Хапăлласа кĕтсе илетпĕр

 

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

 

Кĕнекесем

Ытла та вăрттăн юратуПĕчĕк патшалăхЙĕрсем çухалмаççĕХӗвел мулкачӗсемТутимĕрВӗре ҫӗленСулпикепе Валĕм хун

Тытакан çук


Хамăр пурнăçа ялан

пĕр енчен кăна куратпăр.

Укçа пур пулсан – аван,

сахалрах тăк – хурланатпăр.

 

Тĕрĕссипе каласан –

ĕмĕрех вăл çапла пулнă.

Анчах хамăр тăрăшсан,

аван пурнăçа та курнă.

 

Ĕçлекен вăл хăраман –

халь те ĕнтĕ çавăн пек.

Çынран ним те пытарман –

ниçта та кĕтмен инкек.

 

Ĕçлесе пуянлансан,

инкеке ма кĕтмелле;

Вăрласа пурнăç тусан –

мĕн пуласса пĕлмелле.

 

Вĕçĕ пур ун – вăрланин –

пĕтĕм çын ăна пĕлеççĕ.

Уншăн ярса тытсан тин –

пуçа шухăшсем кĕреççĕ.

 

Кашни вăрă вăл шанать,

никам та курмассине.

Нумай çын кĕтсе пурнать

вăл вăрра тытассине.

 

Пирĕн хăшпĕр вăрăсем –

тĕкĕнме юрамансем!

Вĕсен вали Саккун çук,

тытакан та никам çук!

Сурăм хĕрĕ


1

Çак таврари ял ячĕсене кунтан пĕр вунă-вунпилĕк çухрăм аякра В. — касси, Й. — касси тесе асăнсан — нумайăшĕ пĕлмест те. «В — касси Сурăм, Й — касси Сурăм…» тесен вара — кунтан хĕрĕх-аллă çухрăм йĕри-тавраллисем те «А-а, пĕлетĕп» тесе пуçĕсене сĕлтеççĕ. Мĕншĕн тесен ку ялсем Сурăм шывĕ тăрăх ларса тухнă.

Шывĕ пĕчĕкскер çеç вăл. Вăйлă çăлкуçлă сулхăн вар хушшинчен тухакан юпсем Сурăм шывĕн таппи пулса тăраççĕ. Ялĕсем кунта нумайăшĕ çавăн пек вар пуçĕсене вырнаçнă.

Сурăмпуç ялĕ те пĕр пысăк вар пуçĕнче ларать. Сурăм шывĕ çак ял патне çитнĕ çĕре шыв арманĕн çуначĕсене çавăрмалăхах вăй илет. Сурăмпуç ялĕнчен тепĕр çухрăм анатарахри ял ГЭСĕ — Сурăм таппинчи пĕрремĕш ГЭС.

Çак таврари ялсенчен Сурăмпуçĕ уйрăмах илемлĕ. Ялĕнче çирĕм ултă кил çеç пулин те, таврари хĕрсем «Сурăмпуçне» тесен, ĕлĕкренех хапăл тусах качча пынă, теççĕ.

Тăван çĕршывăн аслă вăрçиччен çак ял варринчи çырма икĕ енĕпе улма пахчисем тăсăлнă. Улăхсенче тăршшĕпех çирĕклĕх ӳснĕ. Халĕ улма пахчисемпе çирĕклĕх çук пулин те, Сурăмпуçĕ хăйĕн илемлĕхне çухатман.

Çурçĕр-хĕвеланăç еннелле пăхакан хăрах енлĕ урамĕн пахчисенех кĕрсе тăракан пĕчĕк хутăш вăрман пур, ун варринче икĕ-виçĕ тĕлте — пĕчĕк пĕвесем. Çак пĕчĕк вăрман хыçĕнчех, тепĕр ярăм уй урлă, — Куканар вăрманĕ. Тепĕр пысăк вăрманĕ вара ялăн мал енĕпе çурçĕр еннелле кайса çухалать.

Малалла

«Сăввăма сăмахшар сăрăхтарăп…»


Сăввăма

сăмахшар

сăрăхтарăп...

Ан васка —

антăхсан та —

ас ту:

Сăхлансассăн

санах

сăхĕ сарăп1,

Тумламшар

тутанма

тупа ту.

 

Канăçна

кунран-кун

кăтăклатăп:

Урăллах

упаленĕн

умра.

Кăмăлна,

кутăнна

каснă калăп2

арасланнă,

анчах

аллăмра.

 

Вăхăтна

вăрлама

васкамастăп —

Хăтăлма

Малалла

«Çухату йӳççипе ӳсĕртес пек…»


Çухату йӳççипе ӳсĕртес пек

Самана курмăшне ĕçтерет.

Хăнăхса. Тăнăма тивеймест тек —

Ӳпĕнтернĕ черкке — кур — ĕрет!

 

Черкке мар — этемех — пушă-пушă —

Тумламшар сыпайсан çеç, ами.

Катăкрах иккени пит хăрушă —

Нихăçан тулаймасть шăлами.

 

Çурăкран юхтарать... Сапламалăх

Шет, ăстай та мехелĕм пурах.

Ĕлĕк чух хупласа — асăнмалăх

Тăмхаларĕç "ухмах" сăмахпах.

 

Хĕрхенсен те мĕскер халь тăвайăп?

Хитрипе улталанăр апла.

Эп катман. Умăрта та пĕр айăп —

Асăрхарăм темме кăлтăка...

 

Шарламасăр тухатăп — утатăп,

Ларса юрлăр, эппин, çакăнта.

Суеçпе хăраканăн пĕр калăп —

Маларах пуçласси чăнклатма.

 

Чăнкăлтатчăр ара вăхăт-вăхăт —

Черккесемшĕн паха кĕреке.

Самана улшăнсан эп те пăхăп —

Кам валли тултарать ирĕке.

«Ӳтленнĕ шухăш ячĕ — Сăвă…»


Ӳтленнĕ шухăш ячĕ — Сăвă,

Типтерĕм3 уншăн халь пие4.

Ӳсет-ха вăл — пулсассăн тăвăр

Çыртмийĕ5 пулĕ кĕнеке.

 

Ӳссе тухсан сапать-ха вăрлăх:

Ĕрчетĕ хăй пекрех сăмах.

Килсе кайни пулмасть ман кăлăх

Хам хыççăн хăварсан Чăнах.

 

Чăнах-халап ăратлă теççĕ —

Ун килĕ пĕтĕм çут тĕнче.

Пуçламăш мар, пулмастăп вĕçĕм —

Сиксе эп халăх сăпкинче.

Çамрăк


Ман çамрăк çын

пулас килет,

мĕн пулнине

манса кайса.

Пуçра ман

çамрăклăх кĕрлет,

хăйĕн çинчен

асăнтарса.

 

Халь çамрăксем

мĕн курнине

эп танлаштарса

кăна куратăп.

Паянхи пурнăç

паллине

иртнĕ çулсем

витĕр туятăп.

 

Манăн ăшра –

СССР.

Унта атте-анне

çуралнă.

Эп те унта

çуралнăскер.

Ман çур ĕмĕр

унта çухалнă.

 

Ман пуç

ик хут нумай ĕçлет,

пурнăçсене

танлаштарса.

Курать, шутлать,

пĕтĕмлетет,

нервăсене

пăлхаштарса.

Малалла

Йӳçĕ çырла


Хура кĕр. Вăрманти çимĕç паракан йывăçсем çаралчĕç. Пĕр пилеш кăна аякранах хĕп-хĕрлĕ курăнса ларать. Ача-пăча унăн пĕр çупкамне татса пăхать те çырлине тутанмасăрах айккине ывăтса хăварать. Куншăн пилеш çилленмест вĕсене: «Мĕн тăвас тетĕн, çырлам йӳçĕ ĕнтĕ манăн. Никама та кирлĕ мар пуль».

Анчах пĕр ирхине Укаç кинеми вăрмана уттарчĕ... Аллинче — пĕчĕк карçинкка. Палланă йывăç тĕлне çитсен чарăнчĕ те:

— Пилешĕм, тăванăм, эпĕ çитрĕм. Мĕнле пурăнатăн? Чирлеместĕн-и? — терĕ. — Сана курманни çулталăк çитрĕ, каçар, килеймерĕм: вăхăт пулмарĕ-çке манăн, ĕç ăшне путрăм.

Укаç кинеми пилеш йывăçне ачашларĕ, унăн çулçисене пӳрнисемпе тытса сăтăркаларĕ, ун-тан сăхсăхрĕ, тутисем темĕн пăшăлтатрĕç. Юлашкинчен кинеми хĕрлĕ çупкамсене ерипен тата-тата карçинккана хучĕ. Сывпуллашнă май тепĕр хут сăхсăхса пуçне тайрĕ.

Ырă йывăç йӳçĕ çимĕç кӳмест теççĕ халăхра.

«Айван чух шанăçпа çыпăçтарнă сăнна...»


Айван чух шанăçпа çыпăçтарнă сăнна

Хăшкаса хăпăтатăп паян асăмран....

Тĕлĕкре сыпăнса çулăхсассăн тăна

Тăхтамасăр таратăп тухса ыйхăран.

 

Хăвалатăр — сиретĕп ĕçпе хулласа.

Чарăнма юрамасть çеç — лĕкетĕп вара...

Хуралта çӳреме çирĕплетĕп ăса —

Тимлĕхе çухатса ӳкесрен авăра.

 

Тăхтаса йăлăхсан шупкаланнă сăнар

Хăватран хавшаса çурхахланĕ, паллах.

Сас памастăп, уçмастăп самантлăх çăвар

Çак каçа куç хупмасăр чăтатсчĕ анчах.

«Ултаву сырăнса çатăрлать канăçа...»


Ултаву сырăнса çатăрлать канăçа —

Кунран-кун пăвнă май типĕтет савнăçа,

Пур-пĕрех парăнмасăр ухатăп пуçа —

Эс акман, ӳстермен — урăххи ман хуçа —

Йăл илсе çĕкленме хăвалать пурнăçа

Капланса шăварма иксĕлми шанăçа...

 

Çумăрлатăр часрах — çăвăнса тасалам!

Сан валли — асăрхан — хатĕрлетĕп чалам6:

Ĕненӳ тунине касса кĕнĕ çуркам

Пирчесе сывалсан эреветлĕ çупкам

Телейпе кӳпчесе паркаланĕ манран

Пылакне юхтарма чăмăртаннă çырлан.

Сутăçсем


Çĕршыв çинчен

çырас килет,

тем пысăкăш

сăмахсемпе!

Атте-аннесене

пĕлет –

Çĕршыв маншăн

аннеçĕм пек!

 

Пирĕн пек

пĕчĕк çынсенчен

нимле улшăнусем

пулаймĕç.

Пурнăçа хӳри

вĕçĕнчен

ниепле те

тытма пултармĕç.

 

Раççей çĕрне

сутакан пур,

ку таранчен

вăл пурăнать.

Ун пек çын çине

эс сур!

Вăл чунне

сутнă, курăнать.

 

Çын вăл мĕн чухлĕ

вăрласан та,

«çитет пуль»

тесе каламасть.

Мĕнле çисе

мăнтăрлансан та

çиме нимле

чарăнаймасть.

Раççей çĕрне

сутакансем,

халь те вĕт

сахал мар вĕсем.

Влаçа вĕсем

ниме хумаççĕ,

тăван çĕре те

юратмаççĕ.

 

Вара мĕнле

пурăнмалла;

Мĕнле пулсан та

чармалла!

Вăрăсене суд

тумалла,

пиртен тапса

кăлармалла!

■ Страницăсем: 1... 8 9 10 11 12 13 14 15 16 ... 794
 
1 сарăп — сиен
2 калăп — форма
3 типтер — тетрадь
4 пие — чĕркемелли
5 çыртма – ача йĕмми
6 чалам – хурав