Рустам Минниханов

Иртнӗ юнкун кӳршӗри Тутарстанра Патшалӑх канашӗн депутачӗсен пухӑвӗ иртнӗ, анчах та халӑх тарҫисем Президент ятне урӑххипе ылмаштарассине пӑхса тухман. Тепӗр пухӑва депутатсем вара ҫитес ҫулта ҫеҫ ирттерме палӑртнӑ — кӑрлачӑн 16-мӗшӗнче. 2016 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗччен Раҫҫей Федерацийӗн кашни республики чи пысӑк должноҫӗн ятӗнче «президент» сӑмахран хӑпмалли пирки 2010 ҫултах хушу кӑларнӑччӗ. Ҫакна «итлесе» патшалӑхри пур республика ертӳҫи те «Глава» (чӑв. Кӑлава, ертӳҫӗ) пулса тӑчӗ. Пирӗн республикӑра та, Чӑвашра, ҫак ӗҫе питӗ хӑвӑрт туса ирттерчӗҫ, Шупашкарти Президент бульварӗ ҫеҫ ертӳҫӗн должноҫӗн ячӗ малтан ҫапла пулнине асаилтерме пуҫларӗ. Хальхи вӑхӑтччен «Президент» вара Раҫҫейре пӗр Тутарстанра ҫеҫ сыхланса юлчӗ.

Кӳршӗре «Президентран» хӑпманнипе вӗсен конституцийӗ малашне, кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчен пуҫласа, федераллӑ саккунпа пӗр килменни пулӗ. Пӗтӗм тутарсен конгресӗн ӗҫтӑвакан комитечӗн ертӳҫи Ринат Закиров шухӑшӗпе Тутарстан «Президент» ята сыхласа хӑварӗ. «Пирӗн халӑх Президента суйланӑ, ҫавӑнпа та ку ыйту пирӗншӗн хупӑ. Должноҫ ятӗнче иккӗленӳ ҫуратни — пирӗн республика пулнинче иккеленнипе пӗр тан», — тенӗ Патшалӑх канашӗн чи ватӑ депутачӗсенчен пӗри Марат Галеев.

Малалла...

Чӗмпӗр облаҫӗнче таврапӗлӳҫӗсен пӗрремӗш съезчӗ иртнӗ. Ӑна Чӗмпӗр облаҫӗн правительстви, Вӗренӳ министерстви, Чӗмпӗр облаҫӗнчи истори тата культура енӗпе наукӑпа тӗпчев институчӗ йӗркеленӗ.

Съезда Чӗмпӗр облаҫне тӗпчекенсем, педагогсем, вулавӑш, музей, издательство ӗҫченӗсем, МИХсем тата ыттисем хутшӑннӑ. Пленар ларӑвӗнче Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ, Правительство председателӗ Сергей Иванович Морозов пулнӑ.

Университет залӗнче ӳнер тата таврапӗлӳ литературин куравне йӗркеленӗ. Унта Николай Казаков таврапӗлӳҫӗ кӗнекисене хӑтланӑ. «Тӑван тӑрӑхри халӑхсен культурипе историне тӗпчени» секцире Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш таврапӗлӳҫисен пайташӗсем тухса калаҫнӑ: Кузьмин Д. В., Пушкин В.К., Казаков Н. А. (Ильмовский), Ярухин В. К., Н. Павловский.

Тепӗр съезд ҫитес ҫулхи ҫулла иртӗ. Унта Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи историксене, таврапӗлӳҫӗ общественниксене, специалистсене чӗнме палӑртнӑ.

Иртнӗ эрнере Тутарстан президенчӗ ҫумӗнчи нацисемпе тӗнчем хушшинчи ҫыхӑнусен канашӗ иртнӗ. Унта патшалӑх канашлуҫи Минтимер Шаймиев кӳршӗсен вӗренӳпе ӑслӑлӑх министр ҫумне Андрей Поминова ятласа илнӗ — лешӗ хӑйӗн хӑтлавӗнче Тутарстана республика мар, «регион» тесе палӑртнӑ.

Пухӑннисем умӗнче Андрей Поминов «Нумай нациллӗ Раҫҫей — нумай нациллӗ Тутарстан» вӗренӳ проектне хӑтланӑ. Унти пӗр тема вара «Тутарстан — нумай нациллӗ регион» ятлӑ пулнӑ. Шӑп ҫавӑ маларах Тутарстан президенчӗн вырӑнне йышӑннӑ Шаймиева килӗшмен те.

— Ку вӑл Конституцине пӑсни! РФ Конституцийӗ тӑрӑх Тутарстан республика пулать. Эсир вара «регион» ҫыратӑр. Ку хисеп ҫуккине кӑтартать, унпала эпир вара вӗренекенсем патне каятпӑр, — тенӗ Минтимер.

Патшалӑх канашлуҫин сӑмахне Рустам Минниханов та ырланӑ, Раҫҫей федеративлӑ патшалӑх пулни пирки аса илтернӗ. «Ҫакнашкал ыйтусене асӑрхамаллах», — систернӗ чиновника республика президенчӗ.

Владимир Ермолаев «Симбирск бройлерӗ» предприятире

Чӗмпӗр облаҫӗнчи «Симбирск бройлерӗ» чӑх-чӗп хапрӑкӗ йывӑрлӑха кӗрсе ӳкнӗ. Унти ял хуҫалӑх предприятийӗ пирки мӗншӗн Чӑвашра сӑмах пуҫарни пирки каласан, маларах асӑннӑ ҫав хапрӑка пирӗн тӑрӑхри пуян, Владимир Ермолаев, туянни пирки палӑртмалла.

Аса илтеретпӗр, «Юрма» агрохолдинг ертӳҫи Владимир Ермолаев Шупашкарти чӑлхапа трикотаж хапрӑкне, Етӗрнери тата Муркашри кирпӗч савучӗсене, «СУОР» предприятие, 21-мӗш телеканала тытса тӑни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Чӑвашри пуян туяннӑ Чӗмпӗр облаҫӗнчи хапрӑк хальлӗхе ӗҫлесе кайман-мӗн. Унта нумаях пулмасть 18 уйӑхлӑха тулаш управленийӗ туса хунӑ. «Рупор 73» агентство хапрӑкри ӗҫ-хӗле питӗ начар тесе хакланине пӑшӑрханса пӗлтернӗ.

Сергей Гапликов

Паян Владимир Путин Коми Республикин Пуҫлӑхне шанӑҫа ҫухатнӑ тесе ӗҫрен хӑтарнӑ. Ун вырӑнне пуҫлӑх тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлама «Олимпстрой» президенчӗ пулнӑ Сергей Гапликова лартнӑ.

Гапликов Сергей Анатольевич 1970 ҫулхи акан 29-мӗшӗнче Кӑркӑс ССРӗнчи Фрунзе (халь Бишкек) хулинче ҫуралнӑ. Н. Бауман ячӗллӗ Мускаври патшалӑх техника университетне, Тӗнчери хутшӑнусен Мускав патшалӑх институтне вӗренсе пӗтернӗ. 2000 ҫулта Пӗтӗм Раҫҫейри тулаш суту-илӳ академинсе экономист пӗлӗвне илнӗ. 2004–2010 ҫулсенче Чӑваш Республикин Министрсен Кабинечӗн председателӗ пулнӑ. 2011 ҫулхи кӑрлачӑн 31-мӗшӗпе 2014 ҫулхи авӑнӑн 3-мӗшӗччен «Олимпстрой» президенчӗн вырӑнӗнче ӗҫленӗ.

Унччен Коми Республикине ертсе пынӑ Вячеслав Гайзера авӑнӑн 13-мӗшӗнче тытса чарнӑ. Тӗпчевҫӗсен шухӑшӗпе вӑл ушкӑнпа кавар туса патшалӑх укҫине нумай вӑрланӑ. Пӗтӗмӗшле сиенӗ 1,1 миллиард тенкӗ таран пулма пултарать теҫҫӗ.

Тутар Республикин Вӗренӳпе ӑслӑлӑх министерстви Ҫӳлту районӗнче «Кӑвайт» (Костер) ача-пӑчан сывлӑхпа вӗренӳ центрӗнче тӗрлӗ халӑх ачисем валли кану сменисем йӗркеленӗ. Чӑваш шкулӗсенче вӗренекенсем те пӗр эрне хырлӑх вӑрманӗнче каннӑ. «Канса савӑннисӗр пуҫне вӗсем кунта тӑван культурӑпа чӗлхине те тарӑнрах вӗренчӗҫ», — тесе пӗлтерет кун пирки Светлана Салдыкова.

19 районтан килнӗ 68 чӑваш ачипе уйхлӑхра Анат Камӑри 34-мӗш гимнази вӗрентекенӗсем ӗҫленӗ. Татьяна Леонтьевӑпа Люд­мила Ильгузина аслӑ категориллӗ педагогсем тата ӳнер искусствине вӗрентекен Марина Чугайнова эрне тӑршшӗпе ачасемпе чӑваш чӗлхипе литературин уро­кӗсене, маҫтӑр-классем, тӗрлӗ тестпа тренинг ирттернӗ. Вӗсем ачасем хӑйсен пул­тарулӑхӗпе, тавракурӑмӗпе савӑнтарнине, тӑван чӗлхене, юрра-ташша, наци культурине лайӑх пӗлнипе палӑрнӑ. Чӑн та, уйлӑхра чӑ­ваш чӗлхипе литература олимпиадисенче палӑрнӑ ачасем каннӑ.

Пултаруллӑ ачасем валли пӗлтӗр Теччӗ районӗнчи Кӑнна Кушки ялӗнче кану йӗркеленӗ. Чӑваш ачисем валли ятарласа уйхлӑх уҫнӑ ун чух.

Нумаях пулмасть Тутарстанри Ҫӗпрел районӗ 85 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Юлашки ҫулсенче район Тутарстан танлаштарӑмӗнче кайра пулнӑ. Халӗ вара вӑл рейтингра ҫӳлелле ҫӗкленнӗ.

Район центрӗ самаях улшӑннӑ. Социаллӑ объектсен йышӗ ӳссех пырать. Унта ача пахчисем, культура учрежденийӗсем, суту-илӳ центрӗсем, ытти объектсем уҫӑлаҫҫӗ. Унччен шурлӑхлӑ вырӑн пулнӑ ҫӗрте парксем ешереҫҫӗ. Унта ҫамрӑксем пӗрлешнине паллӑ тӑваҫҫӗ. Тутарсемпе чӑвашсем ҫемье ҫавӑрсан унта уҫӑлма пыраҫҫӗ.

Уява паллӑ тума районтан тухнӑ ҫынсем чылаййӑн пухӑннӑ. Хӑнасем валли ятарласа экскурсисем йӗркеленӗ. Вӗсем паттӑрсен палӑкӗ умне чечек хунӑ хыҫҫӑн районпа паллашнӑ.

Районта нефть те, ҫутҫанталӑк газӗ те кӑлармаҫҫӗ. Вӑл ял хуҫалӑх тытӑмӗпе аталанма тӑрӑшать. Инвесторсене илӗртме тӑрӑшаҫҫӗ вӗсем. Вӗсем валли меллӗ условисем туса панӑ ӗнтӗ.

Ҫапла, районта ҫынсене пурӑнмалли условисем пур. Ҫавӑнпа халӑх уявра тулли кӑмӑлпа савӑннӑ.

Пирӗн республикӑпа кӳршӗллӗ Чӗмпӗр хулинче инкеклӗ лару-тӑру сиксе тухнӑ. Унта 90 ҫулхи ватта шалтан питӗрсе хунӑ. Мучи хӑй тӗллӗн ҫӳрейменскер пулнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин ветеранӗ ҫитменнине 1-мӗш ушкӑн инваличӗ шутланнӑ.

Ашшӗне пӑхма хӗрӗ пынӑ та алӑка уҫайман — ӑна шалтан питӗрсе хунӑ. Аптӑранӑ хӗрарӑм ҫӑлавҫӑсенчен пулӑшу ыйтнӑ. Лешсем пусма йӑтса пырса ҫитнӗ. Унпа вӗсем иккӗмӗш хута хӑпарнӑ, балкон витӗр хваттере кӗнӗ. Старик, Турра шӗкӗр, таса-сывах пулнӑ. Вӑл хӑйӗн пӳлӗмӗнче пӗчӗк ача пек лӑпкӑн ҫывӑрнӑ.

Хваттере шалтан питӗрекенни кушак пулнӑ. Вӑрҫӑ ветеранӗн хӗрӗ ҫӑлавҫӑсене ӑнлантарнӑ тӑрӑх, ҫак янавар алӑк тӑрӑх унччен те чакалтанма юратнӑ. Ҫавӑн пек аташнӑ вӑхӑтра тимӗр сӑвӑса куҫарса янӑ курӑнать.

Кӳршӗри Тутарстанра ҫурлан 12-мӗшӗнче виҫӗ хура тӗп туни пирки эпир маларах пӗлтернӗччӗ. Россельхознадзор вара вӑл инспектора выговор тунӑ — кӳрсе килме юраман хурсене вӑл тӗрӗс мар юрӑхсӑрлатнӑ. Ведомствӑра пӗлтернӗ тӑрӑх хурсене тракторпа таптамалла пулман, вӗсене ҫунтарса ямалла пулнӑ. Аш таврашне тӗрлӗ чир-чӗр ан сарӑлтӑр тесене ҫулӑмпа пӗтерме хушаҫҫӗ.

«Калӑпӑшӗ пысӑках мар, пурӗ те виҫӗ хур. Пӗтӗм йывӑрӑшӗ 10 килограмм. Унти каяш купи валли вара ку тинӗсри тумлам евӗрех. Енчен те калӑпӑшӗ пысӑк пулсан чир-чӗр ерес хӑрушлӑх пур», — тенӗ Россельхознадзорӑн Тутарстанри управлени ертӳҫин ҫумми Евгений Иванов.

Сӑмах май Тутарстанра нумай пулмасть кӳрсе килме юраман 2 килограмм помидор тупнӑ. Вӗсене вара — ҫунтарса янӑ.

Ҫак вӑхӑтра тӳре-шара Раҫҫей йышӑннӑ апат-ҫимӗҫ эмбаргине лекекен тавара пӗтерессипе ӗҫлет. Ак, кӳршӗлле Тутарстанра та Владимир Путин иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче алӑ пуснӑ хушӑва пурнӑҫа кӗртес тесе ҫурлан 12-мӗшӗнче Апасри «Алсу» пӗчӗк лавккара Венгрире туса кӑларнӑ виҫӗ хур тушкине тупса палӑртнӑ. Белгород облаҫӗнче кӳрсе килме чарнӑ апат-ҫимӗҫе тонни-тоннипех палӑртаҫҫӗ пулсан чикӗрен инҫерех вырнаҫнӑ Тутарстанра патшалӑх ертӳҫин хушӑвне пурнӑҫлама ҫак виҫӗ пакетри хур ашӗ те ҫитнӗ.

Тутарстан тӳри-шари инҫетри хур ашне гусиницӑллӑ тракторпа таптанӑ. Апата юрӑхлӑ ан пултӑр тесе хурҫӑ ут вӗсем урлӑ пӗрре мар каҫса кайнӑ. Ҫапла асап кӑтартнӑ хыҫҫӑн трактор Венгри хурӗсене ҫӗрпе хупланӑ. Ку ӗҫе тӳре-шара пунеттейсене явӑҫтарса акт ҫырса ирттернӗ, видео ҫине ӳкернӗ.