Электронлă вулавăш

— Итле-ха, Сима,— терĕм ăна пăртак шухăшласа ларнă хыççăн.— Халь укçапа та эсир нимĕн тупса илеес çук. Акă мĕн. Кил эсĕ ман пата, çакăнтах, тепĕр виçĕ кунтан. Эпĕ çав вăхăтра мĕн те пулин тупса хатĕрлĕп, тен.

Симăна пултарнă таран йăпатса, амăшне часрах сывалма ырлăх-сывлăх тата лăпланма сунса ăсатрăм та нушари çемьене мĕнле майпа пулăшас пирки плансем тума тытăнтăм.

Çакăн хыççăн пĕр вырсарни куна хирĕç хамăр директорпа калаçса виçĕ кунлăх отпуск илтĕм. Вара издательство машинипех, пĕр япăхнă кивĕ грузовикпа, виç-тăватă çын ларса хуларан инçерехри колхозсене тухса кайрăмăр.

Вăрçă вăхăтĕнче йӳнелнĕ хут укçана ун чух колхозсенче те хакламастчĕç, укçалла нимĕн те сутасшăн марччĕ. Çимелли продукт таврашне ялсенче пир-авăр, атă-пушмак е ытти çавăн пек таварсемпе çеç улăштарма килĕшетчĕç. Çакна шута илсе эпир, яла каякансем, пурте çавăн пек япаласем тупса хатĕрлерĕмĕр. Манăн хамăн вăрçăчченех илсе хунă костюмлăх пустав, мăшăр калуш, кĕпе çĕлетме тесе илнĕ вун-вун икĕ метр сатинпа толденор пурччĕ. Эпĕ çавсене илтĕм. Асăннă «таварсемпе» пĕр колхозра икĕ пăт çăнăх, виçĕ пăт çĕр улми, икĕ кило çу, икĕ кило пыл улăштарса илтĕм. Чирлĕ çынна валли тата çăмартапа аш-какай кирлĕччĕ ĕнтĕ. Çуллахи вăхăтра ашне тупма май пулмарĕ. Анчах çăмарта илме те манăн урăх нимĕнле «тавар» та юлмарĕ. Ман юлташсенчен иккĕшĕ хăйсен «таварĕсемпе» те мĕн кирлине илсе çитерейменччĕ-ха. Çакна пула ял çыннисем пире пĕр пуянрах колхозник патне кăтартса ячĕç. Колхозник çемйинче — пĕр хĕрĕх пиллĕксене çитнĕ чăлахрах кил хуçипе арăмĕ тата икĕ хĕрĕ кăна.

Вĕсен çăмарта та, тăварласа лартнă аш та тата ытти çимĕç таврашĕ те пур. Ман юлташсем мĕн кирлине пурне те туянчĕç. Мана çăмарта кирлĕ, анчах та улăштарса илме ним те çук. Колхозниксене эпĕ çимĕç таврашне хамшăн мар, пĕр нуша куракан çын валли илни çинчен тата çăмартапа аш питĕ кирлĕ пулни çинчен каласа патăм. Çакна илтсен ырă кил хуçи арăмĕ мана нимĕнсĕрех пĕр çирĕм çăмарта илсе пырса пачĕ. Çакна кура савăннипе тата ырă кăмăллă хĕрарăма тав тăвас тенипе эпĕ хам çири пиншака хыврăм та унăн упăшкине тăхăнтарса ятăм. Вăл мана шӳтлет пулĕ тесе пиншака малтан тăхăнчĕ, унтан часах капла лайăх мар тесе шухăшласа илчĕ пулас та пиншака каялла пачĕ. Эпĕ ăна илмерĕм, ырă кăмăлпах йышăнма сĕнтĕм те каллех тăхăнтартрăм. Упăшкипе арăмĕ куçран куçа пăхса илчĕç. Çакăн хыççăн вĕсем мана тепĕр вăтăр çăмарта, ик-виç кило чухлĕ тăварланă аш тата пĕр хутаç пăри кĕрпи тултарса пачĕç. Эпĕ вĕсене чунтан тав турăм та ку паха продуктсемшĕн пĕр-пĕр чух каллех мĕн те пулин илсе килсе пама пултăм.

— Кирлĕ мар пире урăх ним те, кирлĕ мар. Пирĕн пур-ха. Çав хуйхăллă, чирлĕ хĕрарăм çемйине пулăшăр. Сывалтăрччĕ вăл,— терĕç вĕсем манпа хампа та кăмăллă юлса.

Ку йывăр вăхăтра ялта çакăн чухлĕ продукт тупассине эпĕ хам малтан шанма та пултарайман. Хулана хĕпĕртесе таврăнтăмăр.

Пыма каланă кун Пичет çуртне Сима пырса çитрĕ. Эпĕ ăна продуктсене патăм та, вăл çав тери тĕлĕнсе, хавасланса кайрĕ.

— Мĕнле майпа, ăçтан тупрăр кусене эсир, Сергей тете?!. Мĕнпе тӳлесе татар, мĕнпе тав туса тавăрар куншăн сире?! Кусем аннене ик-виçĕ уйăха çитеççĕ! Вăл халĕ ĕнтĕ сывалма та пултарать,— тесе çемçе чĕлхи çăварĕпе чĕкеç пек чĕвĕлтетрĕ çамрăк хĕр ача. Вăл мана хăйсем патне пыма чĕнчĕ, мана ашшĕ-амăшĕ хăйсем тав тунине кăтартасшăн пулчĕ. Анчах та ашшĕ мана хăйсем патне пыма хушманнине вăл та маннă пулнă е, тен, ăна пĕлмест те пулĕ.

— Çук, Сима. Халĕ пыраймастăп-ха сирĕн пата. Мĕншĕн пырайманнине аннӳ хăех пĕлет, манăн ĕç нумай,— терĕм те эпĕ амăшне салам калама тата ырлăх-сывлăх суннине пĕлтерме ыйтрăм. Тата çакăнпа пĕрлех эпĕ ăна ку продуктсене кам тупса панине ашшĕне калама хушмарăм. Эсир ăна госпиталь начальникĕ пулăшрĕ тейĕр терĕм эпĕ ăна. Сима пĕр самант ăнланмасăр пăхса тăнă хыççăн пуçне сĕлтсе илчĕ.

— Юрать,— терĕ вăл.

Панă çимĕçсене Сима пĕр хутрах илсе каяймарĕ, икĕ хутчен пычĕ. Юлашки хут пырсан вăл хăйĕн амăшĕ вĕçĕмсĕр хĕпĕртени çинчен тата савăннипе унăн сывлăхĕ те самайланнă пек туйăнни çинчен каласа пачĕ.

Çакăнтан кайран тепĕр уйăха яхăн иртрĕ. Çак хушăра эпĕ Поповсем çинчен нимĕнле хыпар-хăнар та илтмерĕм.

 

17

1942 çулхи июнь уйăхĕ. Çилсĕр типĕ çанталăк тăрать. Кунĕсем тӳсме çук шăрăх та пăчă.

Çак вăхăтра пирĕн пурте хисеплекен пĕр çамрăк поэт вилсе кайрĕ. Темиçе çул туберкулезпа чирлесе пурăннăскер, вăл вăрçă вăхăтĕнче ĕçме-çимелли начарланнипе пушшех хавшарĕ те йывăрлăха вăрах тӳсеймерĕ.

Янкăр уяр тӳпери хĕвел çунтарса ярас пек хĕртет. Кăнтăрла иртсен пĕр-икĕ сехет тĕлнелле юратнă поэта пытарма кайрăмăр. Уйри çулсем çинче — кĕл пек вĕри тусан выртать. Вăл урасем тивнипех çăмăллăн вĕçсе çĕкленет; автомобиль е урапа чупса иртсен, хамăр пĕлĕт пек мăкăрланса пĕтĕм çул тăрăхĕнчи тӳпене хупласа илет.

Фронтран аякри тылра пулин те пур çĕрте те вăрçă хĕнĕ пусса тăни сисĕнет. Çынсем савăнăçлă мар, ниçта та савăк юрă-кулă илтĕнмест. Анчах та çынсем пушшех пикенсе, шăлĕсене çыртса ĕçлеççĕ. Ку ĕнтĕ, паллах, кашни патриот хăй çĕр-шывне мĕнле те пулин ытларах пулăшма тăрăшнинчен, тăван Совет Çарĕн тĕрекне çирĕплетме мĕн пур вăйне хунинчен килет.

Хула çывăхĕнчи Коммунальнăй слободара çар оркестрĕ марш кĕввине янратать. Унтан иртсе кайнă чух пире фронта яма хатĕрлекен батальон салтакĕсем вăрăм колоннăпа харăслатса утни курăнчĕ.

Йывăçсем ӳссе ларнипе çамрăк раща пек курăнакан çăва патне çывхарсан унăн хапхинчен пире хирĕç икĕ грузовик кĕрлесе тухрĕ. Вĕсем çине туллиех çын тиеннĕ. Акă машинăсем пирĕнтен пăрăнса иртеççĕ. Вĕсенчи çынсем хушшинче — пуринчен ытла хĕрарăмсем. Мана акă мĕн тĕлĕнтерчĕ: кунта хĕрлĕ хĕрес паллиллĕ медсестрасем, паллакан врачсемпе санитаркăсĕм йышли курăнса кайрĕ.

— Госпитальте пĕр-пĕр врач, сестра е командир таврашĕ вилнĕ пулĕ, çавна пытарса тухрĕç пулмалла,— калаçса илтĕмĕр эпир.

Акă хыçалти грузовик пăрăнса иртсе кайрĕ. Ун çинчи çынсене пăхатăп. Кузов хыçнерех икĕ медсестра ларса пырать. Вĕсем шурă çитсă тăхăннă çап-çамрăк хĕре ыталаса тытнă. Хĕрĕн çинçе кӳлепи вăл хытă ĕсĕклесе йĕнипе сике-сике чĕтренсе пырать. Ăна курсанах эпĕ шартах сикнĕ пек пултăм, чĕре сӳлетсе, çан-çурăм пĕçерсе кайрĕ.

«Чим-ха, Сима мар-и вара ку?!. Амăшĕ вилмен пулĕ вĕт?» — шухăшласа илтĕм эпĕ. Анчах та Попов хăй курăнмарĕ.

Манăн канăçлăх пĕтрĕ, юратнă поэтăмăр вилнипе те хурланнă кăмăл-туйăм пушшех пăлханса кайрĕ. Часрах çăва çине çитсе кама пытарнине пĕлес килчĕ. Анчах апла пулсан та мана хамăр ушкăнтан уйрăлса кайма юрамарĕ. Вилнĕ юлташа пытариччен чăтмаллах пулчĕ.

Çăра йывăç тĕмĕсем хушшине малтанах чавса хатĕрленĕ шăтăк патне пырса çитрĕмĕр. Манми хаклă юлташăмăр пурнăçĕпе унăн пархатарлă ĕçĕсем çинчен виç тăватă çын сăмах каларĕ. Поэта пытарса вил тăпри çине чечек кăшăлĕсем хутăмăр.

Пытарма пынă çынсем хăшĕ машина çине ларса, хăшĕ çуранах хуланалла кайрĕç. Эпĕ пĕчченех юлтăм. Васкасах госпиталь машинĕсем тухса кайнă йĕре тупрăм та ун тăрăх масарăн хыçалти кĕтессинелле утрăм.

Пĕр тăвăр уçланкăра çĕнĕ вил тăпри тĕмескипе тин çеç лартнă шурă юпа курăнчĕ. Ерипен ун патнелле çывхаратăп. Тăпра тĕмескин тепĕр енче, тĕксĕм çулçăллă сиреньпе тутар вĕрени тĕмĕсем хушшинче, пĕр çара пуçлă арçын усăнса ларни курăнса кайрĕ, чĕре картах сикрĕ.

«Кам-ши^-ку?»

Палларăм: Лена упăшки, Попов иккен!.. Кăмăл пăлханса кайрĕ, чĕрене курăнми кăвар пĕçертсе илчĕ.

«Эх, шеремет!.. Чăн та çавах вилнĕ иккен! Лена вилнĕ, ăна пытарнă! Мĕнле ытла та хăвăрт ку?!. Нумай пулмасть кăна больницăран самайланса тухнă тетчĕç-çке?! Мĕншĕн Сима мана пĕлтереймен-ши? Ăна больницăна кайса юлашки хут курмаллаччĕ хуть»,— пăшăрхантăм эпĕ.

Попов патне пырса тăтăм. Вăл çĕрелле ӳпĕннĕ те мана асăрхамарĕ те. Йĕрет-и вăл, çывăрать-и — нимĕн те паллă мар; куçĕсем уçă-и ун, хупă-и — вĕсем мана курăнмаççĕ.

— Михал Николайч! Эсĕ-и ку? Мĕнле капла хăвăрт килсе хуçрĕ-ха ку йывăр инкек? — сас патăм эпĕ.

Вăл пуçне çĕклесе ман çинелле пăхрĕ те таса мар аллипе куçĕсене шăлкаларĕ.

— Елена Яковлевна вилчĕ-им вара? Ăна пытартăр-и?

Попов хирĕç чĕнес вырăнне пуçне сулчĕ. Унтан ман çине тинкеререх пăхрĕ те тĕлĕннĕ пек пулса тӳрленерех ларчĕ.

— А-а, Андреев... Сергей! Ăçтан эсĕ... Кунта килтĕн-и? — сăмахне уçăмсăррăн тăсса ыйтрĕ вăл.

Паллах, ӳсĕр. Инçе мар, сирень тĕмĕ кутĕнче, çурри таран пушатнă денатурат кĕленчи выртать.

—Пирĕн те пĕр юлташ вилчĕ. Ăна пытартăмăр,— терĕм эпĕ.

— Илтрĕм эпĕ: шавлатчĕç, сăмахсем калатчĕç... Эсир-и унта? — ыйтрĕ те вăл эпĕ каласса кĕтмесĕрех малалла хушса хучĕ.— Лена вилчĕ... пытартăмăр... Ывăл та вăрçăра вилчĕ... Халь ĕнтĕ пĕччен тăрса юлтăм...

— Нумай пулмасть больницăран самайланса тухрĕ тенĕччĕ-çке?! Сима каланăччĕ. Мĕнле апла, каллех чир лесе ӳкрĕ-и? Шел, калама çук шел, Михал Николайч! Куна, пĕлсен хамăн та чĕре вутпа çуннă пекех пулса кайрĕ,— терĕм эпĕ.

Попов каллех пуçне çĕрелле усрĕ те сăмахĕсене татăкăн-татăкăн каласа мăкăртатма пуçларĕ:

— Хăвăрт!.. Каçпала больницăна хунă — çур çĕр тĕлĕнче вилсе кайнă... Чĕрене... Чĕре порокĕпе ревматизм пĕрле терĕç... Мур пĕлет-и вăл чире? Врачсем чĕртеймеççĕ! Ĕмĕрне хăйсем патĕнче, больницăра, ĕçленĕ санитаркăна чĕртеймерĕç!.. Мур пĕлет-и вĕсене!..

— Вилнĕ тенине ĕненес килмест! Мĕншĕн мана пĕлтермерĕр вăл чирлесе ӳксен? — терĕм эпĕ чĕререн кулянса.

Попов пуçне йывăррăн çĕклесе шывланнă куçĕсемпе ман çинелле пăхрĕ. Вăл темле хаяртарах сăмах каласшăнччĕ пулмалла. Малтан тем мăкăртатса, ӳсĕркелесе илчĕ, унтан тарăхăвĕ иртрĕ пулас та сăмахĕсене татса, хыттăн, хирĕлсех ыйта-ыйта хучĕ:

— Сана чĕнмеллеччĕ-и?.. Мĕн, эсĕ сыватма пултараттăн-им ăна?.. Тухтăр чĕртейменнине эсĕ чĕртеттĕн-и?.. Эсĕ мĕн, унăн тăванĕ-хурăнташĕ пулатăн-им тата?!.

Ўсĕрскер, вăл ман çине хура куçĕсемпе сиввĕн пăхса ларчĕ, эпĕ мĕскер калама пултарасса кĕтрĕ.

— Михал Николайч,— терĕм эпĕ ăна,— вилнĕ çын умĕнче ун пек хирĕлсе калаçни килĕшсех каймасть вăл. Эсĕ пĕлетĕн: Елена Яковлевнăпа эпир çамрăклах паллашнă тата туслăхпала кăна пурăннă, пирĕн туслăхра нимле çылăх та çук. Елена Яковлевна ырă кăмăллă, тӳрĕ хĕрарăмччĕ. Вăл сана нихçан та улталаман, суйман. Сана тĕрĕс çул çине тăратасшăн, ĕçме пăрахтарасшăн анчах çунатчĕ. Ачусене тутă та питĕ усрасшăн сахал мар нушаланчĕ. Эсĕ элекçĕсене ĕненсе пире ахалех курайми пултăн. Ку айванлăха халĕ те пулин сĕтĕрме пăрахсамччĕ хуть!

Попов час чĕнмерĕ, каллех пуçне усрĕ, куçĕсене аллипе шăла-шăла илчĕ.

— Чăн калатăн, Сергей Андрейч!.. Лена ырă кăмăллăччĕ,— терĕ вăл ларсан-ларсан.—Ăна поликлиникăпа госпитальте ĕçлекенсем те пурте хисепленĕ иккен! Çакна эпĕ акă халь, Лена хăй вилсен тин, куртăм. Епле чаплăн пытарчĕç ăна! Пĕтĕм тухтăрсем, сестрасем, санитаркăсем ура çине тăчĕç! Ик-виçĕ кун чупкаларĕç, тăрăшрĕç; паян мухтавлă сăмахсем каласа пытарчĕç. Акă епле хитре чечек кăшăлĕсем хучĕç ун çине. Ăна тирпейлесе пытарас ĕçре эпе хам ним туманпа пĕрех.

Манăн алăсем усăнчĕç, урасем утайми пулчĕç. Мана нумай пулăшрĕç, Ленăшăн пулăшрĕç... Чăн, эпĕ, тен, йăнăшнă та пулĕ. Элекçĕсене те ĕнентĕм пулĕ. Чăн...

— Йăнăшрăн çав. Хăвна тата ачусене епле ырă кăмăлпа сунса пăхнă хĕрарăма хисеплеме пĕлмерĕн... Эрех ăшне путсах пĕтрĕн! — терĕм те эпĕ, манăн юлашки сăмах каллех Попова кăмăла каймарĕ.

— Пăхма пĕлмерĕн тетĕн?.. Ну, кала-ха, мĕнле пăхмалла пулнă тата ăна?!. Алă çинче йăтса çӳремелле пулнă-им? — хăрăлтатса илчĕ вăл пуçне хăвăрт çĕклесе.

— Пĕлмерĕн! — тепĕр хут каларăм эпĕ.— Çав çумăнта ларакан бутылкăри пек ханшапа эрехе ĕçе-ĕçех чикĕрен тухрăн. Ленăна сан юлашки укçупа пăхмаллаччĕ, тахçа-нах ĕçрен кăлармалла пулнă. Сан тискерлĕхӳ пирки Лена выçă та, çарран та çӳрерĕ. Эсĕ унăн пысăк мар ĕç укçине те вăрла-вăрла ĕçнĕ. Ўсĕрпе вăрçма тытăнсан вăл килтен туха-туха тарса, сивĕ сарайĕнче те, урамра та нумай çĕр каçнă. Паллах, шăннă, пăсăлнă, чирленĕ. Чĕри те çавăнпах начарланса пынă унăн,— терĕм те эпĕ, Попов йынăшса ячĕ. Унтан вăл çерем çине выртрĕ те вăраххăн калаçма пуçларĕ.

— Пулнă пуль... Пулнă ун пеккисем... Ну, халь мĕн тăвас-ха, Сергей?! Мĕн пулни пурте иртсе кайнă — вĕсене тӳрлетесси кая юлчĕ. Ан вăрç... Пăхма пĕлменни те пулнă. Тĕрĕс! Вăрçас мар. Унăн тăпри умĕнче вăрçса калаçас мар... Ленăн мар, хамăн вилмелле пулнă... Унăн пурăнмаллаччĕ,— терĕ те вăл çавăнтах ача пек ӳлесе ячĕ.— Эпĕ пĕтнĕ çын! Пĕччен акă... Хамăн вилмелле манăн! — кăшкăрчĕ вăл макăрсан-макăрсан хĕрелнĕ куçĕсене шăлкаласа.

— Лăплан, Михал Николайч... Эсĕ пĕтĕмпех пĕтнĕ çын мар-ха. Ахалех ун пек шухăшлатăн. Пĕччен те мар,— хĕрӳ пур. Ăна пăхмалла, вĕрентсе кăлармалла,— тавăртăм эпĕ ăна.

Вăл аллипе сулкаларĕ:

— Çук, пĕтнĕ эпĕ, пĕтнĕ! Чăн, эрехпех пĕтрĕм... Ленăсăр пурăнни — пурнăç-и вăл маншăн?!.

— Ĕçме пăрахас пулать, Михаил Николайч! Ак халех çумăнти бутылкуна ывăтса яр та малашне пĕр черкке те ĕçнĕ ан пултăр! Вара каллех чипер çынах пулатăн, — терĕм те эпĕ, Попов каллех хуралса хытнă аллине сулса ячĕ.

Ĕçме пăрах тетĕн-и? Сана калама çăмăл! Мĕн, шӳт тăватăн-им эс манпа?! Пăрахма. кирлине эпĕ хам та пĕлетĕп. Ну, халь мар. Ĕлĕкрех, çамрăкрах чух, вунă е çирĕм çул каялла пăрахмалла пулнă,— хăйăлтатса тавăрчĕ вăл эпĕ хистенине хирĕç.

— Халь ма юрамасть тата? — ыйтрăм эпĕ.

— Халь çу-ук, кая юлчĕ! Пĕлетĕн-и, халь эпĕ ĕçмесĕр пурăнаймастăп,— мăкăртатрĕ вăл.— Манăн халь ăш-чик, ӳт-тир, чун, пĕтĕм пурнăç — пурте ĕçме ыйтаççĕ. «Эрех! Эрех!» теççĕ. Эрех çук пулсан — денатур е самогон. Унсăр пурăнаймастăп...

— Тĕлĕнтеретĕн! Епле вара кăмăлу туртнине çĕнтерме вăю-халу çитеймест сан? Эсĕ пурнăçа сахал мар курнă çын. Çамрăк мар. Кăмăл туртнине чарма хал тупмаллах. Вăй-халу ăс-хакăлна пăхăнтăр. Çирĕп кăмăллă пулмалла,— тетĕп ăна.

— Ну, шалишь! — тавăрчĕ вăл мана пӳрнипе юнаса. — Çамрăкла пăрахман пулсан ватăлсан пăрахаймастăн.

— Вилетĕн вĕт эрехпех?!

— Вилем каям — ĕçме пăрахаймастăп ĕнтĕ халь. Вилнĕ чух та хампа пĕрле тупăка эрех хурса яма хушатăп...

— Эсĕ ху шӳт тăватăн пуль, Михал Николайч! Е чăнласах калатăн-и ку сăмахсене?

— Чăнласах пулмасăр! — кăшкăрчĕ те вăл каллех чыхăнкаласа кайрĕ.— Ĕçкĕ сиенне эпĕ хам та чухлатăп ăна. Ĕçке ерни çынна пĕтерет. Пурнăçа, сывлăха лачакана туртса кĕртет. Ну, ĕçме вĕренсен пăрахма хĕн... Кала эс çамрăксене, тин ĕçме тытăннисене: вĕсем вăт ан ĕçчĕр. Вĕсене пăрахма та çăмăлтарах... Ну, ман пеккисем — пĕтнĕ çынсем. Пире пăрахтарма çук. Вилетĕп — ĕçетĕп...

Эпĕ ăна килне таврăнма чĕнтĕм. Вăл пуçне сулкаларĕ те:

— Каймастăп. Виличченех кунта ларатăп,— тесе хучĕ.—Чăнах, килте Ленăна асăнмалла, ăна пытарма килнĕ çынсене тав тумалла... Ну, унта Сима пур, кӳршĕсем пур, сестрасем, санитаркăсем пур. Вĕсем хăйсемех пурне те майлаççĕ,— мăкăртатрĕ вăл.

Унпа калаçса тăрса йĕркине тупас çуккине кура эпĕ йывăç тĕмĕсем хушшинчи çеремпе утса кайрăм. Пĕр ывçă шурă, хĕрлĕ, кăвак куçлă чечексем татса пухрăм та вĕсене Лена тăпри çине пырса хутăм.

Эпĕ чечексем пухнă вăхăтра Попов бутылкинчи денатуратне пĕтĕмпех ĕçсе янă та ним пĕлми пуличчен ӳсĕрĕлсе сирень тĕмĕ айне хутланса выртнă. Вăл ĕнтĕ калаçма та пултараймасть. Эпĕ чĕннине хирĕç темскер мамласа, ĕнĕрлесе кăна выртрĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн