Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Хута кĕрет шап-шурă хут

Анне пекех: ӳпкевсĕр, тимлĕ.

Ӳпне¹ ӳкетĕп тепĕр хут

Темле: ни чĕрĕ мар, ни вилĕ...

Хĕрхеннĕрен каллех чĕркет:

Аманнă ăсăм, чĕмĕм² чирлĕ.

Чĕлхем вĕçне тумлать шерпет

Такам. Пĕрех. Мана çак кирлĕ.

Куççуль юхмасть — хӳхлет калем³

Тăшман, тăван, çулташ⁴ юлманшăн.

Кунта юлать манран валем⁵:

Хамах, хамах суйларăм ашăм⁶.

Ăшра — суран, сăнра — пĕрме⁷ —

Тахçан йĕрленнĕ хурлăх, савнăç.

Сутмастăпах нихçан пĕрне —

Мана вĕсем парнелĕç канăç.

Тĕке'р вырне — шап-шурă хут —

Çунман, çĕрмен яланлăх тынă⁸.

Путармĕ шыв, витермĕ вут —

Юнпа тарпа Ăстаçă çырнă.

(Унăн килти йытти Барс каласа панă тăрăх)

Тĕлĕнетĕп эпĕ сирĕнтен, çынсем!..

Хăвăрăн пурнăçра хăш чух пĕр-пĕр чăрмав пулать-и, ăнсăртран кансĕртерех самант килсе тухать-и (ку шута профсоюз пухăвĕнчи критикăпа самокритика, арăмĕ мĕншĕн те пулин пĕр эрне хушши мăртлатса çӳрени, пĕртен-пĕр юратнă ывăл умлă-хыçлă ик-виçĕ хут вытрезвителе лекни т. ыт. те кĕрет), — ялан пире асăнса ӳпкелешетĕр:

— Ман пурнăç — йытă пурнăçĕ! Тӳсме çук!..

— Хăçан хăтăлас ку анчăк пурнăçĕнчен! — тетĕр.

Час-часах тата, ăçтан та пулин — ĕçрен-и, сакăр-тăхăр сехете тăсăлнă пухуран-и — хытăрах ĕшенсе таврăнсан, пукан çине лак! ларатăр та, хаш! сывласа:

— Йытă пекех ывăнтăм паян! — тесе хуратăр.

Анчах эсир çавăн пек каланисенче тĕрĕсси пит сахал вĕт! Пĕрре-пĕрре, пуша вăхăтра, эсир юриех шухăшласа пăхăр-ха çавăн çинчен. Тупата туршăн, пирĕн пурнăç эсир шутланă пекех йывăр мар. Тата эсир калана пек ывăнмастпăр та эпир. Паллах, пулкалать тепĕр чухне, пурнăç нихçан та пĕр пек килмест вăл… Ун çинчен каярахпа калăп-ха. Малтан эп сире хампа паллаштарам…

Малалла

Çамрăк чухне

эп шутламан,

пенсионер

пулассине.

Ватăласран та

хăраман –

курнă – мĕн

курассине.

Пĕчĕкренех

пĕлнĕ пулас,

Турă

мĕн чухлĕ панине.

Панă пулсан,

ман мĕн тăвас –

итлеп мĕн

каланине.

Турă çĕр çирĕм

çул парать –

пурне те,

суйламасăрах.

Çын вăл

хăйне хăвалать,

Тур çырнине

пăхмасăрах.

Ку тĕнчерен

тухса кайма

çĕр çирĕм

меслет те пулĕ!

Эх, тытăнаç

çавăртарма!

Пĕтсе пырать

пурнăçăн çулĕ.

Ун пеккине

эпĕ те курнă –

пурнăç саккунĕ

çине сурнă...

Çур ĕмĕрĕм

иртсен кăна

ăнланса илтĕм

эп ăна.

Халь никама та

вĕрентместĕп,

мĕнле пурнассине

сĕнместĕп –

анчах та

хамăн пурнăçа

çавăртăм эп

савăнăçа!

Кунта та пур

çĕршер меслет –

кашни çын

ăна пĕлет!

Улшăнусем

тăвас тесен –

Малалла

Маэстро! Ан чарăн... Выля та кала эс...

Чун-чĕре хĕлĕхне сĕртĕнсе ыраттар...

Ах, саксафонçă! Пачах та туймастăн эс...

Ыйтатăп — ан чарăн... Пăлхат... Çавăрттар...

Маэстро! Ирĕк пар мана юратма эс...

Саксафон кĕввипе тăранми антăхам...

Пурнăçри усал-тĕселе хăвала эс...

Пĕрчĕн-пĕрчĕн арканнă чуна пуçтарам...

Маэстро! Вĕçтер чунăма тӳпене эс...

Çылăхлă çĕр асап-нушине тасатам...

Ыр çыннăм, курап: ман пекех çунатлă эс...

Саксафон кĕввипе çĕнĕрен çуралам...

Маэстро! Пĕлсем: сиплевçĕ-асамçă эс...

Кĕвĕ урлă вилсе-чĕрĕлсе сывалар...

Ах, саксафонçă! Асаплантаратăн эс...

Мĕнех... Ан чарăн... Пăлхат... Çавăрттар...

1.03.2021

Шухăша ăшăмра авăртса кĕрпелерĕм —

Кăмăлпа аласа сăввăма михĕлеc.

Кирлĕ кун кăлармашкăн пĕрерĕн-пĕрерĕн

Пуçăмра уйăратăп пĕр пĕчĕк кĕтес.

Кĕлеткен кĕлетне вырнаçсассăн типтерлĕн

Ăсăмпа сăвăрса тасататăп кас-кас.

Самана такани суллантарĕ тем тĕрлĕ —

Выçăпа касăхсан тутанма авăсас.

Хальлĕхе çырлахмалăх вун икĕ йĕркелĕх

Туйăмсен хывăхне сутлăха кăларам.

Кĕлешмесĕр туян — йӳнĕрех халь йĕркелĕх,

Хакланса каясса тĕмсĕлни те тарам.

...Кун каçа сăмахсен купине таптарсаччĕ;

Çылăхран сăвапа чаваларăм хамах.

Пур-пĕрех тем çитмерĕ, ларман кăмăл карчĕ⁹ —

Пыр тĕпне йĕклетет çĕхреленнĕ¹⁰ сăмах.

Шухăшсен çиппине хутăрлать халь Астăвăм —

Чыхланса ырана такăнса кĕресрен.

Шуçăмччен васкасах сĕвемлет-ха, кур, Сăввăм —

Йĕркешер пĕтĕрет пăтранса йӳтесрен.

Çĕрлехи улахра хуçаланĕ Ăстайăм¹¹ —

Йĕкелле ухăнса таш ташлать, ав, Калем.

Сых ятне хуралта тăрать мар-и-ха Тайăн¹² —

Ыйăхпа кахала хӳтермешкĕн каллех...

Паянхи кунăма çаврăмпа пӳклемесĕр

Эртелтен хăпаймастăп ирччен, ахăртнех.

Вĕçлесен: тишкерсе — тиркесе, татăр — тĕсĕр —

Çăмăлланă амашăн ун чух пур-пĕрех.

Авланас килет.

Çак шутпа эп мĕн кăна туман-ши? Мĕн кăна шутласа кăларман-ши? Кам кăна пулман-ши?

Çав шутпах пĕррехинче эп танкист пулса та куртăм. Ох, тетĕп, танк, тетĕп, çав тери вăйлă вăл, тетĕп. Атăл урлă та çаплах ишсе каçма пулать унпа, тетĕп.

— Паром çине лартсассăн-и? — терĕ çумра утса пыракан çавра питлĕ хĕр.

— Как так? — тетĕп. — Вăл вĕт танк!..

— Пĕлетĕп, — терĕ хĕр. — Эпĕ трактористка. Танк мĕнлине те пĕлетĕп.

Унпа эп урăх калаçмарăм. Тепрехинче тепĕр хĕр умĕнче летчик пулса пăхрăм. Эх, тетĕп, аэроплан, тетĕп, ун çине ларса курман пулĕ-ха эс?

— Ун çине ларман, ăшне кĕрсе ларнă, — терĕ хĕр. — Эпĕ хам летчица. Производствăри ĕçрен уйрăлмасăр вĕренсе тухрăм.

Урăх калаçмарăм. Тепрехинче артиллерист пултăм.

— О-о-оййй! — терĕ хĕр. Кăвакарчăн пек вăл йăлтăртатрĕ. Чĕкеç пек чĕвĕлтетрĕ. Куçĕсене култарчĕ. Ак халех вăл манăн ытама кĕрсе ӳкĕ тесе хавхаланса тăратăп. — Пыр-ха, — терĕ хĕр. — Кĕçĕр пыр-ха ман патăма. Килех пыр...

Хĕр парса хăварнă адрес тăрăх каç пулнă-пулманах тухса суллантăм. Çитрĕм. Хĕр мана калама çук хавасланса, ăшă ыйхăран та ăшă кăмăлпа кĕтсе илчĕ. Килте хăйсĕр пуçне никам та кансĕрлекен çукки çинчен пĕлтерчĕ.

Малалла

Ытала тĕнчене, çутçанталăк…

Упрасам халăхна, Çӳлхуçам!..

Чăваш ывăл-хĕрĕ пулман çапкаланчăк,

Йăваланчăк пулман нихăçан.

Çапла-а… Хальлĕхе — сапаланчăк…

Пĕрчĕлхелĕх çукрах, пăяхам...

Çĕршыври самана ытла та пăтранчăк, —

Тăрмаланчăк пуçна хыçкалан.

Янрашать чарăнми лăпăртанчăк...

Кĕвĕçӳ ыр тумасть, ачамккам...

Тасара чарăнми шыран вараланчăк, —

Эх, каппайчăк… Мĕнех, хăмпăлан.

Пĕр хăйне юратсан та мухтанчăк,

Çул парсам ырăна, Çӳлхуçам!

Этеме тĕп тăваймĕ юхха-лутăрканчăк,

Черкке ни-ка-ма ырă туман.

Эс тыттар Усала йĕплĕ хырчăк –

Тарлаттар!.. — Туптăр çутă тумлам.

Çĕр çинче кирлĕ мар йăх-ях, вараланчăк,

Эс — Этем! Хăватлан та вутлан…

Ĕрĕхтер савăнса, çилĕ-ямшăк!

Чунсене çемçетсем, Çӳлхуçам.

Çутăпа, ачашпа сиплентĕр аманчăк…

Шуйханчăк чĕрем, лăплан, ан хурлан.

Ытала тĕнчене, çутçанталăк…

Упрасам халăхна, Çӳлхуçам!..

8.01.2021 ç.

Вăрманта кашкăрсем пур,

унта çĕленсем те пур теççĕ.

Картишĕнче те чăх та хур –

никама вĕсем тивмеççĕ.

Вăрмана каймалла-ши,

е килте лармалла-ши?

Кашкăр тытсан вара тараймăн,

çĕлен сăхсан пĕтех тăраймăн.

Шыва кĕме пĕччен кайсан,

шăнăр турткаласа лартсан;

Каиччен шутламалла –

лармалла е каймалла.

Спортпа кăштах çыхăнмалла,

сăр-ту çине хăпармалла.

Анчах унта пăр нумай теççĕ,

унтан çынсем часах ӳкеççĕ.

Апла пулсан, каяс та мар пуль,

сывлăхлăрах килте пулап пуль.

Çурăм та паян ыратать,

пĕр куç тĕтреллĕ кăтартать.

Мотоцикл çине ларса,

вĕçтерес пуль тĕнче курса...

Анчах пенçин хаклă паян,

унсăр вара ăçта каян;

Пĕтрĕ пурнăç, мĕн тумалла;

Паян ăçтала каймалла?

Кунта кайма юрамасть теç,

унта кайсан – пуçа çиеç.

Тĕрĕс калап-ха эп хама –

аванрах вăл, килте ларма.

Путса е ӳксе вилместĕн,

кашкăр çăварне лекместĕн.

Малалла

Ман Çĕршыв

ура çине тăрать!

Курас текен

ăна аван курать.

Пире вĕт самаях

асап кӳчĕç кăна.

Çаратрĕç Çĕршыва

тата кашни çынна.

Тăшмансем халь те

пире силлеççĕ –

хамăр çынсем

пирĕн çĕре çиеççĕ!

Кунтан анчах та

нимĕн те тухмасть –

Раççей хăйĕн çĕрне

никама памасть.

Вăйлă çынран ялан

пурте хăраççĕ.

Манăн Çĕршыв

вăй илнине кураççĕ.

Мĕн чухлĕ

хăпараç çĕнĕ çуртсем!

Тата та паллăрах –

улшăнаç çынсем!

Шалти тăшман

пире ура хурать,

халăх вăйланнине

пит тишкерсе пăхать.

Вĕсем çине

пăхмасăр утмалла,

Малалла