Электронлă вулавăш

Ленăна хăйне тĕл пулманни темиçе çул та иртрĕ.

 

16

1941 çул çитсе тăчĕ. Фашистла Германи çарĕ совет çĕрне сасартăк тапăнса кĕнипе Тăван çĕр-шывăн аслă вăрçи пуçланса кайрĕ.

Вăрçă пуçлансан ик-виçĕ уйăхранах Шупашкарта та аманнă салтаксем валли икĕ пысăк госпиталь уçрĕç. Пĕр госпиталĕ, Лена ĕçлекен поликлиникăран инçе те мар, куç чирĕсен институчĕ çуртĕнче уçăлчĕ.

Госпитальсем уçăлсан, кĕркунне çитеспе, эпĕ пĕр кĕтмен çĕртен çыру илтĕм. Çыруне куç чирĕсен институтĕнчи госпитальте выртакан хамăн хурăнташ Афанасьев Пурис çырнă. Вăрçăра Пурис батальон командирĕ пулнă, халĕ мана хăй патне пырса курма чĕннĕ.

Çыруне илнĕ куннех кăнтăрла иртсен эпĕ Афанасьева курма кайрăм. Госпиталĕн аялти хутĕнчи курнăçмалли пӳлĕме кĕрсен мана дежурнăй сестра кĕтсе ларма хушрĕ.

— Эсир курас тенĕ командир утма пултарать пулсан хăех кунта килĕ,— терĕ те ăна пĕлтерме иккĕмĕш хута хăпарса кайрĕ.

Афанасьев час анмарĕ. Ăна кĕтсе ларнă вăхăтра йывăр аманнисем выртакан палатăсем енчи коридортан сасартăк шурă халатлă Лена пыни курăнса кайрĕ. Эпĕ кăртах сикрĕм. Вăл хăй те мана палласан тăп чарăнса юпа пек хытса кайрĕ.

— Сергей Андрейч! — терĕ вăл пăртак тăнă хыççăн.— Мĕнле ĕçпе килнĕ вара эсĕ кунта?!! Пĕр хуларах пурăнатпăр, çапах та курманни миçе çул ĕнтĕ! Чăнах, миçе çул!

Лена ман пата пырса ларчĕ те, калаçу пуçланчĕ.

Эпĕ ăна хам мĕн пирки килни çинчен пĕлтертĕм. Вăл мана хăй кунта госпиталь уçăлсанах куçса килни çинчен каласа пачĕ.

— Йывăр суранланнисен палатинче ĕçлетĕп те — ĕçĕ çăмăл мар манăн. Час-часах операци тунă çынсене пăхма лекет. Каçхи дежурствăсенче кăшт выртса канма та çук... Çапах хамăн ĕçе хурламастăп эпĕ. Суранпа асапланакансен пурнăçне çăмăллатма тăрăшатăп-çке-ха. Вĕсене мĕн чухлĕ те пулин усă кӳнине шута илсе хама хамлăплантаратăп...

Эпĕ вăл нумай улшăнса кайнинчен тĕлĕнтĕм. Унăн сăн-пичĕ туртăннă, сасси те йăвашшăн тухать.

— Елена Яковлевна, ма вара хăвна хăв çак териех тертлентеретĕн-ха эсĕ?!. Текех çамрăк. çын та мар. Килĕнте ӳсĕр упăшку канăç памасть, кунта йывăр чирлисене пăхса хăшкăлатăн! Халь çамрăк санитаркăсем те нумай вĕт, чирлисене вĕсем пăхма пултараççĕ. Тата, куратăп акă, сывлăху та çирĕпех мар пулмалла санăн,— терĕм эпĕ ăна.

Лена шухăшласа ларчĕ те хуллен кăна:

— Эсĕ калани тĕрĕсех пуль, Сергей Андрейч,— терĕ.— Темскер, чĕре ыратакан пулчĕ. Сывлăхăм хавшанă пек туйăнать. Ывăнатăп...

Çав самантра уçă кантăк умĕнче пирус туртса ларакан каклишкеллĕ салтак, тĕксĕм кăвак халатпа сарлака шалавар тăхăннă çамрăк çын, кăшт ӳсĕркелерĕ те вичкĕн чакăр куçĕсемпе ман çине кулараххăн пăхса хыттăн çапла каласа хучĕ:

— Ну, ан калăр эсир, грăжданин, тетя Лена ватă çын тесе! Аманнисене пăхас тĕлĕшпе вăл тепĕр çамрăк санитаркăран ирттерет. Ўркенмен çын, нимрен те йĕрĕнмен чи лайăх санитарка. Йывăр чирлисем патĕнче çĕрĕ-çĕрĕпе ларать... Ырă анне вăл пирĕн,— анне!

Лена хăйне мухтанă сăлтак енне пăхса кăшт куланçи пулчĕ те аллине сулчĕ:

— Ах, ун пекех ан мухтăр-ха ĕнтĕ, Ваççа! Эпĕ мухтавах тивĕçлĕ мар... Чирлисене пăхас енĕпе чăн та ӳркенместĕп те-ха... Хаваслансах ĕçлеттĕм. Анчах халь акă ĕшенетĕп... Врачсем чĕре ревматизмĕ теççĕ. Тĕрĕсех пулсан ку чир хăрушă япала! — терĕ вăл ман енне çаврăнса.

Салтак ăна паттăрланма хушрĕ, врачсем мĕн каланине пурне те ĕненме кирлĕ мар терĕ.

Лена малалла хăйĕн ку госпитале мĕнле куçса килмелле пулни çинчен каласа пачĕ. Госпиталь уçма хатĕрленнĕ чух поликлиникăра ĕçлекен врачсен, медсестрасен, санитаркăсен пысăк пухăвĕ пулнă-мĕн. Çав пухура вара харпăр хăй ĕçне лайăх тума пултаракан темиçе медсестрапа санитаркăна çак госпитале ямалла тесе йышăннă. Вĕсен шутне Ленăна та кĕртнĕ. Вăл хăй те çакăнпа хаваслансах килĕшнĕ. Хаяр вăрçă вăхăтĕнче Тăван çĕр-шывшăн нимĕнле йывăр ĕçрен те пăрăнма юрамасть, халăха мĕнле те пулин ытларах усă кӳмелле тесе шухашланă вăл. Халĕ те çавăн пекех шухăшлать, анчах та сывлăхĕ йăшса пыни çеç ăна шиклентерме тытăннă.

Хĕрсех калаçса ларнă самантра пирĕн пата çӳлти хутран аннă Афанасьев пырса тăчĕ. Хытанкарах вăрăм çын, вăтăр урлă каçнă çирĕп сăнарлă комбат, суранланнă сылтăм аллине шурă бинтпа çыхса мăйĕнчен çакса янăскер, пире сывлăх сунчĕ те:

— Каçар, Сергей Андрейч. Дежурнăй сестра пырса каланă чух эпĕ шăпах врач патĕнче лараттăмччĕ. Сурана çуса тасатрĕç, çыхрĕç. Çавăнпа часах килеймерĕм,— терĕ.

Лена кайма тăчĕ.

— Вăхăт пулсан тепĕр çур сехетрен килме пултаратăп,— терĕ те вăл тӳшек çиттисемпе минтер пичĕсем илме кастелянша патне каймалла тесе çӳлти хуталла хăпарчĕ. Эпир Афанасьевпа ларнă чух вăл пирĕн пӳлĕм витĕр ик-виçĕ хут та иртсе кайрĕ, анчах унăн пирĕнпе калаçса тăма вăхăт пулмарĕ.

Афанасьев ман аттен шăллĕн ывăлĕ пулать. Эпир унпа курнăçманни пилĕк çул ытлаччĕ ĕнтĕ. Вăрçа вăл действительнăй çар службинченех кайнă пулнă. Халь мана курсан çав тери хĕпĕртерĕ. Вара, икĕ сехете яхăн пулĕ, пĕр таттисĕр калаçса лартăмăр.

— Аван-ха, хамăр республика столицинех илсе килчĕç. Ку маншăн — кĕтмен пысăк телей! Кунта эпĕ тăвансене, хамăр чăваш халăхне куратăп. Виçĕм кун анчах ялтан аннепе йăмăксем килсе курса кайрĕç. Çав тери хĕпĕртерĕмĕр. Савăннипе анне макăрса ячĕ,— каласа парать мана Пурис.

Юлашкинчен эпĕ ыйтнипе вăл мана фронтри хаяр çапăçусем тата хăй мĕнле суранланни çинчен каласа кăтартрĕ.

 

* * *

Пĕр санитарка каçхи апат пуçланни çинчен пырса пĕлтерчĕ. Эпĕ госпитальтен тухрăм та веранда çинче Лена тухасса кĕтсе лартăм. Вăл пĕр çирĕм минутран кĕске вăхăтлăха кăна тухрĕ. Халь ĕнтĕ тухсанах хăйне пусакан хуйхипе нушисем çинчен каласа пама тытăнчĕ.

— Пирĕн Кольăна Хĕрлĕ Çара кайма шута илсе хучĕç. Тин ӳссе çитĕнекен çамрăк, пурнăçпа та ыррăн паллашса çитмен-çке-ха вăл! Йăваш путек пекех! Вăрçа кĕрсенех пĕтме пултарĕ тетĕп,— пăшăрханса илчĕ Лена. Малалла вăл хĕрĕ, Сима, кăçал тăххăрмĕш класра вĕренни çинчен тата хăй упăшки çаплах ĕçни çинчен каларĕ.

— Вăрçă пуçланнăранпа ун валли маляр ĕçĕ те тупăнми пулчĕ ĕнтĕ. Пĕр-пĕр çĕре каллех счетовода кĕресшĕн тăрăшать те-ха, темле, те кĕрейĕ. Кĕрсен те каллех кăларса ярĕç... Хам вилсе кайăп акă. Вара ачамсем мĕнле пурăнкалĕç? — кулянчĕ вăл.

Мĕнле те пулин пулăшас тесе эпĕ ăна уйăхсерен хамăн ĕç укçинчен çуррине парса тăма пултăм. Вăл ман сĕнĕве йышăнмарĕ.

— Хам пурăннă чух, ĕçленĕ чух, никамран та пулăшу илме килĕшместĕп. Аван мар вăл ун пек... Теплерен вилсе кайсан вара ачамсем мĕнле пурăннине асăрхани аван пулĕччĕ. Ашшĕ вĕсене пăхма пĕлес çук. Тен, хăш чухне пулăшу та кирлĕ пулĕ. Çакна ан манччĕ, Сергей Андрейч, мана ырă тăвас тетĕн пулсан,— терĕ те вăл ассăн сывласа илчĕ.

— Чим-ха, Елена Яковлевна, текех вилĕм çинчен ан калаç-ха эсĕ! Салху шухăшсене сир! Пурăнмах ĕмĕтлен! Пĕтĕм вăйна хурса пурнăçшăн кĕреш! — терĕм эпĕ ăна.

Лена ирĕксĕр куланçи пулчĕ.

— Эх, Сергей Андрейч... Тем пекех пурăнасчĕ те, анчах чирĕ çавăн пек-çке-ха! Тӳрлетме çук теççĕ ăна.

Сентябрь хĕвелĕ катрам пĕлĕтсем хыçне анчĕ. Вăл вăхăт-вăхăт кăна пĕлĕтсем хушшинчен йăлкăшса пăхса хулари çуртсене йăваш çутăпа çутатрĕ. Эпĕ Ленăна чĕререн хĕрхенсе кайрăм, анчах та ăна лăплантарса савăнтарма нимĕнле сăмах та тупаймарăм. Темле ырăрах та ăшăрах сăмах тупса каласчĕ тесе ун çине пăхса тăратăп. Вăл та хăйĕн ывăннă кăвак куçĕсемпе ман çине тинкерсе пăхать, вĕсем анса ларакан хĕвелĕн йăмшак çутипе имшеррĕн йăлтăраççĕ. Хăй вăл ĕлĕкхи пекех лăпкă, сăпай. Анчах сăн-питне пăхсан унăн чĕринче çаплах пурнăç вут-хĕмĕ тĕлкĕшни сисĕнет, вăйĕ хавшанă пулин те — кăмăлĕнче çынна ырă тума, мĕнле те пулин усă кӳме ĕмĕтленни палăрать.

Çак самантра ун патне хулă пек ӳссе кайнă яштак пӳллĕ хĕрĕ, Сима, чупса пычĕ. Вăл, тин çеç вун çиччĕ тултарнăскер, амăшĕ пекех шурă сăнлă, сенкер кăвак куçлă. Ун çине пăхсан мана çирĕм пилĕк çул каялла тĕл пулса паллашнă, чи малтан юратнă çамрăк Лена аса килсе кайрĕ. Сима пур енчен те амăшĕн сăн-сăпатне йышăннă илемлĕ хĕр. Анчах амăшĕнчен хăюллăрах та харсăртарах пулмалла.

— Анне,— терĕ вăл пырса çитсенех,— халь тин шкултан таврăнтăм та — эпир выçă. Коля паян çăкăр илеймен. Пур çĕрте те фронт патĕнчен куçса килнĕ çынсем тулса ларнă. Çăкăр çитмест. Атте таçта вăл!.. Ху паёкна çисе яман пулсан тархасшăн парса яр мана,— терĕ вăл тилмĕрсе.

— Эх, мăнтарăн ачисем, хăйсем тĕллĕн çăкăр та илеймеççĕ-çке! — терĕ те Лена госпитальтен хăй паёкне илсе тухса хĕр ачине пачĕ.

Халь ĕнтĕ вăл текех калаçса тăма пултараймарĕ.

— Ну, каçар, Сергей Андрейч!.. Манăн ĕçсем пур, васкамалла,—тесе госпиталь алăкне уçса кĕрсе кайма тăчĕ. Анчах темскер аса илнипе хăвăрт каялла çаврăнчĕ те хĕрне чĕнсе илчĕ.— Итле-ха, Сима, çак çынна паллатăн-и эсĕ? Лайăх паллатăн-и? — ыйтрĕ вăл ман çине кăтартса.

— Мĕнле палламастăп? Пĕлетĕп-çке! Тахçан, эпĕ пĕчĕк чух, хамăр пата та пыратчĕ... Эпĕ ăна астăватăп,— терĕ хĕрĕ кулараххăн.

— Пĕлетĕн пулсан аван. Сергей Андреевич Андреев пулать ку, Сима. Андреев тетӳ — манăн ентеш вăл, кĕнекесем кăларнă çĕрте ĕçлекен ырă кăмăллă этем. Маншăн аçу хыççăн чи çывăх тус-юлташ шутланать. Ваттисем калаççĕ: çĕр тенкĕ укçа вырăнне çĕр тус пултăр теççĕ. Таврара ырă туссем пулсан пурăнма та çăмăлтарах. Сима... Эс пĕлетĕн, ман хамăн сывлăх тайăлсах пырать. Аçу ĕçкĕпе япăхнă çын. Çавăнпа та ăна нумаях шанма çук... Йывăр вăхăт килсен çын пулăшни те кирлĕ пулĕ... Ун пек чух асту, хĕрĕм, Сергей Андрейч сире аннӳ ячĕпе яланах пулăшу пама та хапăл пулĕ... Çапла-и, Сергей Андрейч? Эпĕ тĕрĕс калатăп-и? — терĕ Лена ман çинелле пăхса.

— Тĕрĕсне тĕрĕс ку, Лена... Анчах эсĕ каплах хур ланмалла ан калаç-ха. Ĕмĕте ун пек татма юрамасть. Умра яланах ĕмĕт пултăр,— çутă ĕмĕт! — тавăртăм эпĕ ăна паттăрлатма тăрăшса.

— Çаплах! — терĕ вăл куçне шăлкаласа.— Ĕмĕте ăна çухатасшăн мар-ха эпĕ. Пурăнмах ĕмĕтленетĕп. Çапах та каласа хуни юрать вăл.

Амăшĕн салху сăмахĕсемпе хурланнă Сима чĕнмесĕр тăчĕ-тăчĕ те кĕскен кăна кӳренчĕклĕн:

— Темскер калаçать вăл анне!..— тесе хучĕ. Вăл пӳлĕнчĕ, урăх нимĕн те калаймарĕ, пуçне çĕрелле пĕкрĕ те питне аллипе хупларĕ.

Эпĕ вылятнă пек калаçкаласа вĕсене паттăрланма сĕнтĕм.

— Ну, юрать-çке, Сима, ан кулян. Урăх ун пек калаçмăп... Халь каях ĕнтĕ. Сакăр сехетре санитаркăсем улшăнаççĕ. Тепĕр сехетрен киле пыратăп,— терĕ те Лена мана май пур чух каллех килсе курма чĕнсе госпитале кĕрсе кайрĕ.

Чернышевски урамне анакан тăкăрлăк тĕлне çитиччен Сима манпа пĕрлех пычĕ.

— Сывлăхĕ начарланни çинчен аннӳ халиччен те калаçкалатчĕ-и? Килте илтмен-и ун пек каланисене? — ыйтрăм эпĕ унран.

— Юлашки вăхăтра калакалать çав, вăй хавшарĕ тет... Вырăнтан та тухмалла пулĕ те — атте ĕçсĕр. Пĕрин те пулин ĕçлемеллех,— тесе хучĕ Сима. Малалла вăл вăрçă йывăрлăхĕ шкулта та хытă сисĕнни çинчен каласа пачĕ.—Хăшин ашшĕне, хăшин пиччĕшĕсене илсе кайнă. Ачасем савăнăçлă мар. Пирĕн Кольăна та ыран-виçминех илсе каяççĕ пулĕ ак. Анне вара кулянсах пĕтет!

Пĕр ансăр тăкăрлăкри сукмак тĕлне çитсен вăл манран уйрăлчĕ те хăйсен килĕ енне чупсах анса кайрĕ.

Эпĕ Канаш урамĕпе хула варринелле утрăм.

Хула хушшинче тĕрлĕрен çын хĕвĕшет. Кунта çурри ытла халиччен курман, пĕлмен çынсем,— пирĕн патри пек мар, урăхларах тумланнă белоруссем, еврейсем, украинецсем. Вĕсенчен хăшĕсем Атăл тăрăх пăрахутсемпе, хăшĕсем чугун çулпа аннă. Тин çеç килсе çитнĕ хĕрарăмсемпе ача-пăчасен, ватă çынсен сăнĕсенче пысăк хуйхă палăрать. Фашистла нимĕç çарĕ çĕмĕрсе кĕнĕ вăхăтра харпăр хăй килĕнчен пĕр çири тумĕпе кăна тухса тарнă çынсем халĕ çĕнĕ вырăнта хӳтлĕх шыраççĕ. Асаплă çул çинчен ывăнса çитнĕскерсем, вĕсем пурте часрах хваттер тупса канма тăрăшаççĕ. Нумайăшĕ пирĕн пĕчĕк хула çырлахтарма пултарайманнине кура Шупашкартан тухса тата малалла — Хусан, Ĕпхӳ еннеллех кайма ĕмĕтленеççĕ. Çак çынсен пысăк хуйхи-нушине курсан, манăн чĕрене те хурлăх пăчăртаса илчĕ.

Афанасьев госпитальте пĕр уйăх ытларах çех выртрĕ. Суранĕ самайлансан ăна хулана тухса çӳреме ирĕк пачĕç. Вара эпĕ мар, вăл хăй ман пата пырса çӳреме пуçларĕ. Унтан ăна часах икĕ эрнелĕх отпуск пачĕç те, вăл тăван ялне тухса кайрĕ. Отпуск срукĕ иртсен ăна урăх хулара тăракан запасной полка ăсатрĕç.

Афанасьев госпитальте чух эпĕ унта тата икĕ хутчен кайнăччĕ. Анчах та Ленăна курма пулмарĕ... Ман унăн сывлăхĕ çинчен пĕлес килчĕ. Анчах та Попова хăйне кĕвĕçтерес мар тесе вĕсен килне каймарăм,— вăл мана хăйсем патне пыма хушманччĕ те, эпĕ унăн сăмахĕсене хытă тытса пурăнтăм.

Кĕркуннепе хĕл вăхăчĕсенче пирĕн издательствăра ĕçлекенсем сахалланчĕç. Сывă çамрăксене пурне те çар ретне илнĕ пирки кĕнеке-хаçат кăларас ĕçсене пĕчĕк йышпах туса тăмалла пулчĕ. Халиччен икшер-виçшерĕн тунă ĕçсене те пĕчченшерĕн çеç тума тиврĕ.

Вăрçăн малтанхи хĕлĕнче пирĕн енче сайра пулкалакан 40—50 градуслă хаяр сивĕсем тăчĕç. Учрежденисемпе хваттерсене хутса ăшăтма вутти çителĕклĕ мар. Кӳрсе килмелли пулсан та вĕсене турттарма транспорт çитмест. Çакна пула пирĕн пичет çуртĕнче ĕçлекенсем ĕç вăхăтĕнче те пальтосене хывмаççĕ. Каçсерен кĕленчери чернилсем шăнса лараççĕ, вĕсене вĕре-вĕре ăшăтатпăр. Çырса ларнă чух алăсем те шăнса кӳтеççĕ.

Фронтсенчен тăтăшах чĕрене пăвакан хуйхăллăхыпарсем килсе тăраççĕ. Хамăр пур пĕрех Совет Çарĕ фашистсен хĕссе килекен тискер вăйне тытса чарасса ĕненетпĕр, паян-ыранах мар пулсан та — темиçе уйăхран ăна аркатса каялла ывăтса ярасса ĕмĕтленетпĕр. Совет Çарĕн тĕрекне ӳстерес тесе, унăн вăйне çĕклесчĕ тесе партипе Совет правительстви мĕн хушнисене пурне те турăмăр, мĕн пама пултарнине пурне те парса тăтăмăр. Паллах, питĕ йывăр пулчĕ. Çакăн пек йывăр вăхăтра, васкавлă та хĕрӳллĕ ĕçсем хушшинче, мана Лена çинчен шухăшлама та вăхăт тупăнмарĕ. Унăн та мана аса илмелли пушă вăхăтсем пулмарĕç пулмалла. Çапла вара эпир çак хĕл уйăхĕсенче пĕр-пĕрне манса кайнă пекех пултăмăр. Паллах, Лена санитарка ку вăхăтра госпитальте пĕтĕм вăйне хурса ĕçленĕ ĕнтĕ; аманнă, чирленĕ салтаксен пурнăçне мĕн чухлĕ те пулин çăмăллатасчĕ тесе вăл хăйĕн хавшанă вăйне те пĕртте шеллемен. Йывăр хĕл пит те вăраххăн шуса иртрĕ. Çуркунне çитрĕ. Анчах та вăрçă йывăрлăхĕ кăмăл-туйăма çав-çавах хыттăн пусса тăчĕ.

 

* * *

Пĕр хĕвеллĕ ăшă кун Пичет çуртне Лена хĕрĕ Сима пырса кĕчĕ. Унăн сăнĕ салхуллă та хурлăхлă.

— Мĕн капла эсĕ, Сима, питĕ салхуллă пек? — ыйтрăм эпĕ унран.

— Колькă вăрçăра вилнĕ. Çырупа пĕлтерчĕç,— терĕ вăл хĕрелнĕ куçĕсене шăлкаласа.

Эпĕ ăна лăплантарма тăрăшрăм. Вăл лăпланмарĕ, хытăран хытă макăрчĕ. Каярахпа шăппăн ĕсĕклесе ерипен каларĕ:

— Пĕлетĕр вĕт, Сергей тете, анне ĕлĕк те сывах марччĕ те Коля пирки çыру илсен куляннипе вăл пушшех йывăрланса кайрĕ. Икĕ эрне больницăра выртрĕ. Халь ĕçрен тухрĕ ĕнтĕ, килтех пурăнать. Çапах та вăйсăр. Чĕрипе аптрать... Лайăхрах çимелли кирлĕ те — тупса илейместпĕр. Тупсан та — мĕнпе илес?!. Атте «Металлист» эртелĕнче ĕçлекелет те — укçи-тенки çук унăн. Çаплах ĕçет... Мана анне сирĕнпе калаçса пăхма ячĕ те...

Ку вăхăтра — пытарма çук ĕнтĕ — çимĕç магазинĕсенче, çавăн пекех пасарсенче те, çимелли таврашне укçапа илме çукчĕ. Хура çăкăра та кашни çын пуçне виçеллĕн кăна карточка тăрăх илеттĕмĕр. Çакна пула эпĕ чирлĕ Ленăна укçапа пулăшма май çуккине шута илтĕм те урăх мелпе пулăшасси çинчен шухăшлама пуçларăм.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн