Электронлă вулавăш

Эпĕ вĕсем халь ăçта кайса çухалнинчен тĕлĕнтĕм.

— Малтан Валерийĕ тухса шăвăнчĕ, унтан пĕр çур сехетрен—Наçти. Ăçта кайрĕç — пĕлместĕп,— каласа пачĕ Марина Михайловна.

 

* * *

Пăлханнă кăмăла лăплантарас тесе хула хушшинелле тухса утрăм. Урамсенче тĕксĕм, сивĕ. Ерипен вĕтĕ йĕпхӳ çуса тăрать. Çаралнă çӳллĕ тирек тăррисене вичкĕн çил суллантарать.

Çур çĕр çитичченех çӳрерĕм аслă урамсем тăрăх, анчах палла тăрансене никамах та тĕл пулмарăм. Урамсенче çӳрекен çынни те сахал. Сивĕ çил хӳтернипе кам пур пекки те васкасах иртсе кайса çухалать.

...Эпĕ таврăннă çĕре Наçтӳç хваттертехчĕ, çурри кăна салтăннă та кравать çинче ларать. Хам чĕниччен вăл пĕр сăмах та шарламарĕ.

Çак каçхине пирĕн хваттерте каллех шăв-шавлă хытă калаçусем пулса иртрĕç. Çакна пула çывăрма выртнă Марина Михайловна та тепĕр хут тăрса ӳсĕркелеме пуçларĕ. Наçтӳç ăна ылханчĕ:

— Карма çăвар вăл... Элекçĕ! Суеçĕ! Шĕппиун! — тесе кăшкăрашрĕ. Хăйне вăрçнине илтнĕ ватă хĕрарăм тӳсеймерĕ, пирĕн пата кĕчĕ те çиллĕн:

— Эпĕ сана каçармастăп çакăншăн. Ыранах ман килтен тасалнă пул!— терĕ Наçтӳçе.

Шăртланнă Наçтӳç хирĕç кăшкăрашрĕ:

— Э-э, эсир пĕр каварлă пулнă иккен! Мана хуса ярасшăн?!. Çук, ниçта та каймастăп. Хуса кăларма пӳлтараймастăр! — терĕ вăл çавăнтах тытăçса ӳкме хатĕр пулса.

Мĕн пулнисене йăлтах шарт та март тунса лартма тăнă хĕрарăм эпĕ чĕнми пулсан тин хăй айăпĕсене йышăнчĕ. Айăплă эп, каçар тесе ӳкĕннĕ евĕр пулчĕ.

— Çитет, текех каçарма пултараймастăп эсĕ улталанисене! Пирĕн уйрăлмалла. Ыранах урăх хваттер туп та кунтан тухса кай,— терĕм эпĕ ăна.

— Ай çу-ук, ниçта та каймастăп, хваттер те шырамастăп! — кăшкăрчĕ вăл каллех куçĕсене вут-хĕмлĕн çиçтерсе пăхса.

— Апла пулсан хам каятăн, —терĕм эпĕ ăна.

— Каях!.. Сансăр та пурăнăп. Мĕнлерех пурăнăп-ха ăшшĕ!.. Ман пата паян тесен паянах санран виçĕ хут хитререх арçынсем те килме пултараççĕ. Эсĕ мĕн? Кам? Хевтесĕр инвалид! — касса татрĕ вăл мана малтанхинчен те тарăхмалларах сасăпа.

Тавлашуран ним усси те пулас çуккине туйса эпĕ урăх чĕнмерĕм.

Шумков çак каçхине хваттерне таврăнмарĕ.

 

10

Шăв-шавлă калаçу пирĕн шăмат кун каçхине пулса иртрĕ. Тепĕр кунне ирхине ирех эпĕ хваттер шырама тухса кайрăм. Кăнтăрлаччен çӳрерĕм — манерлĕ хваттер тупаймарăм. Чылай утса ĕшеннĕскер, çул майĕпе Кашăк Хĕветĕрĕ патне кĕрсе ларма шухăшларăм, ăна манăн хамăн хуйхă çинчен каласа парас килчĕ.

Анчах Хĕветĕр килте пулмарĕ. Вăл, ларса-тăма юратманскер, ирхи апат хыççăнах тухса кайнă тет те халĕ те таврăнман-ха. Поповсен килĕнче мана Лена хăй кĕтсе илчĕ. Эпĕ пынипе вăл савăнчĕ, анчах та ун сăн-сăпатĕнчи савăнăç йăлтăравĕ нумая пымарĕ, часах тĕксĕмленчĕ, сасси те сӳрĕкленчĕ. Ку вăхăтра Ленăн упăшки те килте çукчĕ-ха. Пĕр кинеми карчăкĕ кăна шалти пӳлĕмре пĕчĕк ачисемпе чарăна пĕлми çуйхашатчĕ.

— Темшĕн кичемлĕнтĕр, Елена Яковлевна? Е эпĕ килсе кĕни килĕшмерĕ-и? — ыйтрăм эпĕ Лена пит-куçĕ салхуланнине курсан.

Вăл ирĕксĕррĕн кăна кăшт куланçи пулчĕ те хуллен:— Пирĕн пурнăçĕ савăнăçлă мар-ха, Сергей Андрейч.. Сана тӳрех кăлас пулать: Михаил Николайча ĕçрен кăларса ячĕç. Халь вырăнсăр ĕнтĕ...

— Мĕншĕн апла ку?!. Пĕр кĕтмен çĕртенех-çке?! —тĕлĕнтĕм эпĕ.

Лена час чĕнмерĕ, имшеррĕн йăлкăшакан кăвак куçĕсене таçта, пушă пулĕм кĕтессинелле, тĕллерĕ те чылай вăхăтран кăна пăшăрханчăк сасăпа калаçма пуçларĕ:

— Кĕтмен çĕртенех мар çав. Ĕçнĕшĕн, ĕç йĕркине пăснăшăн, службăра хушнисене туманшăн... Хăйсен учрежденине вăл темиçе хутчен те ӳсĕр пынă пулнă. Хăш чух кая юлса çитнĕ, хăш чух тата занятисем пĕтичченех тухса кайса ĕçлеменнисем те пулкаланă тет. Ун çинчен эпĕ хăйсен пуçлăхĕ патне ятарласах хам кайса пĕлтĕм... Тата командировкăна кайсан та вулăссенче ӳсĕрĕлсе çӳренĕ тет. Шалăпăсем пур теççĕ. Ак çавăнпа ĕнтĕ. Нимĕн тума та çук...

— Ну, çапах та уншăнах ытла хытă кулянса ан ларăр-ха. Хулара учреждени сахал мар. Урăх вырăна кĕме пултарĕ,— терĕм те эпĕ ăна лăплантарас шухăшпа сăмаха урăх еннелле пăрса яма тăтăм. Анчах та Лена чĕнмерĕ. Тен, хуйхă капланнă ăш-чикне уçăлтарас тесе пулĕ, вăл пукан çинчен тăчĕ те ерипен уткаласа çӳрерĕ, чӳрече патне тăрса урамалла пăхрĕ, унтан каллех хĕсĕк пӳлĕм тăрăх уткаласа илсе малтанхи вырăннех ларчĕ. Паллах, упăшки ĕçке ернĕ пирки вăл пайтах шухăшласа пуçне ватнă пулмалла, анчах та мана ун çинчен халиччен тĕппипе пĕлтерменччĕ-ха. Халĕ ак упăшкин чăрсăрлăхĕ пĕтĕм çемйине чухăнлăх умне çитерсе тăратнине курсан Лена мана ун çинчен каласа памасăр чăтаймарĕ.

— Вырăнĕ тупăнĕ те-ха... Анчах тӳрленмесен, çаплипех ĕçсен ниçта та пуçран шăлса тăмĕç çав,— терĕ вăл ман çине тинкерсе пăхса. — Хĕрхенмĕç. Каллех кăларса ярĕç. Çемйине мĕнле тăрантармалла, мĕнпе тумлантармалла?! Халĕ те вăл кашни уйăхрах хăй илнĕ ĕç укçинчен çуррине ытла ĕçсе пĕтерсех пыратчĕ. Мĕн чухлĕ ӳкĕтленĕ, ӳпкелешнĕ ăна — итлемерĕ! Чăн та, урă чухне ӳкĕннĕ пек те пулать, хăйне хăй вăрçать. Çапах чарăнаймасть, укçи пулсанах каллех ĕçме тытăнать. Ĕçке ерни — темĕнле тӳрленми чирпе чирленĕ евĕрлех пулса тăчĕ ĕнтĕ унăн! Чирленĕ пекех... Капла пурăнма май çук. Хамăн та ĕçе кĕмеллех пулать...

Эпĕ ăна лăплантарасшăн пултăм. Тен, çакăн пек вырăнсăр юлнă хыççăн тарăнрах шухăшлакан пулĕ, ĕçме те пăрахĕ малăшне терĕм. Упăшки ĕçме пăрахассине Лена ĕненмерĕ:

— Ун пек пулсан тем пекехчĕ те çав, анчах шанчăк сахал... Эх, урă пурăнсанччĕ! Ĕçмен чухне, хăвăр та курнă, чипер çын манерлех вăл,— терĕ те хайхи ассăн сывласа илсе шăпланчĕ.

Малалла эпĕ ăна хамăн хуйхă çинчен тата паян иртенпех хваттер шыраса çӳрени çинчен каласа патăм. Ман сăмахсене илтсен Лена йӳççĕн куланçи пулчĕ те пăшăрханса каларĕ:

— Апла иккен! Мăшăрсем тĕлĕшĕнчен иксĕмĕр те телейсĕр пултăмăр эпир, Сергей Андрейч!.. Тĕлĕнетĕп эпĕ: мĕнле вăл саккунлă мăшăру пур çинченех урăх çынпа пурăнмалла?!. Мĕншĕн ху мăшăрнах суймалла, улталамалла?!. Мăшăрланнă чух пĕрле пурăнма сăмах панă тăк — пурăн!.. Ман телейсĕрлĕх хуть — Миша ĕçке ернинчен килчĕ. Çӳрет-и вăл урăх хĕрарăмсемпе, çук-и— эпĕ ăна пĕлместĕп... Санăн телейӳ Настя тĕрĕс марринчен пĕтрĕ. Ку тĕлĕшрен ăна каçарма çуках вара! Хăйне юратакан упăшки пур çинченех вăл ăна суйма, улталама, урăххисемпе пурăнма тытăннă. Этем-и вăл?! Акă эпĕ те сана юратнă, çаплах юрататăп та. Çиелтен шутласан хама тарăхтарса çитернĕ упăшкана пăрахмалла та санпа пурăнма пуçламалла кăна пек. Анчах та çук! Миша пурăннă чух эпĕ урăх арçын ытамне кĕме ниепле те килĕшместĕп. Эсĕ калăн: санăн ачусем пур, çавăнпа килĕшместĕн тейĕн. Чăн та, ачасем пурри мана нумай çыхса тăрать. Анчах çапах та кирек мĕнле пулсан та эпĕ хам упăшкана суйма е улталама пултараймастăп. Пĕрлешнĕ чух — тулли лава пĕрле туртса пыма сăмах панă, пĕрле туртма кӳлĕннĕ — пĕрлех пыр! — терĕ те Лена шăпланчĕ.

Пĕр тапхăр эпĕ каланине кăна итлесе ларнă Лена сасартăк мана чарчĕ те хавассăн çапла каласа хучĕ:

— Чим-ха, Сережа. Эсĕ хваттер шыратăп тетĕн? Тупатпăр ăна вăл никама та пама ĕлкĕрмен пулсан...— Кунта вăл пуçне çăмăллăн çĕклерĕ те кăвак куçĕсене йăвашшăн йăлкăштарса илчĕ.— Кӳршĕрех, Чернышевски урамран пирĕн тăкăрлăка пăрăнса кĕнĕ çĕрти кĕтесре, икĕ хутлă йывăç çурт ларать. Çав çурт хуçи, Разумов, пушанса юлнă хваттер пур тетчĕ. Квартирантсем тупăннă-ши, çук-ши,— кайса пĕлес пулать,— тесе мана çав Разумов патне кĕрсе пăхма сĕнчĕ.

Эпĕ ăна хампа пĕрле пыма чĕнтĕм. Вăл килĕшрĕ.

— Разумов хăй вăл ват хусах. Тата, ман упăшка хăраххи, ĕçме юратарах парать. Усĕрĕлсен темскер кăшкăрашас, çуйхашас йăли пур тата. Ку аванах мар ĕнтĕ. Çапах та çынпа вăрçни-çапăçниех çук хăйĕн... Ну, хваттерĕ уйрăм унăн, урăх алăкпа кĕмелле. Ўсĕр чух хăйне кĕртмелле мар çех,— терĕ мана Лена хваттер пăхма кайнă вăхăтра.

 

* * *

Разумов старикĕн çурчĕ пĕчĕк мар. Стенисене тултан та, шал енчен те чус хăмисемпе çапса якатнă. Пӳрчĕн çӳлти хутне пĕтĕмĕшпех пĕр фельдшер çемйи йышăннă. Çурт хуçи хăй аялти хутăн хыçалалли, картиш еннелли пайĕнче пурăнать. Хваттере ямалли зал текен аслă пӳлĕмĕ — пӳрчĕн урам енчи вĕçĕнче. Унăн пилĕк пысăк чӳрече: вĕсенчен иккĕшĕ тăкăрлăк енне, виççĕшĕ урамалла пăхаççĕ.

Кил хуçи, тăрмаланчăк кăвак çӳçлĕ те кăвак сухаллă старик, пире хваттерĕпе паллаштарма илсе кайрĕ. Кивелсе çитнĕ урай хăмисем çĕрĕшнĕ, вĕсенчен чĕрĕ шăршă çапать. Анчах та чӳречисем нумай пирки пӳлĕмре çапах та çутă. Тата хампа юнашар тăракан Лена сăн-сăпăчĕпе унăн ăшă кăмăлĕ те ăнă маншăн илемлĕх кӳчĕ пулмалла. Паллах, кунта куçсан мана нихçан та манма пултарайман Ленăна кашни кун курма пултарасси те илĕртрĕ ĕнтĕ. Çавăнпа эпĕ пĕр тиркешсе тăмасăрах хуçана ун хваттерĕ хама килĕшни çинчен пĕлтертĕм.

— Юрать. Килĕшет пулсан задаткă тӳлесе хăварăр та кирек хăçан куçса килме пултаратăр,— терĕ мана Разумов старик тирпейсĕррĕн сапаланнă кăвак çӳçне катрашкаллă пӳрнисемпе якаткаласа.

Ку çынна эпĕ час-часах столовăйсенче сăра курки тытса е ахалех усăнса ларнисене те куркаланă. Вăл хăй мана палламасть. Эпĕ ăна малтанлăха тесе çирĕм тенкĕ патăм та паянах куçса килесси çинчен иĕлтертĕм.

— Хваттерĕ кивĕ, нӳрĕ шăршă çапать. Анчах та кунта куçса килсен манăн пурнăçа эсĕ çывăхра пурăнни илемлетме пултарать. Çавăнпа та эсĕ мана ку хваттере тупса панăшăн питĕ хавас. Рехмет сана! — терĕм эпĕ Лена урама тухсан унпа уйрăлса кайнă чух.

— Аван пулать, аван! Часрах куçса кил. Хуть санпа калаçса чуна пусарăп хăш-пĕр йывăр сехетре,— терĕ те вăл ăшшăн кулса аллине сула-сула тăкăрлăкпа хăйсен килĕ еннелле хăпарса кайрĕ.

 

* * *

Кĕрхи кун каç еннелле сулăннă ĕнтĕ. Япаласем турттарма тесе Пасар урамĕнче пĕр пушă лав тытрăм та хамăн кивĕ хваттере кайрăм. Унта çитсенех Марина Михайловнăна хам куçса каясси çинчен пĕлтертĕм тата иртнĕ уйăхшăн тӳлемелли хваттер укçине парса татрăм. Эпĕ каясса пĕлсен вăл хытă пăшăрханчĕ.

— Питĕ шел, Сергей Андрейч! Эпĕ сана усал сунманччĕ... Виçĕ çул пурăнтăн ман патра, виçĕ сăмах илтмерĕм; хам та каламан пулĕ. Мĕнпе те пулин кӳрентертĕм пулсан — каçар! — терĕ вăл манăн алла тытса чăмăртаса. — Ку кĕтмен асар-писер пĕтĕмпех Настя пирки килсе тухрĕ. Ну, ăна эпĕ кунта усрамастăп. Хваттер тупма виçĕ кун кăна срук паратăп,— хушса хучĕ вăл çавăнтах.

Çав самантрах Марина Михайловна мана Шумков тухса кайни çинчен те каласа пачĕ.

— Лайăх мар пулчĕ, мăн аппа, тет мана. Çакăн пек шăв-шав хыççăн эпĕ кунта текех пурăнма пултараймастăп терĕ те урăх калаçса тăмасăрах тухса кайрĕ. А мĕн, ун валли качча кайман хĕрсем çук-им вара?!. Пур, туллиех вĕсем. Иртĕхме юратать вăл, Валерий! — Марина Михайловна сăмахне вĕçленĕ май аллине сулчĕ.

Эпĕ çак ватăлма пуçланă хĕрарăма ырă кăмăлĕшĕн тав турăм та хама тивĕçлĕ япаласене лав çине тиеме пикентĕм.

Пĕр пуканпа сĕтел, шкап тата кушеткăна илсе тухса лав çине хунăччĕ ĕнтĕ. Таçта кайса çухалнă Наçтӳç шăпах çак самантра хапхаран килсе кĕчĕ.

— Мĕн хăтланатăн эсĕ? — терĕ те вăл пĕр саманта хытса кайсах шăппăн пăхса тăчĕ. Унтан эпĕ пĕчченех куçса кайма тăнине пĕлсен хăвăрт тарăхса вăрçма, çатăртатма тытăнчĕ, тилхепене тытса илсе лашана çавăрчĕ те лава тӳнтерсе яма хăтланчĕ, анчах та ăна лавçă чарчĕ; хайхи, эпир сиссе иличчен, качака евĕр сиксе лав çине хăпарса кайрĕ те тиенĕ япаласене пурне те çĕрелле вăркăнтарчĕ. Юлашкинчен ман пата чупса пычĕ, тем те пĕр каласа вăрçма пикенчĕ, кĕç-вĕç сиксе ларса чăрмалас кушак пек явăнса, ман тавра кускаларĕ.

Эпĕ тавлашса тăмарăм. Хама персе панă кĕпе-йĕмпе ытти вак-тĕвеке чăматана тултартăм та пушă лав çине ларса çĕнĕ хваттере тухса кайрăм.

— Каях, каях! Маншăн эсĕ тасални паха. Эпĕ ниçта та каймастăп,— терĕ вăл ман çинелле сурса.

— Ну, хĕрарăм та вара ку!.. Арăм мар,— вĕри çĕлен!.. Мĕнле тӳссе пурăннă ара эсĕ ăна?! — терĕ мана лавçă, хулăм. кĕлеткеллĕ арçын, хапхаран тухсанах хыттăн тьхулатса сурса.

 

11

Пĕччен пурăнам та, чĕреме лăпкăрах пулĕ тесе шухăшларăм эпĕ çĕнĕ хваттере куçнă чух. Вăтăртан иртнĕ çыншăн, чăн, хусаххăн пурăнни илемлех те мар ĕнтĕ: вăхăчĕпе тунсăх е кичемлĕх те пусма пултарать. Çапах та ĕçлени ытлашши кичемленмех памĕ-ха терĕм. Ĕçме энĕ юратмастăп, çавăнпа ман кăмăлăм та çирĕп. Кăмăл çирĕп пулсан темле йывăрлăха та çĕнме пулать.

Манăн пурнăç улшăнса тăни хампа пĕрле ĕçлекен юлташсенчен хăшне-пĕрне пăшăрхантарчĕ, теприсене, пурнăç çине çиелтен пăхакан çамрăксене, хаваслантарчĕ те темелле. Мĕншĕн тесен вĕсем, ирĕклĕ хусахсем, занятирен пушă сехетсенче ман пата хăюллăнах пырса ларма пултарчĕç, хĕрарăм çук çĕрте хăйсене пĕр именмесĕр тыткаларĕç, мана шахматла, доминолла выляма хутшăнтарчĕç.

Кашăк Хĕветĕрĕ эпир уйрăлнине ырларĕ. Хăй те сахал ĕçекен çын, вăл эпĕ ĕçменнине мухтарĕ.

— Эсĕ тĕрĕс тăватăн: ан ĕç!.. Эпир совет влаçĕ тăвассишĕн çапăçнă, халĕ çĕнĕ пурнăçшăн вăя хурса ĕçлетпĕр. Социализмшăн кĕрешнĕ çĕрте пире урă çынсем кирлĕ. Ан ĕç. Эпĕ сана ĕçке ернĕ арăму пăсса ярасран хăраттăм. Уйрăлтăр — ку питĕ аван! — терĕ вăл мана. Çавăнпа та эпир унпа малтанхи пекех туслăн пурăнтăмăр.

Маншăн халь Лена та чăн-чăн çывăх тус, тĕрĕс юлташ пулса тăчĕ. Эпĕ ăна ĕнтĕ кашни кун тенĕ пекех курма пултаратăп. Унăн ансăр тăкăрлăкпа урамалла тухакан çулĕ ман хваттер çумĕпех иртсе каять. Вăл ирхине ирех витрисене чăнкăртаттарса сăртран шыв ăсма анать-и, çăкăр, юр-вар таврашĕ илме магазина е пасара-мĕне васкать-и, эпĕ хам хваттерте чухне ăна яланах куратăп. Вăл иртсе пыни мана кашни чӳречеренех урамалла та, тăкăрлакалла та курăнать. Темле вăскаса иртнĕ чух та Лена ман чӳречесем енне пăхса илетех. Эпĕ ăна алăсемпе сĕлтсе саламлатăп. Вăл йăл! кăна кулса илет те хăй те аллипе сулса илсе малалла иртсе каять. Васкамаллах мар чухне Лена самантлăха ман пата кĕрсе те тухкалать.

— Мĕн илмелле? Илсе килсе парам. Сана çӳреме çăмăл мар... Хуралнă кĕпӳ-йĕмӳсем пулсан илсе пыр. Çуса парăп,— тет вăл мана тăтăшах.

Пушă вăхăтсенче Лена ятарласах калаçма тесе те пыра-пыра ларать. Калаçусем хушшинче эпир хамăр малтан тĕл пулнисене, пĕр-пĕрне мĕнле юратнисене, курас килнипе чĕререн çунса тунсăхланисене аса илетпĕр. Çакăн пек калаçусенче ман ума час-часах вунă çул каялла курнă çамрăк Ленăн ытарайми сăнарĕ тухса тăрать... Çаксене аса илсен Ленăна ман каллех ĕлĕкхи юратупах хĕмленсе юратас килсе каять. Чĕрем хăвăрт тапма пуçлать, шăм-шак вĕриленет... Анчах та ман умра халь вунă çул каялли пек яштăм пӳллĕ Лена мар ĕнтĕ. Унăн куç-пуç таврашĕсем тĕксĕмленнĕ, шăм-шакĕ ӳтпе тулнă; вăл вăтăр енне çывхарнă, чеченлĕхĕ шаннă сăпай кăмăллă хĕрарăм. Апла пулин те Лена хăйĕн илемлĕхне çухатман-ха. Хальхи илемлĕхĕ унăн урăхла — пурнăçпа ĕçре пиçсе çитнĕ çамрăк арăм илемĕ.

Пĕррехинче эпĕ темĕн пек чарăнас тесен те тытăнса тăраймарăм: сылтăм аллăма Лена хул пуççийĕ çине хутăм, сулахаййипе пилĕкĕнчен тытса ăна хам паталла туртрăм.

— Эх, Лена, Лена! Мĕнле çунса юратнă эп сана! Çав юрату-çке халичченех сивĕнеймест...— тетĕп хам юратнă хĕрарăма çулăм хыпнă кăкăрăм çумне пăчăртама тытăнса.

Лена сасартăк туртăнчĕ те ман ытамран вĕçерĕнсе айăккалла кайса тăчĕ.— Юрамасть! — терĕ вăл мана тĕксĕмленнĕ куçĕсемпе кăмăлсăррăн пăхса.— Сана ун çинчен каланăччĕ-çке эпĕ, мантăн-им?!

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн