл Мучисемпе Юрпикесен парачӗсене ирттересси йӑлана кӗнӗ. «Август» фирмӑн Вӑрнарти хутӑш препаратсен савучӗ те унти рабочисене тата вӗсен ҫемйисене, поселокра пурӑнакансене савӑнтармалли-кӑсӑклантармалли тупсах тӑрать. Нумаях пулмасть унта Хӗл мучисемпе Юрпикесен парачӗ иртнӗ. Тӗп Хӗл Мучийӗ — савут пуҫлӑхӗ Владимир Свешников.
Унчченхи ҫулсенче савутрисем уявсене хӑйсен территорийӗнче кӑна ирттернӗ пулсан, хальхинче кӑҫалтан хута янӑ «Химик» паркра пуҫтарӑннӑ. Парада аслисемпе пӗрлех ачасем те тухнӑ. Шел те, хӑшӗсем унта хутшӑнайман: савутӑн саккас нумаййине кура канмалли кунсенче те ӗҫлеме тивет.
Аса илтеретпӗр, халӗ савутра креативлӑ елкӑсен конкурсӗ пырать.
«Назад в СССР» (чӑв. Каялла, СССРа) ят панӑ корпоратива хатӗрленсе халӗ унтисем иртнӗ ӗмӗрӗн 20–80-мӗш ҫулӗсенчи евӗр тумтир шыраҫҫӗ, аслашшӗ-асламӑшӗн сунтӑхне ҫавӑрттараҫҫӗ, ӳркенменнисем ҫӗвӗҫ патне кайсах ҫӗлеттереҫҫӗ.
-3.7 °C