Чечек
Çын кĕрейми сĕм чăтлăхра.
Пит йывăр: чĕрере ун хуçăк,
Ларса канасшăн хăтлăхра.
Ăçта-ши хăтлăхĕ, кам калĕ,
Ăçта вырнаçнă, хăш тĕлте?
Явапĕ çук — те ăраскалĕ
Ăна халь вăрттăн йĕкĕлтет.
Пуçра пĕр шухăш: «Тим çитмерĕ,
Ытла вăл пулчĕ лечеке;
Хам ăс, хам тăн хамран иртмерĕ...
Çав кӳрентерчĕ Чечеке».
Асапланать Кавруç сăлтавсăр,
Паян хăйне халь айăплать.
Ара, пĕлет-çке-ха вăл: тавсăр
Иртмест ку ĕç; çак тăлăлать.
«Курасчĕ, — шухăшлать, — курасчĕ,
Савни умне чуна хурасчĕ...
Кĕтсе илеп-ши ырлăха?»
Кавруç çул тытрĕ хырлăха.
Чечекшĕн канăç çук ниçта та,
Пĕр хăтлă вырăн тупаймасть.
Вăл тархаслать: «Чĕрем, ан татăл».
Анчах чĕри ун ăнланмасть,
Вăл халĕ парăнмасть хĕре.
Сурать, сурать, ним те тăваймăн,
Ах, чĕрене тайăлтараймăн —
Тăкаймăн ун чирне çĕре.
«Ăçта Кавруç?» Чечек шырать:
Вăл пусарасшăн хурлăха.
Çул тăрăх васкаса пырать.
Ак çитрĕ тухрĕ хырлăха.
«Чечекĕм...»
«Çук эп тĕнчере.
Мана эс пĕр сăмах та ан чĕн».
Ах, суранланнă чĕрере
Кавруçăн шанчăкĕ путланчĕ.
«Чечекĕм...»
«Ан чĕн... Кăларасшăн
Тӳрре, куратăн, хăвна ху.
Ăман пулса, тен, пурăнасшăн?
Апла эс хырăмпала шу»;
«Чечек теп!» Ялт! ăшра вут хыпрĕ,
Куçран ун сирпĕнчĕ хĕлхем,
Самантлăха чун чул пек хытрĕ,
Чĕнленчĕ, çыхăнчĕ чĕлхе.
Ик кăмăл çапăнчĕ — чĕнмерĕç,
Пĕр вăхăт пăхрĕç пĕр-пĕрне.
Чун савнине, тен, çĕнеймерĕç,
Курмарĕç чăнлăхăн йĕрне?
Ах, çав тери хĕмленнĕ туйăм!
Вăл çут çанталăкăн парни.
Санра пулсан вăл, çын, эс пуйăн:
Хĕрӳлĕх пулă, ăнкарни.
Ăçта этемĕн чун хăвачĕ?
Ăна илеймĕн сывлăшран.
Тен, туйăма ăс ирĕк пачĕ? —
Сăмах кăларчĕ хĕр аран:
«Кавруç, мана эс тĕлĕнтертĕн
Сатурлăх чĕптĕм çуккипе.
Юратăва вĕçерĕнтертĕн —
Манран вăл тарчĕ сиккипе.
Кала-ха, ма эс ирĕк патăн
Çав ирсĕре хăвна çапма,
Ма тавăрмасăр эс хăвартăн?
Пĕлетĕп, сан вăй-хал çук мар.
Анчах эс чĕрӳпе сӳслентĕн,
Асу-тăнупала тӳлентĕн...
Ах, ма ухмах-ши ман шăпа?
Çук, вĕрентеймĕн пушăпа.
Ах, намăс, намăс... Ăш çунать.
Чи тасине паян çĕтертĕм.
Сисетĕн-и? Халь ман чуна
Пĕр хĕрхенмесĕр кӳрентертĕн».
Чĕтрет хĕр, кайнă пек шанса,
Анчах ăна пит пăчă, пăчă...
Нумайчченех салхуллăн тăчĕ
Юман çумне вал тайăнса.
Çапах та çуйкăн туйăмне
Вăл ниепле тытса чараймĕ,
Халь çĕнтереймĕ хуйăхне.
Кавруç ăнланчĕ: вăл каçармĕ.
Асламăш Кавруçа чăр! пăхрĕ,
Ăнланчĕ: çамрăк тулашать,
Чунне инкек çĕлен пек сăхрĕ,
Те кăмăлĕ халь туртăшать.
Анчах сисет вăл, куç хĕлхемĕ
Самант сӳнет те чĕрĕлет,
Чĕри кăваррăн çуннăçемĕн
Пит-куçĕ нар пек хĕрелет.
Ах, чун ытла та тулашсассăн,
Çук, пытараймăн хупласа,
Чĕре ытла та ыратсассăн,
Ăна чараймăн уласа.
Кавруçăн ăшĕнче кашларĕ
Çил-тăвăл кашкăр пек урса...
Асламăш лăпкăн ачашларĕ
Пуçне алли çине хурса.
Анчах Кавруçăн тăвăнни
Шĕрлерĕ, сикрĕ татăлса,
Пырта ун чăтăм пăвăнни
Шăнкав пек тухрĕ катăлса:
«Каçар, ман кăмăл пăтранать,
Халь чунăм касăлса кӳренчĕ,
Тумламăн пухăнни кӳлленчĕ,
Вăл Атăл евĕр хумханать.
Паян хама эп кураймастăп.
Хуралчĕ маншăн çут тăнче.
Хама йыт вырăнне хумастăп,
Анчах эп мăшкăл айĕнче.
Ман кăкăрта халь тулашу,
Халь пурнăç вилĕмпе тĕл пулчĕ:
Пырать хаяррăн тавлашу.
Сив çилĕпе ăш-чикĕм тулчĕ.
Аманнăран ман сӳнчĕ хал.
Ухтер мана питрен хыт çапрĕ.
Хастарлăхăм сасартăк чакрĕ...
Ах, тавăрмашкăн вăй сахал.
Эх, асаннем, телейĕм, ырлăх
Таптанчĕ выльăх айĕнче,
Ĕмĕрлĕхе пит таран шырлăх
Юлать чĕремĕн варринче.
Ку мăшкăла курассăм марччĕ...
Ах, намăс, намăс çунтарать.
Ма çав тери шăпам хăмсарчĕ,
Телейĕм мĕншĕн юнтарать?
Вăл ман пата тепле чĕнсен те
Ача пек пымĕ йăл кулса.
Çук, хăпараймăн чун сĕнсен те
Çӳле, телейсĕр çуралсан».
«Ухтер-и? Пирĕн тĕп ăрушăн —
Синкер, вăл ĕмĕрлĕх инкек, —
Ах, калама та пит хăрушă, —
Тахçан вăл кăларать тинке.
Нумай çул йывăра чăтса,
Хам хурлăха ăшра эп тытрăм,
Хам куççуле эп хам çăтса
Çын умĕнче чуллантăм, хытрăм.
Паян кунччен те, çук, никам та
Хурланнине пĕлмен, курман,
Ашра вут-çулăм пек çунсан та
Ума тухса вăл палăрман.
Эпир киревсĕр ĕç туса
Пулман çын умĕнче усал,
Çук, вараланнă çын пулман,
Йăхран нихçан та ял кулман —
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp