Ҫак кунсенче Шупашкарта наркотик сутса услам туса пурӑннӑ 1986 ҫулта ҫуралнӑ арҫынна тытса чарнӑ. Тара илсе пурӑнакан унӑн хваттерӗнче 8 килограмма яхӑн ҫав усала тупса палӑртнӑ. Вӗсене вӑл 100 грамран пуҫласа 300 грамм таран виҫепе сутса пурӑннӑ иккен. Арҫыннӑн хваттерӗнче наркотике тултармалли хатӗрсем те пулнӑ. Туртмалли ҫав сӑтӑрлӑ япалана арҫын тӗнче тетелӗ урлӑ ярӑнтарнӑ. Ун килӗнче тупнӑ наркотике укҫа ҫине куҫарсан 10 миллион тенкӗрен иртет иккен.

Ку фактпа халӗ тӗпчевҫсӗем малалла ӗҫлеҫҫӗ. Наркотике вӑл ӑҫтан илнине палӑртасшӑн, Чӑваш Ене епле лекнине пӗлесшӗн.

Наркотик сутса укҫа туса пурӑннӑ арҫынна саккун ӗмӗрлӗхе хупса хума ирӗк парать.

Ватӑсене ултавҫӑсем епле кӑна улталамаҫҫӗ пулӗ?! Хӑйсемпе социаллӑ ӗҫчен тесе те паллаштараҫҫӗ, тухтӑр тесе те суеҫтереҫҫӗ, газ тытӑмӗнче е ҫавӑн йышши тем тӗрлӗ халап шухӑшласа кӑлараҫҫӗ. Е тата «Сирӗн пӳрте усал иленнӗ — ӑна тасатмалла», — тесе пырса кӗреҫҫӗ. Пур услапа ан ӗненӗр тесе темле асӑрхаттарсан та ҫакланакансем пур.

Иртнӗ эрнере, акӑ, Шупашкар районӗнчи Янӑш ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан 79-ти кинейме икӗ хӗре ӗненнӗ. Лешсем хуҫалӑхра кирлӗ, анчах йӳнӗ ӑптӑр-каптӑр тавар 20 пинпе тыттарса хӑварнӑ. «Лавккара вӑл 38 пин тенкӗ тӑрать. Сире, Пӗтӗм тӗнчери ваттисен кунӗ ячӗпе, йӳнӗпех сутатпӑр. Эпир — ваттисен ҫуртӗнче ӗҫлекенсем», — тесе карчӑка ним мар ӗнентернӗ. «Ман укҫа ҫук-ха», — текелесе малтан лешӗ турткаланма пӑхнӑ та кайран ӳкӗте кӗнӗ. Пӗтӗм таварӗ (виҫӗ япала тыттарса хӑварнӑ) икӗ пин тенке яхӑн кӑна тӑрать-мӗн.

Юпан 4-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи тепӗр ватӑ йӳнӗ тавара 15 пин тенкӗпе илсе юлнӑ. Хӑйсемпе хӗрсем социаллӑ хӳтлӗх пайӗнче тӑрӑшатпӑр тесе паллаштарнӑ иккен.

Карчӑк-кӗрчӗке улталакансем 26–27-ри хӗрсем пуль тесе икӗ хӗрарӑма тытса чарнӑ.

Малалла...

Ӗнер ҫӗрле Шупашкарта пуҫа вырнаҫма пултарайман инкек пулнӑ. Арҫыннӑн ӑссӑрла хӑтланӑвӗ — питӗ тискер.

Ҫӗрле 2 сехет патнелле полицие Фучик урамӗнчи пӗр ҫурт патӗнче пӗчӗк хӗрача виллине тупнине пӗлтернӗ. Ҫакна тума пултарнӑ арҫынна ҫийӗнчех тытса чарнӑ. Вӑл Вӑрнар районӗнчи Уйкас Кипек ялӗнче ҫуралса ӳснӗ.

РФ Следстви комитечӗн республикӑри следстви управленийӗн пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫав каҫ арҫын пӗлӗшӗ патӗнче хӑнара пулнӑ. Хӗрарӑм юлташне ӑсатма кайсан хайхискер ҫывӑракан пӗчӗк хӗрачана, ҫулталӑкрискере, урама илсе тухнӑ та пуҫӗпе асфальт ҫине темиҫе хут ҫапнӑ. Ача сурансене пула ҫавӑнтах вилнӗ.

Арҫын тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Следовательсем ӑна хупмашкӑн ходатайство хатӗрлеҫҫӗ. Арҫын тӗлӗшпе судпа психиатри экспертизи тӑвӗҫ.

Темле шухӑшлӑ ҫын та пур пуль ҫӗр ҫинче. Ҫӗнӗ Шупашкарта пӗр хӗрарӑм 46-ри упӑшкине вӗлерме… упӑшкине хӑйне тара тытнӑ.

Ҫын вӗлерекене шыракан хӗрарӑм халӑх тетелӗсенчен пӗринче пӗр арҫынпа чуна уҫса калаҫма тытӑннӑ. Анчах хӑйӗнпе юмахлакан арҫын хӑйӗн упӑшки пулнӑ ҫын иккенне пӗлмен вӑл. Ҫав ҫынна хӗрарӑм упӑшки хӗнесе пурӑнни пирки пӑшӑрханса пӗлтернӗ, ӑна леш тӗнчене ӑсатас шухӑшлине систернӗ. Усал ӗҫшӗн 2 пин евро тӳлеме пулнӑ вӑл. Арҫны малтан хӗрарӑма пулӑшма пулнӑҫи тунӑ-ха. Анчах арӑмӗ чӑннипех вӗлересшӗннине ӑнланнӑ хыҫҫӑн право хуралҫисене пӗлтернӗ.

Халӗ хӗрарӑма пӗтӗмӗшле колоние 5,5 ҫуллӑха хупма йышӑннӑ.

Чӑваш Енре паллӑ мар наркотипе йывӑр сиенленсе пульницӑна лекни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Унпа наркӑмӑшланаканнисен йышӗ тунтикунтан чакма тытӑннине те ҫырнӑччӗ. Халӗ тата тепӗр хыпар. Туртмалли усал хутӑш сутать тесе 17-ри яш пирки шухӑшлаҫҫӗ иккен. Ун ҫумӗнче 35 грама яхӑн синтетикӑллӑ наркотик тупнӑ имӗш. Ку фактпа пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ, ӑна арестлеме пултараҫҫӗ.

Йӗрке хуралҫисен куҫӗ тӗлне яш ҫынсем психиоактивлӑ япаласемпе наркӑмӑшланма тытӑннӑ хыҫҫӑн лекнӗ пулать. Авӑн уйӑхӗн 28-мӗшӗнче вӑл клиентсене спайс хурса пама кайнӑ чух полицейскисем тытса чарнӑ. Ӑҫта хурса памалли тата саккас пирки смс-хыпарпа ҫыхӑнса тӑнӑ-мӗн. Ҫамрӑк ҫумӗнче 12 пӗчӗк хутаҫ тупнӑ.

Ҫав хутаҫсенче 35 грамм наркотик пулнӑ-мӗн. Тепӗр 10-а яхӑн наркӑмӑша оперативниксем каччӑн килӗнче тупнӑ. Шыранӑ хыҫҫӑн тата тепӗр 4 вӑрттӑн вырӑн тупнӑ имӗш — унта та ача психоактивлӑ япала пытарса хунӑ-мӗн.

Наркоконтролӗн управленйиӗн пуҫлӑхӗ Евгений Барсуков пӗлтернӗ тӑрӑх, наркотика сутса ӑҫтан кӳрсе килнине пӗлеҫҫӗ имӗш. Шупашкарта хайхи япалана сутакан тӗп вырӑн иккӗ пулнине палӑртнӑ пулать.

Малалла...

Чӑваш Енре ҫынсем паллӑ мар наркотикпе сиенленни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Усал япала тӗрлӗ региона пырса тивнӗ. Тухтӑрсем патне ытларах чух ҫамрӑксем лекеҫҫӗ иккен.

Аса илтеретпӗр, ҫав хатӗр наркотиксен йышне унччен кӗмен пулнӑ.

Чӑваш Енӗн тӗп наркологӗ Ирина Булыгина каланӑ тӑрӑх, темӗнле япалапа сиенленнисем пирӗн патра чи малтан авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче пульницӑна лекнӗ. Кайран вӗсен йышӗ ӳссе пынӑ. Ҫак темиҫе кунта тӗрлӗ япалапа наркӑмӑшланнисем пирки шур халатлисене 46 хутчен чӗнсе илнӗ, ҫав шутран 20 хутӗнче вӗсем пӗр пекрех асапланнӑ, тепӗр майлӑ каласан, паллӑ мар япалапа сиенленнӗ пек туйӑннӑ.

Бусыгина ӗнентернӗ тӑрӑх, наркотикпе сиенленессине чарас тата унпа наркӑмӑшланнисене сиплес тесе яваплӑ тытӑмсем, Шалти ӗҫсен министерстви, наркотиксемпе кӗрешекенсем, тухтӑрсем пурте пӗр шухӑшлӑн кар тӑнӑ. Ҫавӑнпах халӗ тухтӑрсем патне ҫав сӑлтавпа лекекенсен йышӗ чакма пуҫланӑ.

Светлана Енилина премьер-министр

«Диссернет» пӗрлешӳ Чӑваш Енӗн вице-премьерӗн, финанс министрӗн Светлана Енилинан кандидат диссертацийӗнче плагиат сӗмне асӑрханӑ имӗш. Кун пирки «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат маларах асӑннӑ пӗрлешӳ авӑн уйӑхӗн 24-мӗшӗнче хӑйӗн сайтӗнче пӗлтерни тӑрӑх хыпарлать.

2008 ҫулта Енилина экономика енӗпе диссертаци хӳтӗленӗ. Унӑн ӑслӑлӑх ертӳҫи Лев Куракаов паллӑ экономист тата политик пулнӑ. Ун чухне вӑл Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн ректорӗнче ӗҫленӗ. Енилина ҫав аслӑ шкулта ӑслӑлӑх ӗҫне ӑнӑҫлӑ хӳтӗленӗ.

«Диссернет» тишкернӗ тӑрӑх, Енилина ӗҫӗнче ытти авторсен ӗҫӗсенчен илнӗ самантсем пур имӗш. Светлана Лобова ятлӑ ҫын Алтай енӗн экономикине халалласа диссертаци хӑй вӑхӑтӗнче ҫырнӑ иккен. Енилина унӑн ӗҫне уйрӑмах кӑмӑлланӑ пулать. Пӗр тӗлте 18 страницӑран 17-шӗнче вӑл «Алтай крайӗ» сӑмаха «Чӑваш Республики» тенипе ылмаштарса кӑна пынӑ-мӗн. Ҫав вӑхӑтрах ыттине ҫаплипех хӑварнӑ пулать.

«Диссернет» пирки каласан, ку интернет-пӗрлешӗве пӗлтӗр йӗркеленӗ. Ӑна пуҫаракансем ӑслӑлӑх ӗҫӗсем ҫын ӗҫне вӑрланипе вӑрламаннине, ҫав вӑхӑтра паллӑ общество деятелӗсенне те, тӗрӗслеҫҫӗ.

Малалла...

Республикӑра пӗр кунра икӗ ача наркӑмӑшланнине палӑртнӑ. Иккӗшӗ те — йӗкехӳре наркӑмӑшне пула. Пӗр пӑтӑрмах Вӑрнар районӗнче пулнӑ, тепри — Шупашкарта.

Икӗ тӗслӗхре те ашшӗ-амӑшӗ тимсӗрлӗхне пула ачасем шар курнӑ. Аслисем йӗкехӳресене пӗтерес тесе наркӑмӑш хурса тухнӑ. Ачасем вара ӑна тупнӑ. Пӗри наркӑмӑша ҫӑвара хыпма ӗлкӗрнӗ, тепри аллине ҫеҫ тытма ӗлкӗрнӗ. Анчах вӑл ӑна ҫӑтма та пултарнӑ.

Ачасене пульницӑна илсе кайнӑ. Кирлӗ процедурӑсене тунӑ. Хальлӗхе ачасен сывлӑхӗ йӗркеллех.

Комсомольскинчи 1-мӗш шкулта пулса иртнӗ ҫак пӑтӑрмах пирки эпир хыпарланӑччӗ. Ачасемпе кӑра тытнӑ вӗрентекеншӗн аванмарланнипе республикӑн Вӗренӳ министерстви педагогран шар курнӑ ачасен ашшӗ-амӑшӗнчен каҫару ыйтнине те каланӑччӗ.

Аса илтеретпӗр, пуҫламӑш классене вӗрентнӗ ҫамрӑк вӗрентекен урокра шавласа ларакан пӗр ача тутине скотчпа ҫыпӑҫтарса хунӑ. Урок ыйтсан пӗлмесен ҫамка ҫине «2» лартса панӑ, пӗррехинче вӑл пӗтӗм класса урок тӑршшӗпех ура ҫинче тӑратнӑ.

Ӗнерхи хыпарта хаяр педагог ӗҫленӗ шкул ертӳҫине тата унӑн пуҫламӑш класс енӗпе ӗҫлекен ҫумне явап тыттарма пултарассине хыпарланӑччӗ. Паян, ав, республикӑн прокуратури вӗсене ӗҫрен хӑтарнине, шкул ертӳҫин воспитани енӗпе ӗҫлекен ҫумне дисциплина тӗлӗшӗнчен явап тыттарнине пӗлтерчӗ. Кӑра вӗрентекен пирки ӗҫе прокуратура тӗпчевҫӗсене пуҫиле ӗҫе пуҫарас ыйтӑва татса пама ярса панӑ.

Ҫапла ӗнентерет информаци агентствисенчен пӗри Комсомольскинчи 1-мӗш вӑтам шкулта пулса иртнӗ пӑтӑрмах пирки. Ку шӑв-шав пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, пуҫламӑш классене вӗрентекен ҫамрӑк педагог 2012–2014-мӗш ҫулсенче ачасемпе хӑйне кӑра тытнӑ иккен. Пӗррехинче вӑл урокра шавласа ларакан ачан тутине скотчпа ҫыпӑҫтарса хунӑ. Тепрехинче мӗнпур класа ура ҫине тӑратса урок ирттернӗ имӗш. Урок пӗлмесен ачасен ҫамки ҫине хӗрлӗ чернилпа «2» тесе ҫырса хуни те вӗрентекеншӗн йӑлана кӗнӗ япала пулнӑ иккен.

Кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче кӑра педагог шкултан каяссине пӗлтернӗ иккен, кӑштахран кун пирки заявлени те ҫырса панӑ, анчах вӑхӑт иртсен шухӑшне улӑштарнӑ. Ҫак хыпара илтнӗ хыҫҫӑн ашшӗ-амӑшӗ прокуратурӑна ҫитнӗ, хӑйсен тӗпренчӗкӗсене хаяр вӗрентекентен хӳтӗлеме ыйтнӑ.

Пушар хыҫҫӑн шыв кирлӗ мар теҫҫӗ те, Каҫал тӑрӑхӗнче пулса иртнӗ пӑтӑрмахшӑн вырӑнти тӳре-шара та, Вӗренӳ министерствинче тӑрӑшакансем те пӑшӑрханнине пӗлтернӗ. Чӑвашсен «Пӗр ӗне пӗтӗм кӗтӗве варалать» текен каларӑш пур та, пӗр вӗрентекен республикӑри пӗтӗм педагога чыссӑрлатать тесе шухӑшлаҫҫӗ-мӗн.

Малалла...