«Вӑрнар районӗн энциклопедийӗ» кӗнекен иккӗмӗш пайне кӑларма хатӗрленеҫҫӗ. Пӗрремӗше 2005 ҫулта Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 65 ҫул ҫитнӗ тӗле тухнӑ.
Иккӗмӗш пайне тепӗр юбилей валли — вӑрҫӑ чарӑннӑранпа 70 ҫул ҫитнӗ тӗле — кӑларасшӑн. Энциклопедин пӗрремӗш пайне Вӑрнар поселокӗн хисеплӗ ҫынни Воля Иванов тата РФ Ҫыравҫисен перлӗхӗн пайташӗ Михаил Васильев (вӑл райхаҫат редакторӗ те пулнӑ) хатӗрленӗ. Вӗсемех иккӗмӗш кӗнекепе ӗҫлеҫҫӗ.
Воля Иванов депутатсене, ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗсене пулӑшма ыйтнӑ. Текста наборлакан ҫынна та укҫа тӳлемелле-ҫке. Пӗтӗм расхута шута илсен, Воля Иванов палӑртнӑ тӑрӑх, энциклопедин иккӗмӗш пайне кӑлармашкӑн 500 пине яхӑн укҫа кирлӗ.
Промышленность предприятийӗсем кӑҫалхи пӗрремӗш кварталта епле ӗҫленине тишкернӗ те 16 предприяти продукци кӑларассин калӑпӑшне миллиард тенкӗрен ирттернӗ. Республикӑн промышленность комплексӗнче вӗсен тӳпи 47,6 процент йышӑнать иккен.
Пилӗк миллиард тенкӗрен ытла продукци туса илни — Вӑрнарти «Август»–ВЗСП» фирма филиалӗ, 3 миллиардран каҫни — «Элара», «Промтрактор-Вакун», «Акконд» тата «Химпром» 2 миллиардран каҫнӑ.
Миллиардҫӑсен виртуаллӑ клубӗ машиностроени («Элара», «Промтрактор-Вакун», «Промтрактор-Промлит», «Экра», «Промтрактор», «Автофургонсен комбиначӗ», «Шупашкарти агрегат завочӗ», «Шупашкарти электроаппаратура завочӗ», «Ҫӗмӗрлери ятарлӑ автомобильсен завочӗ», В.И. Чапаев ячӗллӗ производство пӗрлешӗвӗ), энергетика («Коммуналлӑ технологи», «Русгидро» — «Шупашкарти ГЭС» филиалӗ, «МРСК Волги» — «Чувашэнерго») предприятийӗсенчен, хими промышленноҫне кӗрекен «Август»-ВЗСП, «Химпром» тата апат-ҫимӗҫ промышленноҫне кӗрекен «Акконд» предприятисенчен тӑрать.
«Чӑваш пичечӗ» «Ирӗклӗх» общество пуҫарнӑ чӑваш чӗлхи акцине хутшӑннӑ.
Аса илтермешкӗн: «Ирӗклӗх» хастарӗсем Шупашкарта клиентсемпе ӗҫлекен организацисене «Кунта чӑвашла калаҫатпӑр» тесе ҫырнӑ хутсем ҫыпӑҫтарма тытӑннӑ. Ку обществӑра чӑвашла калаҫассине сарма пулӑшасса шанаҫҫӗ вӗсем.
Нумаях пулмасть «Ирӗклӗх» «Чӑваш пичетне» акцине хутшӑнма чӗнсе ҫыру янӑ. Предприятин тӗп деректорӗ Станислав Александров-Убасси сӗнӗве йышӑннӑ. Анчах «Чӑваш пичечӗ» текста кӑштах улӑштарнӑ: «Кунта чӑвашла та ыйтма пултаратӑр».
«Ирӗклӗх» хатӗрленӗ ҫыпӑҫтаркӑчсем Шупашкарти тата республикӑри киосксенче иртнӗ эрнере курӑнма пуҫланӑ. Вӗсене сутуҫӑсем чӑвашла пӗлекен киосксенче ҫеҫ ҫыпӑҫтарнӑ.
«Ирӗклӗх» пуҫарнӑ акципе килӗшӳллӗн хальлӗхе 300 ытла ҫыпӑҫтаркӑч вырӑн тупнӑ. Ҫитес вӑхӑтра организаци республикӑри ытти предприятие ҫыру яма палӑртнӑ. Вӗсен йышӗнче — Етӗрнери тата Вӑрнарти аш-какай комбиначӗсем, «Ҫӑкӑр», «Букет Чувашии», «Акконд», «Смак» АУОсем.
Вӑрнарти «Химик» стадионта ял ушкӑнӗсен «Ылтӑн пучах» Пӗтӗм Раҫҫейре футбол енӗпе ача-пӑча турнирӗн республикӑри тапхӑрӗ пуҫланнӑ.
Ӑмӑртӑва ачасен ҫулне кура икӗ ушкӑна пайласа ирттереҫҫӗ: 11–13-рисем тата 13–15-рисем хушшинче. Хальлӗхе ушкӑнсем турнирӑн финалне тухассишӗн ӑмӑртаҫҫӗ. Ҫӗнтерессишӗн республикӑн тӗрлӗ кӗтесӗнчен 14 ушкӑн пухӑннӑ.
Турнира паян савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Спортсменсемпе вӗсемшӗн ҫунакансене саламлама Чӑваш Енӗн спорт министрӗ Сергей Мельников пырса ҫитнӗ. Кун йышши ӑмӑртусем ачасене малтан ҫамрӑксен футболне, кайран пысӑк футбола ҫул уҫнине палӑртса хӑварнӑ.
Вӑрнар поселокӗнче ҫӗнӗ хӑна ҫурчӗ уҫӑлнӑ. 30 вырӑнлӑх хӑна ҫурчӗ 13 номертен тӑрать. Вӑл унти А. Иванов урамӗнчи 6-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ.
Хӑна ҫуртне уҫнине вырӑнти тӳре-шара хӑна ҫурчӗсем пулманнин ҫивӗч ыйтӑвне татни вырӑнне хурса хаклаҫҫӗ. Ҫак шухӑша район администрацийӗн сайтӗнче вырнаҫтарнӑ хыпарта палӑртса хӑварнӑ. Маларах муниципалитетӑн хӑна ҫурчӗ пулнӑ иккен-ха, анчах ӑна хупнӑ хыҫҫӑн командировкӑна килекенсене тата хӑнасене ниҫта вырнаҫтарма аптӑранӑ-мӗн.
Вӑрнар поселокӗнче, Ленин урамӗнче, те кӑштахран тепӗр хӑна ҫурчӗ хута ямалла. Вӑл «Бумеранг» текен кану базин территорийӗнче пулмалла иккен. Унта пурӗ 6 номер пулӗ. Ҫавӑнта ним мар 26 ҫын вырнаҫӗ. Малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх хӑна ҫуртне ҫурла уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче уҫасшӑн.
Ҫынсене карас тата ытти ҫыхӑнупа тивӗҫтерекен компанисенчен пӗри (монополипе кӗрешекенсем реклама тесе хакласран хӑшне каламӑпӑр) Шупашкар хулинчи Чапаев поселокне тата Красноармейски салине чӗлкӗмпе оптика линийӗн ҫыхӑнӑвне илсе ҫитернине пӗлтерет. Ун пек меслетлӗ ҫыхӑнупа нумай хутлӑ 77 ҫурта, е 3 пин ытла киле, тивӗҫтернӗ.
Ку вӑл пӗрремӗш проект мар-ха, юлашки темиҫе ҫулта асӑннӑ компани FTTx технологие, тепӗр майлӑ ӑна «киле ҫити оптика» теҫҫӗ, юсаса ҫӗнетесипе ҫине тӑнӑ. Ку меслет оптика чӗлкемне пӗр-пӗр вырӑна илсе ҫитерме май парать иккен. FTTx пулӑшнипе ҫынсем тӗнче тетелне пысӑк хӑвӑртлӑхпа кӗме пултараҫҫӗ, телефон ҫыхӑнӑвӗ те пек аванрах-мӗн, интерактивлӑ телевиденипе те тивӗҫтереҫҫӗ.
«Киле ҫити оптика» технологине хальхи вӑхӑтра Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Канаш, Куславкка, Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗрпӳ, Улатӑр, Ҫӗмӗрле хулисене, Кӳкеҫ, Вӑрмар, Вӑрнар, Йӗпреҫ поселокӗсене, Муркаш, Ҫӗньял тата Красноармейски ялӗсене ҫитернӗ. Пӗчӗкрех хӑш-пӗр ялсенче те вӑл пур. Ҫулталӑк пуҫланнӑранпа 40 километр ҫавӑн пек лини хунӑ пулсан, ҫулталӑк вӗҫлениччен тепӗр 85 километр палӑртнӑ. FTTx технологи ырлӑхне ҫывӑх вӑхӑтра Пӑрачкавпа Етӗрнере пурӑнакансем туйса илӗҫ.
2014–2017-мӗш ҫулсенче республикӑри регион тата вырӑнти пӗлтерӗшлӗ ҫулсене юсама 4,7 миллиард тенкӗ ытла укҫа уйӑрмалла.
Хальхи вӑхӑтра Чӑваш Енри ялсенчен 98 проценчӗ патне асфальт сарнӑ е вак чулпа хытарнӑ ҫул пырать. Ҫапах та тумаллисем те пур. Кӑҫалхи пирки калас тӑк, программӑна Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Красноармейски, Муркаш, Пӑрачкав, Ҫӗмӗрле, Елчӗк районӗсене кӗртнӗ. Строительство объекчӗсен шутӗнче — Вӑрмар районӗнчи «Ҫӳлти Кинчер–Вознесенкасси», асӑннӑ районти Пинер патне, Вӑрнар поселокӗнче Инженер урамӗнче, Йӗпреҫ районӗнчи Вутӑялта, Канаш районӗнчи Малти Ӑнтавӑшра, Красноармейски районӗнчи Яманакри Ҫамрӑксен тата Ҫӗнӗ урамсене ҫул тӑвасси кӗнӗ. Юлашкинчен асӑннӑ Яманакра кӗпер те туса парӗҫ.
Кунсӑр пуҫне Ҫӗмӗрле район территорийӗпе иртекен «Сӑр» республикӑри автоҫула, Тӑвай районӗнче «Аниш» автоҫул Соломинка юханшыв урлӑ иртнӗ ҫӗрте кӗпер юсамалла. Кӑҫал пурнӑҫламалли ӗҫ шутне Шупашкар тата Ҫӗмӗрле районӗсенче «Шупашкар–Сурски» автоҫулӑн пӗрер пайне, Шупашкар районӗнче «Вятка» ҫултан «Атӑл» ҫул патне тухакан вырӑна, «Никольски–Етӗрне–Калинино» ҫулӑн Етӗрне районӗнчи пайне, Кӳкеҫ–Тутаркасси–Ҫӗнӗ Шупашкар ҫула ҫутатасси те кӗрет.
Чӑваш халах ҫыравҫи Юхма Мишши нумаях пулмасть Вӑрнар районӗнче пулнӑ. Вӑрнарти 1-мӗш шкулта вӑл районти чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗсемпе тӗл пулнӑ. Юхма Мишши чи малтанах лайӑх хыпар пӗлтернӗ: спонсор пулӑшу кӳнӗ май Вӑрнар районӗнчи 24 шкула чӑвашла 25 кӗнеке ҫитӗ.
Юхма Мишши чӑваш халахӗн историне нумай тӗпченӗ. «Древние чуваши», «Древние чувашские боги и герои», «Древние чувашские города»… Тӗлпулура ҫыравҫӑ истори пирки калаҫнӑ.
Юхма Мишши Вӑрнар район ҫыннисене хӑйӗн пӗр кӗнеки пирки тахҫанах каласа кӑтартасшӑн пулнӑ-мӗн. «Ӗмӗрлӗх юрату» — блокадӑри Ленинградра ҫуралнӑ юрату пирки. Кӗнекене блокадӑри Ленинградра пурӑннӑ Анна Павловна каласа кӑтартнӑ тӑрӑх ҫырнӑ. Юхма Мишши унпа иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсенче паллашнӑ. Анна Павловна хӑйӗн вилнӗ савнийӗ пек ятлӑ ҫынна тӗл пулнӑшӑн савӑннӑ-мӗн. Вӑл та Ильин Михаил Николаевич пулнӑ. Вӑл Вӑрнар районӗнче ҫуралнӑ. Блогада вӑхӑтӗнче Анна Павловна выҫӑпа вилме пуҫланӑ. Хваттерте пӗччен вилме хӑранӑран пӗтӗм вӑйне пухса урама тухнӑ.
Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 69 ҫул ҫитнине халалласа Чӑваш Республикин «ГАЗ-21 клубӗ» «Ретро» (ятне ҫырни ҫыпӑҫуллах мар пек те, пӗлеҫҫӗ пуль — ӑна йӗркелекенсем ятне ҫавӑн пек шухӑшласа кӑларнӑ) общество организацийӗ «Шупашкар — Муркаш — Элӗк — Вӑрнар — Хӗрлӗ Чутай — Етӗрне — Шупашкар» маршрутпа авточупу йӗркелеме шут тытнӑ. Ҫула вӗсем ӗнер тухнӑ.
Элӗкри пирки вырӑнтисем пӗлтернӗ тӑрӑх, асӑннӑ сала тӑрӑх ГАЗ-67, ГАЗ-69, ГАЗ-21, М-20 «Победа», ГАЗ-14 «Чайка», DODGE-WC61 машинӑсем колоннӑпа тӗп урам тӑрӑх иртнӗ. Унтан машинӑсем Культурӑпа кану паркӗ патне ыпрса чарӑннӑ. Авточупӑва хутшӑнакансене район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Куликов саламланӑ.
Клуб историйӗ пирки калас тӑк, ӑна 2009 ҫулхи ака уйӑхӗнче пуҫарнӑ иккен. Ун чухне пӗр шухӑшлӑ виҫӗ ҫын пӗр шухӑшлӑ пулнӑ. Ик ҫулта йыш 25 ҫынна ҫитнӗ. Клуб пайташӗсем хамӑр ҫӗршывра кӑларнӑ машинӑпа мотоциклсен историне упраса хӑварасшӑн-мӗн. Хастарсем Шупашкарта тата республика шайӗнче иртекен мероприятисене хутшӑнаҫҫӗ.
Сӑнсем (6)
Нумаях пулмасть Шупашкарти 2-мӗш шкулта шкула ҫӳремен тата кӗҫӗн классенче вӗренекенсен тӗпчев ӗҫӗсемпе пултарулӑх проекчӗсен «Эпӗ — тӗпчевҫӗ» Раҫҫей конкурсӗн регион шайӗнчи тапхӑрӗн турӗ иртнӗ. Республикӑри 15 районти тата 5 хулари ҫамрӑк тӗпчевҫӗ хутшӑннӑ.
Куҫӑн майпа иртнӗ тура 3–11 ҫулсенчи 165 ача хутшӑннӑ. Тӑватӑ предмет енӗпе 16 секци ӗҫленӗ: «Гуманитари», «Естествознани. Чӗрӗ ҫутҫанталӑк», «Естествознани. Чӗрӗ мар ҫутҫанталӑк» тата «Физика-техника».
Пӗрремӗш турта экспертсем ачасемпе калаҫнӑ, мӗншӗн вӗсем хӑйсен темисене суйлани пирки ыйтса пӗлнӗ. Ачасем хуравланисӗр пуҫне ыттисене ыйтусем панӑ. Калаҫу пӗтӗмлетӗвӗпе килӗшӳллӗн ачасене доклад тумашкӑн суйланӑ.
Ҫӗнтерӳҫӗсен йышӗнче Вӑрнар районӗн ачисем те пулнӑ. Вӑрнарти 3-мӗш ача пахчинчи Ольга Семенова 3-мӗш вырӑн йышӑннӑ. 4-мӗш ача садне ҫӳрекен Дмитрий Григорьев 2-мӗш вырӑна тухнӑ. Вӑрнарти 2-мӗш шкул вӗренекенӗ Дмитрий Скороходов 3-мӗш пулнӑ.
+8.3 °C