Электронлă вулавăш

Вилнĕ этем илтме те, курма та пултараймасть ĕнтĕ. Апла пулин те халăх хушшинчи йăла тăрăх çĕнĕ вил тăпри умне тăрса тайма пуç тайрăм та çунакан кăмăла лăплантарас тесе лăпкăн кăна çапла каларăм:

— Лена тусăм! Вăхăтсăр татăлчĕ санăн ĕмĕрӳ. Вăхăтсăр сӳнчĕ санăн таса пурнăçу. Ир хупăнчĕç чечек пек илемлĕ кăвак куçусем! Татах та нумай пурăнмаллаччĕ-ха санăн. Хăвăрт вилсе выртнипе сана юлашки хут курса калаçаймарăм та. Мĕнле те пулин кӳрентернĕ пулсан — каçар! Лăпкă çывăр! Тăпру çăмăл пултăр...

Сăмахăма каланă чух эпĕ унăн тăпри çине хунă чечек кăшăлĕсем çине пăхса тăтăм. Çак вăхăтра мана Ленăн тĕрлĕ тапхăрти сăнĕпе кĕлетки аса килчĕ. Унăн вӳнсаккăрта чухнехи, çирĕм пиллĕкри, вăтăрти, хĕрĕхри сăн-сăпачĕсем кино экранĕ çинчи пек курăна-курăна иртрĕç. Эпĕ унăн сассине илтрĕм: савăннине, пăшăр-ханнине, куляннисене астуса илтĕм. Мана вăл, вăрçăран йывăр аманса таврăннă çынна, малалла хавасланса пурăнма çутă ĕмĕтпе пурнăç шанчăкне чĕртсе панăччĕ. Çавна та аса илтĕм. Лена чĕртсе панă пурнăç ĕмĕчĕ — мана ылтăн-кĕмĕлтен те паха шутланать, мĕншĕн тесен вăл мана малаллахи пурнăç хаваллăхĕ пулса тăчĕ. Çавăнпа та ман ăна хам ума тăратса чĕререн тав тăвассăм килчĕ. Анчах та пĕрре вилсе выртнă çынна чĕртсе тăратма çук!

Ассăн сывласа илтĕм те татах ун ятне асăнтăм:

«Лена, санăн çутă сăну виличчен те асран каяс çук... Тăпру çăмăл пултăр!» — тесе çăва çинчен хурлăхлăн тухса утрăм.

 

18

Ленăна пытарсан тепĕр икĕ кунтан Сима ман пата пырса кĕчĕ. Амăшĕ епле хăвăрт вилсе кайни çинчен вăл мана куççулĕ витĕр каласа пачĕ.

— Сире пĕлтерме те вăхăт пулмарĕ, Сергей Андрейч. Ал-урасем çыхăнса ларчĕç. Юрать-ха, аннен поликлиникăпа госпитальти пĕрле ĕçленĕ юлташĕсем пулăшрĕç,— терĕ вăл мана.

Çакăнпа пĕрле Сима хăйĕн ашшĕ кашни кунах çăва çине кайса ларни çинчен тата вăл халь никампа та нимĕн калаçми пулни çинчен пĕлтерчĕ.

— Çимеллисем пур-ха,—терĕ вăл эпĕ ыйтнине хирĕç.— Эсир илсе панă продуктсене анне хăй ыррăн çиеймерĕ те. Начар чĕреллĕскер, Коля вилнĕшĕн куляннипех пулĕ, хăвăрт хавшаса ӳкрĕ...

Эпĕ ăна нушапа аптранă вăхăтсем çитсен каллех хам пата пыма каларăм. Вăл ман патран самаях лăпланса тухса кайрĕ.

Çакăн хыççăн вăхăт нумай та иртмерĕ, тепĕр ик-виçĕ эрнеренех пулас, Сима мана хăйĕн ашшĕ çăва çинчех вилсе выртни çинчен пĕлтерчĕ. Врач касса пăхсан вăл, çимесĕр начарланнăскер, денатурат нумай ĕçнипе вилсе кайнине палăртнă.

Сима сĕннĕ тăрăх, Попова арăмĕпе юнашар мар, унпа ура вĕçлĕн пытарчĕç.

— Аннене вăл питĕ нумай нуша кăтартрĕ, çавăнпа вĕсене юнашар пытарас мар,— терĕ Сима ашшĕне пытарма пынă кӳршисене.

Кӳршисем ăна итлерĕç.

Тăлăха тăрса юлнă Симăна пушаннă кил-çуртра пĕччен пурăнма кичем пулчĕ. Вăл хăй патне хваттере яма лайăх çынсем тупса пама ыйтрĕ. Эпĕ ку тĕлĕшпе унăн кӳршисемпе канашласа пăхрăм. Кӳршисем эпĕ тупса панă çынна яма килĕшрĕç.

Çав вăхăтра пирĕн издательствăра Белоруссирен куçса килнĕ Анета Казимирова ĕçлесе пурăнатчĕ. Казимирова упăшки Гомельри пĕр пысăк учреждени пуçĕнче тăнă паллă коммунист пулнă. Фронт Белорусси енне çывхарсан вăл арăмĕпе ачисене Мускава çитиччен ăсатса янă та хăй каялла, Гомеле, таврăннă. Анета Казимирова хăйĕн виçĕ ачипе пĕрле Шупашкара килсе вырнаçнă, унтан пирĕн издательствăна ĕçлеме кĕчĕ. Анчах та вăл пĕрмаях вăхăтлăха вырнаçнă хваттерĕ хĕсĕк пирки юншахлатчĕ, ачисене ирĕкрех пултăр тесе аслăрах хваттер тупса пама ыйтатчĕ. Вăл хăй йăваш та сăпай хĕрарăмччĕ. Поповсен килне вырнаçсан Анета питĕ кăмăллă пулчĕ.

Сăпайлă Анета Казимировапа тата унăн ачисемпе Сима та часах туслашса çитрĕ. Хĕллене валли вĕсене вутă турттарса патăмăр. Казимирова çемйине фронт патĕнчен куçса килнисене пăхакан комитет та пособисем парса пулăшкалатчĕ. Симăна укçа-тенкĕ çитменнипе аптранă вăхăтсенче эпĕ хам пулăшаттăм. Ун чух çимелли продуктсене пурне те карточка тăрăх сутатчĕç те, вĕсене илме укçа пулсан выçă вилмеллех марччĕ. Çак майсене пула Симăпа Казимирова çемйи аванах пурăнчĕç. Сима тата тепĕр çул вĕренчĕ те çуркунне вăтам шкул пĕтерсе тухрĕ.

Вăтам шкултан тухсан вăл çуллапа кĕрхи уйăхсенче медсестрасен курсĕнче вĕренчĕ. Вара хĕле хирĕç кӳршисем ӳкĕтленине пăхмасăрах Хĕрлĕ Çара кайрĕ.

Малтанах вăл фронт çывăхĕнчи госпитальте ĕçлерĕ, унтан медицина санитарĕсен батальонне куçни çинчен пĕлтерчĕ.

Фронта çитсен Сима ман пата виçĕ çыру ячĕ. «Фронтăн малти линисенчех аманнă салтаксене малтанхи пулăшу парас тĕлĕшпе ĕçлетпĕр» тесе çырчĕ вăл. Мана яланах хăйне ашшĕ вырăннех пăхса пулăшнăшăн тав турĕ.

1944 çулта Совет Çарĕ пысăк çĕнтерӳсем турĕ, фронт инçетрен инçетелле куçса пычĕ. Ку пире савăнтарчĕ. Халăх Гитлер çарĕ арканса пуçĕпех пĕтсе ларасса, часах мир пуласса кĕтрĕ.

Анчах та çак тапхăртах, кĕр çывхарнă вăхăталла, Симăран çыру килми пулчĕ. Эпĕ вăл фронтра пĕтрĕ пулĕ тесе пăшăрханма тытăнтăм.

Анчах эпĕ кăлăхах шикленнĕ иккен. Вăрçă чарăннă çулхинех, август уйăхĕнче, Сима сасартăк Шупашкара таврăнчĕ. Вăл хăйĕн кĕлеткипе йăлтах çитĕнсе çитнĕ хĕрсен шутне кĕнĕччĕ ĕнтĕ. Çӳллĕ, тĕреклĕ, витĕр курăнса тăнă пек туйăнакан çутă сарă сăнлă хĕр. Пĕтĕм кĕлеткипе хăй амăшĕн вăй питти чухнехи сăнарне аса илтерет. Ун çинче — симĕс материрен çĕлетнĕ хĕрарăм костюмĕ, касса кĕскетнĕ çӳçлĕ пуçĕнче совет салтакĕн пилотки, кăкăрĕ çинче — виçĕ медаль. Калаçасса вăл çара каячченхи пек именсе те кулянса мар, хăюллăн та паттăр калаçать.

—Мĕншĕн çырма пăрахрăн? Сана таçта пĕтрĕ пулĕ тесе те пăшăрхантăм эпĕ,— терĕм те ăна, вăл кулса кăна илчĕ.

—Каçарăр, Сергей тете! Айăплă ку енчен... Ак мĕн пирки çырмалла пулмарĕ. Фронт малалла хăвăрт куçса пычĕ. Таçта Польшăпа Румыни çĕрĕсенче те куçкаласа çӳреме тӳр килчĕ... Вăхăт пулаймарĕ пулмалла. Çырасах тесен çырма та пулатчĕ пулĕ те — ăс-пуç çыру патне пымарĕ... Ак мĕн пирки çыраймарăм сирĕн пата. Каçарăр! — терĕ Сима хăйне айăплăн туйса.

Çакăнпа пĕрлех вăл çак кĕркуннеренех Мускаври университетăн медицина факультетне вĕренме каясси çинчен пĕлтерчĕ. Эпĕ уншăн савăнтăм кăна.

Поповсен çуртĕнче пурăннă Казимирова Белоруссие куçса кайнăччĕ ĕнтĕ. Вĕсен кивĕ çурчĕ пушпушах янраса ларатчĕ.

Ку çуртăн чӳречисемпе алăкĕсене хупса лайăхрах çапса питĕртĕмĕр те, август вĕçĕнче Сима Мускава тухса кайрĕ.

 

* * *

1951 çул çитсе тăчĕ. Июль вĕçĕ. Çан-çурăма пĕçертекен шăрăх кунсем тăраççĕ.

Издательствăра хĕрсех ĕçлесе ларнă вăхăтра пирĕн кабинета икĕ çамрăк çын кĕрсе тăчĕ: пĕри — хĕр, тепри — çамрăк арçын. Хĕрĕ — кăтралатнă сарă çӳçлĕ те кĕрен платье тăхăннăскер — Сима пулчĕ иккен! Унăн çутă сăнĕпе кăвак куçĕсем çиçсе кăна тăраççĕ. Арçынĕ — кĕске çанăллă кăвак кĕпе тăхăннă тăлпан пӳллĕ каччă — халиччен курман этем. Вăл, хурарах çӳçлĕ те хура куçлăскер, алăк патĕнче шарламасăр пăхса тăрать.

Сима мана курсанах:

— Ав ăçта ларать вăл Сергей Андрейч! — тесе ман паталла ыткăнчĕ, алла тытса илсе хăюллăн калаçма пуçларĕ. Ăна кура çамрăк арçынĕ те пирĕн пата пырса тăчĕ.

— Ку — манпа пĕр факультетран вĕренсе тухнă çывăх тус-юлташ — Арефий Петрович Пушев,— терĕ Сима мана хăйĕн каччипе паллаштарса.

Эпĕ вĕсене пукансем лартса патăм та, пирĕн хушăра хĕрӳллĕ калаçу пуçланса кайрĕ. Калаçу хушшинче Сима эп чылай ватăлса улшăнни çинчен асăрхаттарчĕ.

— Вĕренсе тухрăр апла, тăрăшрăр,— терĕм те эпĕ, вĕсем иккĕш те врач ятне паракан диплом илни çинчен тата виç-тăватă кунтан хăйсене панă вырăна — Пушкăрт республикине тухса каясси çинчен каласа пачĕç.

— Мĕншĕн ху çуралнă çĕр-шыва килме ыйтмарăн? Шупашкара килмеллеччĕ! — терĕм эпĕ кăшт пăшăрханарах.

Сима сасартăк кулса илчĕ те хуллен:

— Акă мĕншĕн Пушкăртстана каймалла пулчĕ, Сергей тете,— терĕ.— Ку çамрăк çын — ман юлташ —Пушкăрт республикинчен. Унăн ашшĕ-амăшĕ те, тăванĕсем те унта пурăнаççĕ. Вĕсем ăна хăйсем патне чĕнеççĕ. Вăл хăй те унтах таврăнасшăн... Эпир Арефий Петроничпа ик-виçĕ çул ĕнтĕ туслă пурăннă. Малашне те пĕрлех пурăнма сăмах татрăмăр... Пĕлетĕр-и, уйрăлма пултараймастпăр,— терĕ вăл именчĕклĕн кулса. Унпа пĕрлех унăн каччи те шăппăн кулса илчĕ.

— Уйрăлма хĕн пире,— терĕ вăл та хуллен пăшăлтатса.

— Апла пулсан манăн сире ырлăх сунса пиллемелли анчах юлать,— терĕм эпĕ хам та вĕсемпе пĕрлех кулкаласа.

— Çапла... Пиллемелле кăна,— теççĕ çамрăксем.

Малалла вĕсем Ĕпхӳ хулине тухса каясси çинчен, унтан иккĕш те пĕр çĕре вырнаçса пĕрле ĕçлеме ĕмĕтленни çинчен каласа пачĕç.

— Пушкăрт республикинчи Сывлăх министерстви пире йышăнасси çинчен хут çырса ячĕ. Эпир çав хутпала каятпăр,— пĕлтерчĕç вĕсем.

— Маттур пултăн эсĕ, Сима! — терĕм эпĕ ăна.— Тăлăха тăрса юлнăччĕ — пуçна усса лармарăн. Пур вăйна хурса вĕрентĕн. Вĕренсе тухсан çамрăк хĕр халлĕнех Тăван çĕр-шыв кун-çулĕшĕн пыракан хаяр вăрçа кайрăн. Çунтăн, тӳсрĕн. Вилĕмрен те, темле асапран та хăрамарăн. Халь акă пурнăçăн аслă çулĕ çине тухрăн, халăха пысăк усă кӳме пултаракан çын пултăн. Çакăншăн эпĕ чунтан савăнатăп! Аннӳ таса чĕреллĕ те ырă кăмăллă çынччĕ, яланах çынна ырă тума, усă кӳме тăрăшатчĕ. Эсĕ те аннӳ çулĕпех кайрăн... Ырлăх, телей, ăнăçлă пурнăç сунатăп сире иксĕре те!

Эпĕ вĕсен аллисене тытса хыттăн-хыттăн чăмăртарăм та çав каçхинех хамăн хваттере хăнана пыма чĕнтĕм. Çамрăк мăшăр эпĕ чĕннине хапăл туса кăмăллăн тухса кайрĕ.

Кĕске вăхăтлăха тăван хулинче пурăннă чух Сима хăйĕн тантăш-юлташĕсемпе, пĕлĕшĕсемпе курнăçса калаçрĕ, вĕсемпе сыв пуллашрĕ. Ку самантсенче вăл сахал мар хумханчĕ, хурланчĕ. Çак хушăрах тата умра тăракан çĕнĕ пурнăçĕпе пысăк ĕçĕсем çинчен ĕмĕтленсе хавасланчĕ. Каяс умĕн Сима хăйсен кивĕ çуртне сутса хăйне çыхса тăнă ачалăх сăпкипе ĕмĕрлĕхех уйрăлчĕ. Тата темиçе кунран эпир Симăна пĕтĕм тантăш-пĕлĕшĕсемпе, кӳрши-аршисемпе пĕрле пăрахутпа ăсатса ятăмăр.

 

19

Симăпа юлташне ăсатса яни нумай та иртмерĕ,— эпĕ пысăк çыру илтĕм. Кĕтмен çыру кăмăла хускатрĕ, шухăша ячĕ. Ăна ман пата вун пилĕк çула яхăн пĕр хыпарсăр пурăннă Настя Иванова Уралти пĕр рудникрен çырса янă.

Ку çырура Наçтӳç хăйĕн пĕтĕм чунне уçса кăтартнă. Унпа вăл мана хăй ăçта-ăçта пулнисене, мĕнле пурăнса мĕн тӳссе ирттериисене пĕр пытармасăр йăлтах çырса пĕлтерме тăрăшнă. Мана пуринчен ытла вăл халь йĕркесĕр пурăннине ăнланса илсе ӳкĕнни тата тахçан кӳрентернисемшĕн каçару ыйтни тĕлентерчĕ. Шултра сас паллисемпе кармакласа çырнă пысăк çыру малтан пуçласа вĕçне çитичченех çак хĕрарăм кăмăлĕ чăннипех те улшăннине кăтартса пачĕ.

«...Санран уйрăлса кайнă хыççăн пĕр çул ытла Куйбышевра пурăнтăм,— тенĕ вăл çырăвĕнче.— Кунта эпĕ хамăн малтанхи упăшкана тупма шутланăччĕ. Тупаймарăм. Вăл таçта Çĕпĕр еннелле тухса кайнă терĕç. Унта пурăнакан атте шăллĕ мана хăй патĕнче усрамарĕ. Нимĕнле ĕçе те кĕме тăрăшмарăм. Ресторансенче, столовăйсенче пĕр тĕлсĕр çапкаланса çӳрерĕм. Тӳррипех калатăп сана: тĕттĕм кĕтессенчи таса мар çынсемпе — вăрăсемпе, шулĕксемпе çыхланса кайрăм, вĕсен притонĕсенче пурăнтăм. Ĕçке ерни пĕтерчĕ мана! Аллăмсем кукăрăлчĕç. Ĕçес килет, çиес килет — укçа çук. Йывăр ĕçе каяс килмерĕ. Çăмăл пурăнса укçа-тенке те çăмăл майсемпех тупас килчĕ. Çапла вара аллăмсем ют çын кĕсйине кĕме вĕренчĕç. Хам та вăрра вĕренсе кайрăм. Çакăншăн темиçе хут милицине, суда лекрĕм. Юлашкинчен хытах айăпласа юсанмалли çурта хупрĕç. Унтан лагере ячĕç. Вăрçă çулĕсенче лагерьтен тимĕр тăпри кăларакан руднике куçарчĕç. Кунта та малтан хурал аллинчех ĕçлерĕмĕр. Питĕ йывăр пулчĕ тимĕр чулĕ турттарнă çĕрте ĕçлеме. Йывăр ĕçпе лутăркарĕç, тӳрĕ пурăнма вĕрентрĕç... Халь ĕнтĕ тинех ирĕке тухрăмăр. Хурал аллинчен хăтарчĕç. Çакăнпа пĕрлех рудник ĕçне те хăнăхса çитрĕмĕр... Ирĕкре йывăр ĕç те çăмăлланнă пек туйăнчĕ!.. Пĕлтĕр кăна пĕр пӳлĕмлĕ хваттер пачĕç. Ку хваттерте халĕ пĕр арçынпа иккĕн пурăнатпăр. Вăл та хам пекех ларса тухнăскер, хампа тантăшах... Ху чухлатăн, Çерки, халĕ эпĕ текех çамрăк çын мар ĕнтĕ: хĕрĕх саккăр тултаратăп...

Хамăн еншĕн, тăван ялпа Шупашкара курасшăн хытă тунсăхлатăп... Анчах куçса пырсан та халь унта мана никам ыталаса илсе хапăл тăвакан пулас çук ĕнтĕ... Пĕлетĕп: эпĕ сана та хытă тарăхтартăм, нумай кӳрентертĕм; ырă кăмăлушăн пĕрре те тав тума пĕлмерĕм... Каçарăн-ши эсĕ мана хăçан та пулин хамăн тăр лавсăр пурнăçшăн е çук,— эпĕ ăна пĕлместĕп. Пĕрре шутлатăп та — мана никам та каçарма пултарас çук, эпĕ хĕрхенме тивĕçлĕ çын мар. Тепре шутлатăп та — пĕр эсĕ кăна хăвăн лайăх кăмăлупа каçарма пултарăн, тен. Анчах каçарсан та, хамах ăнланатăп, туятăп: эпĕ текех санпа пурăнма тивĕçлĕ çын мар ĕнтĕ, сан патна пырса кĕме те юрăхлă мар. Санăн тӳрĕ те ырă кăмăл пулнине эпĕ лагерьте пурăннă чух тин лайăххăн ăнланса илтĕм. Тимĕр чулĕсене хирсе мекĕрленнĕ хушăра кăна манăн шухăш улшăнчĕ, кăмăл та урăхланчĕ. Хама эпĕ халь çĕнĕрен çуралса ӳснĕ урăх çын пек туятăп, çамрăк ĕмĕре тăрлавсăр ирттерсе янăшăн кулянатăп. Эпĕ ăнланман çав, çын культурăллă пурăнни — вăл чаплă тумланнинче тата лайăх ĕçсе-çисе ялан савăнса пурăннинче кăна тесе шутланă. Çавăнпа тăтăшах иртĕхиччен ĕçме-çиме, ашкăниччен савăнма юратнă. Кун пек пурнăçра, паллах, эпĕ сана суйни те, улталани те пулнă. Халь куратăп ĕнтĕ: нумай тарăхтарнă сана... Уйрăлмалла пулнăшăн эсĕ мар, эпĕ хам айăплă. Ман чăкăлташма кирлĕ пулман... Арлă-арăмлăх йĕркинчен тухса кӳрентернĕшĕн, паллах, эсĕ мана пĕрре çех мар хытă çилленнĕ. Вĕсемшĕн халĕ те пулин каçарма ыйтатăп, Çерки... Çакăнпа пĕрлех мана этем вырăнне хурса хисепленĕшĕн, лайăх пăхнăшăн чĕререн спаççипă калатăп. Халĕ манăн ватăлакан пурнăçра санпа пĕрле ирттернĕ çулсем çеç хура шăрçа ярăмĕнчен мерчен пĕрчисем пек йалтăртатса курăнаççĕ. Чăн, эпĕ хама халь пĕтнĕ çынах теместĕп-ха. Тӳрлентĕм. Пурнăç каллех юсанать. Ватă çын темех те çук-ха мана. Çавăнпа хамăн пурнăç шăрçи ярăмне çĕнĕ ахах пĕрчисем те тирсе лартма пултарăп, тен. Вăрçăпа юхăннă çĕр-шыв хуçалăхĕ те хăвăрт юсанать. Çĕр-шыв пурлăхĕ ӳснĕ май хамăр пурнăç та лайăхлансах пырасса шанатпăр... Пирĕн пĕр-пĕрне текех курасси пулмасть пулĕ, тен. Куçа-куçăн курса тав тумалла пуласса шанмастăп. Çавăнпа темиçе çултан та пулин çыру урлах тав туса каçару ыйтма шутларăм санран...

Çырăвăма ырă камăлпа вуласа тух, мĕншĕн тесен эпĕ хам тунă çылăхсемшĕн ӳкĕнсе лайăх кăмăлпа çыратăп. Çырăн-и ман пата каялла çак сăмахсене вуласан, çырмăн-и — ку санăн хăвăн ирĕкӳ. Çыр тесе йăлăнмастăп, тархасламастăп. Анчах пĕр вунă сăмах та пулин кăмăллăн çырса янă çыруна илсе вулани мана савăнтарнă пулĕччĕ. Эсĕ мана тӳрĕ те тĕрĕс çул çине тăратма тăрăшнине, лайăх çын картне лартма хистенисене виличчен те манмăп. Тепĕр хут тав тăвап, ырлăх-сывлăх сунатăп сана, Çерки.

Поповсене манран салам кала. Ленăна сан çума хушса ахалех кӳрентертĕм. Ăна эпĕ сана хур тăвас тесе чăкрашлантăм пулас. Уншăн Елена Яковлевнăран каçару ыйтатăп...

Чунтан хисеплесе çыратăп, чĕререн ӳкĕнсе юлатăп...» Юлашкинчен Наçтӳç хăйĕн адресне кăтартнă, анчах та çыруне хăçан çырни паллă мар. Конверт çинчи почта пичетĕнче кăшт палăракан цифрăсем тăрăх çеç ăна вăл 1951 çулхи сентябрь уйăхĕнче янине чухласа илтĕм.

Нумайччен шухăшласа çӳрерĕм эпĕ Наçтӳç çыруне илсе вуланă хыççăн. Манăн ума çак хĕрарăмăн пĕтĕм пурнăçĕ тухса тăчĕ. Эпĕ унăн ĕçĕсене те, сăмахĕсене те аса илтĕм. Вăл çамрăк чух хăйне тыткалама пĕлменни мана çаплах кӳрентерчĕ, халĕ улшăнса урăхланни — хăйне тӳрлетме тăрăшни, иртнĕ йĕркесĕрлĕхне ăнланса ӳкĕнни — тĕлĕнтерчĕ, савăнтарчĕ. Çавăнпа пĕрлех тата хамăр пĕрле пурăнма пуçланă тапхăртах ăна, ача-пăчасăр хĕрарăма, ĕçсĕр усраса кичемленмелли, пушă вăхăт нумай пулнипе ахаль çапкаланса çӳреме майсем туса панăшăн эпĕ хама хам ӳпкелерĕм. Ман ăна пĕтĕм тимлĕхе хурсах пĕр-пĕр ĕçе вырнаçтармалла пулнă, ĕçсĕр пурăнса кирлĕ мар шухăшсемпе йăпанса çӳреме памалла пулман. Чăн та, ăна ĕçе кĕртесшĕн эпĕ пĕрре çеç мар тăрăшнă, калаçнă, анчах вăл килĕшмесĕр хирĕçсенех ăна çав ĕç çинчен урăх каламан, тиме хурсах хистемен. Каярахпа вăл ĕçсĕрлĕхе хăнăхрĕ, капăрланса çӳрессине юратма пуçларĕ, вырăна кĕртесси çинчен каланисене итлесшĕн те мар пулса тăчĕ. Çаксене вăл халĕ хăй те ăнланса çитнĕ ĕнтĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн