Чечек
Чун-чĕринче хăватлă вăй.
Хускалчĕ чунĕ çул çӳренĕн,
Çуралчĕç шухăшсем пуçра.
Ах, шухăш! Ирĕксĕр ĕненĕн, —
Пулман вăл ĕмĕтшĕн усрав.
Вăл ĕмĕт этемпех çуралнă;
Ун ашшĕ: тивĕçлĕх те чыс,
Анчах та тивĕçлĕх хуралнă.
Ирĕксĕрех халь чăт та тӳс.
Çак сусăр пурнăçăн сăнарĕ
Ытла тулаштарать ăна.
Нимпе те чунĕ ăшăнмарĕ,
Калать вал шăппăн барона:
«Килет инкекĕ çулсерен —
Пырса кĕме ярт уçă алăк.
Мĕн кале те мĕн тăвĕ халăх?..
Çынран пăрнатăн та йĕрен.
Мĕн тупăн халĕ халăхра?
Ăна кушак çури хăратĕ,
Вăл халĕ тарăн ыйхăра,
Анчах мĕн те пулин вăратĕ.
Вăратĕ унăн тивĕçне,
Вара çĕкленĕ хĕмлĕ вăйĕ:
Хăшин валли пулатчĕ сăйĕ,
Хăшне тăратĕ хăй умне».
Ют çын сăмахĕ çӳçентерчĕ,
Вăл чиккелерĕ чĕрере.
Хăй тĕллевне, тен, сисĕнтерчĕ?
Барон каять хĕре-хĕре.
Курни-илтни ăсне чар хирчĕ —
Туянчĕ «чир» çак этемрен.
Хăй шухăшне барон хăй сирчĕ:
Хăрать хăрушă хĕлхемрен...
Чĕр шухăшран Ишут хăтарчĕ:
Кӳми йăваннă, кăшкăрать.
Ваçлей лашасене чуптарчĕ.
Ишут сăртра кĕтсе тăрать.
«Улпут, — тет çул çӳрен, — тăхта,
Кунта ман юлмалла: эп çитрĕм.
Хăрушă вырăнтан ак иртрĕм,
Мана тек чармĕ кутлăх та».
«Ах, питĕ шел! — барон кӳренчĕ, —
Пулать мана ытла кичем.
Ман чĕрере сăну йĕрленчĕ,
Асра эс юлăн виличчен».
«Кала, — тет çын, — эс хăш çĕртен,
Тусу сан кам? Вăл быдло терĕ».
«Вăл камергер. Ишут Ухтеров.
Эпир килетпĕр Питĕртен».
«Чашламаран? Ишут Ухтеров?»
«Курап, тăратăн тĕлĕнсе».
«Ятне илтсен шартах сиктерĕ,
Нумайăш илĕç çӳçенсе».
«Илтсеччĕ: паллă йăх, мухтавсăр
Пулман нихçан та тенине».
«Чăнах, чап сарăлмасть сăлтавсăр,
Курман пăшалсăр пенипе».
«Эс калаçатăн юптаруллă —
Часах илеймĕн тавçăрса.
Уçмастăн шухăшна хăюллă:
Ăна тăратăн пытарса».
Юпленчĕ çул. Пĕччен. Пуçра
Тĕтре... Курни ăса вăратрĕ;
Çав пурнăç пăхрĕ халь куçран,
Ун юншăхни чуна хăратрĕ.
Пĕлет: çак таранччен ăна
Упранă çут çанталăк пилĕ.
Ӳссессĕн илнĕ тыткăна
Илемлĕ пурнăç çавра çилĕ:
Салон, театр, тĕл пулу,
Таçта пырсан та, йăл кулу.
Барон хăйне ятран чĕнтерчĕ,
Асри пит ыррăн çӳçентерчĕ.
Вара Париж! Вăл тĕлĕнтермĕш.
Таçта та ирĕк тĕрлеттер.
Тата Парижан пур тӳнтерĕш:
Жан-Жак Руссо, Дидро, Вольтер.
«Раççей... Пăхатăн, пурнăç уйрăм —
Çук вырăн ăс-тăнпа канма.
Ах, таврăнсан кăна-çке туйрăм —
Эп ĕлкĕрмен-мĕн вăранма.
Тен, ахалех чунпа амантăм,
Этемлĕх мăнлăхне манса.
Тен, çутă пĕлĕтрен эп антăм —
Ман ĕмĕт кайрĕ саланса?
Чуралăх — пурăнăç сехмечĕ;
Çапах та пурăнан тӳссе.
Ах, ирĕклĕх! — этем тивлечĕ.
Унпа вăл çитĕнет ӳссе...
Ан сирĕл-ха, тĕтреллĕ шанчăк,
Хăть эсĕ ырлăха кĕттер.
Пуçра ыйту; вăл сапаланчăк...
Кунта çуралĕ-ши Вольтер?
Мĕн-ма тăрать ыйту сӳнмесĕр,
Ма кăсăклантарать сана?»
...Барон, Ишут патне кĕмесĕр,
Тӳрех çул тытрĕ Хусана.
Тăван çĕршыв! Ял çумĕнче
Туспа тус ăшшăн сыв пуллашрĕç.
Кăшт пăчăртанчĕ куçĕнчен
Тумлам Ишутăн. Ах, тулашрĕ
Баронăн чунĕ: «Фарисей...»
Каларĕ: «Ну, тапрат, Ваçлей!»
Вун çул тусланнă Ишутпа,
Çапах пĕлмерĕ, мĕн шутпа
Ак, халь, сасартăк салхулланчĕ.
Чăнах, тен, чунĕ ун хурланчĕ? —
Çĕр хут та ыйтрĕ хăйĕнчен.
Тавçăраймарĕ,хăш енчен
Сăмах килсе халь ĕнентерĕ
Ишут куççулĕ чăннине,
Мĕнле сăнар ăшра çĕнтерĕ
Халь туйăм иккĕленнине.
Барон ас илчĕ: Рим, Париж...
Ишутпала пĕрле çӳренĕ.
Ăнланнă: пурнăçăн тӳремĕ
Çуках, вăл тинĕс — иш те иш.
Анчах пĕрин карапĕ пысăк,
Нимле хумран та хăрамасть.
Теприн çук кимĕ те — йăлт усăк.
Вăл кĕрекаç та шырамасть.
Тĕнче вăл кăткăс; ыталаймăн
Куçпа çеç, тупсăм çук пулсан.
Çук, туйăма чултан тăваймăн,
Чунпа хăр чухăн çуралсан.
Мала анчах курать ун тусĕ —
Кай енĕ уншăн çук тĕнчен.
Ун ăсĕ те аяккăн ӳсĕ
Пулсан вăл паллă çын, енчен.
Тарасапа Ишут турттарнă:
Мĕн усăллă, мĕн усăсăр.
Курни-илтнийĕ ăнлантарнă:
Ним уçăлмасть-мĕн уçăсăр.
Кавруçăн та çав вăхăтра
Пуçра çĕр шухăш — пĕр кĕтӳ.
Халь лар та хăтлăха пăтрат
Е чарăнмасăр тӳ те тӳ.
Улпутсемпе пулни паян
Асра пит таран йĕр хăварчĕ.
Ĕнер юлнисене кая
Ӳсме çĕн туйăмпа шăварчĕ.
Никам пĕлмест-çке, мĕн сĕнет
Çынна вылянчăк ăраскалĕ —
Пĕррехинче çул тăваткалĕ
Тен, тĕл пултарĕ вĕсене.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp