Шупашкарти юн илекен станцире 18 ҫул тултарнисем паян юн панӑ. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗнче пӗлтереҫҫӗ.

Акци паян, пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, иртнӗ. Унта 150 ҫын хутшӑнасшӑн пулнӑ, анчах вӗсенчен 96-шне кӑна юн пама ирӗк панӑ. Паян 18 ҫул тултарнӑ ҫамрӑксем 50 литра яхӑн юн пухнӑ.

18 ҫул тултарнӑскерсем паян юн пӗрремӗш хут панӑ. Вӗсене ятарлӑ свидетельствӑпа тата сувенирпа хавхалантарнӑ.

Республикӑри пульницӑсем ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви пуҫарнӑ «Хӑвӑнтан пуҫла» проекта хутшӑнма пуҫланӑ. Ӑна медицина ӗҫченӗсене сывӑ пурнӑҫ йӗркине пӑхӑнтарас тӗллевпе йӗркеленӗ.

Тӗп пульницӑри тухтӑрсем халӗ ирхине пӗрле пухӑнса хусканусем тӑваҫҫӗ. Хӑшӗ-пӗри ӗҫе ҫуран утать. Валентина Мясникова тухтӑр ҫӗнӗ кӑнтӑр районӗнче пурӑнать. 20 ҫул ӗнтӗ вӑл ӗҫе ҫуран ҫӳрет. Валентина Леонидовна — тухтӑр-инфекционист. Эпидеми вӑхӑтӗнче вӑл чирлисемпе хутшӑнать. Анчах юлашки 11 ҫулта вӑл хӑй чирлесе курман.

Тӗп пульницӑри тухтӑрсем тепӗр проекта та хастар хутшӑнаҫҫӗ. Вӑл — тулли кӗлеткеллисем валли. Ҫур ҫулта вӗсем начарланасшӑн. Вӗсем ҫак ырӑ тӗслӗхпе сывӑ пурнӑҫ йӗркине кирек хӑҫан та пӑхӑнма май пуррине палӑртнӑ.

Чӑваш Республикин суккӑрсен вулавӑшӗ хӑйӗн пулӑшӑвне районсенче те сарма тӑрӑшать. Иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче вӑл сусӑрсене пулӑшмалли йӗркене ахаль вулавӑшсенче сарас тӗллевпе йӗркеленӗ тифлотура тухнӑ май Вӑрмар районӗнче пулнӑ.

Республикӑри Лев Толстой ячӗллӗ ятарлӑ вулавӑшра стационар тулашӗнче пулӑшу кӳрекен библиотекарӗсем Вӑрмар районӗнчи тӗп вулавӑшра тӑрӑшакансене суккӑрсене кӗнеке вулама хӑнӑхтармаллине ӑнлантарнӑ.

Вӑрмарти район вулавӑшӗнче куҫ япӑх куракансем валли вулавӑш пункчӗ йӗркеленӗ. CD-диск, магнитлӑ кассета тата флэш-карта ҫине ҫырнӑ кӗнекене итлеме пулать. Рельефпа пӑнчӑ меслечӗпе тата шултра шрифтпа кӑларнӑ кӗнекесем пур вулавӑшра. Фондра пӗтӗмпе 236 кӑларӑм тесе пӗлтереҫҫӗ.

Етӗрне районӗнчи Урпаш ялӗнче ҫуралнӑ Ксюша Максимова комӑна кӗрсе ӳкни мана та ыттисем пекех пӑшӑрхантарать. Унӑн шӑпишӗн нумайӑшӗ кулянать. Ахӗртнех, чылайӑшӗн ыйту хыҫҫӑн ыйту ҫуралать. Чӑннипе, блогерсем Ксюша пульницӑра выртнине, вӑл комӑра пулнине тӗнче тетелӗнче хускатман-тӑк эпир, тен, ун пирки пӗлместӗмӗр те. Кунашкал миҫе тӗслӗх ҫине ҫӳлтисем куҫ хупса ирттереҫҫӗ? Пирӗн ҫапла, халӑх пӗлесрен, калаҫасран хӑраҫҫӗ.

Халӗ Ксюшӑна Канадӑри тухтӑрсем пулӑшма хатӗрринине пӗлсен, пытармастӑп, чунтан савӑнтӑм. Ара, пирӗннисем, Раҫҫейрисем, нимпе те пулӑшаймаҫҫӗ-ҫке-ха. Мӗншӗн? Мӗншӗн пирӗн медицина вӑйсӑр? Мӗншӗн пирӗн ют ҫӗршыври клиникӑсенчен пулӑшу ыйтмалла? Мӗншӗн пин-пин ҫын вӑйсӑр медицинӑна пула вӑхӑтсӑр куҫ хупать? Ют ҫӗршыври тухтӑрсем сипленмешкӗн сахал мар укҫа ыйтаҫҫӗ-ҫке-ха. Ирӗксӗрех халӑхран пухма, пӗрчӗн-пӗрчӗн пухма тивет.

Чӑваш Енре осеопетрозпа чирлекен ача нумай. Вӗсене Мускавра пулӑшаҫҫӗ-ха, анчах пур чухне те мар. Чӑваш Енри кунашкал чирпе аптӑракан миҫе ача Израиьти клиникӑра сипенмен-ши?

Малалла...

Шурӑ халатлисен ӗҫне эпир питӗ пархатарлӑ тесе сума сӑватпӑр. Хам та ҫавӑн пекех шухӑшлатӑп мар-и? Ҫавӑн пек шухӑшланӑранах вӗсенчен пулӑшу ыйтма васкатпӑр. Е чим-ха, васкасах каймастпӑр. Амакӗ аптӑратса ҫитерсен кӑна пулӑшу ыйтса тӗмсӗлетпӗр. Ытти чухне хамӑр валли ниепле те вӑхӑт тупаймастпӑр мар-и ҫав...

Нумаях пулмасть тусӑм каласа панӑ тӗслӗхсене илтсен шурӑ халатлисем пирки ним калама шалт аптӑрамалла. Пӗррехинче тусӑм кӗтмен-туман ҫӗртен пуҫ ҫаврӑннипе аптӑрама тытӑнчӗ. Урамра чипер утса пынӑ ҫӗртех тӳнсе каятчӗ тупата! Юрать, иксӗмӗр пӗрлеччӗ те тытса чарма ӗлкӗртӗм. Ӗҫ пӳлӗмне ҫитсен те ку амак хӑпмарӗ-ха унран: куҫӗ хуралса килнипе темиҫе хут та сӗтел ҫине кайса сулӑнчӗ. Юн пусӑмне те виҫсе пӑхрӑмӑр апӑршанне: халь тесен халь качча памалли хӗрӗн пек чипер. Тухтӑр мар та, диагноз лартаймӑпӑр, нимӗн те ӑнланмастпӑр. Кӑритура тухсан та ӳсӗр ҫын пек сулланнине кура васкавлӑ пулӑшу чӗнме тиврӗ. Чи кӑсӑкли вара шӑпах пульницӑра пулса иртнӗ.

Пӗрремӗшӗнчен, тухтӑрсем пӗр-пӗринчен сиксе чӗтрени тусӑма тӗлӗнтернӗ.

Малалла...

Республикӑра кӑҫал геронтологи центрӗ ӗҫлеттерсе ярасшӑн.

Чӑваш Енре хальлӗхе паллиативлӑ пулӑшу кӳрекен 5 уйрӑм ӗҫлет. Кӑҫал республика шайӗнче геронтологи центрӗ уҫасшӑн. Ҫакӑ, республикӑн Сывлӑх сыхлав министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑрӑм ӗмӗрлисен шучӗ юлашки ҫулсенче йышланса пынипе ҫыхӑннӑ. Пилӗк ҫулта вӗсен йышӗ 5 пине яхӑн хутшӑннӑ. 2010-мӗш ҫултан пуҫласа пурнӑҫ тӑршшӗ вӑтамран 2,4 ҫул хушӑннӑ, ҫапла вара хальхи вӑхӑтра ҫынсен вӑтам ӗмӗрӗ 71 ҫулпа танлашать. ЧР Сывлӑх сыхлав министерствин штатра тӑман гериатрӗ Елена Иванова экспертсем палӑртнине шута илсе каланӑ тӑрӑх, 100 ҫултан кӑҫал 26 ҫын иртме, ҫапла вара пӗр ӗмӗр урлӑ ярса пуснисен йышӗ 90 ҫын таран хушӑнма пултарать.

Республикӑра уҫма палӑртакан геронтологи центрӗн пӳлӗмӗсемпе амбулатори центрӗсем кашни поликлиникӑрах уҫӑлмалла. Шупашкар районӗнче, сӑмахран, вырӑнти район хаҫачӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ун пеккине кӑҫалхи виҫҫӗмӗш кварталта ӗҫлеттерсе ярасшӑн.

Малалла...

Сывлӑх сыхлав учрежденийӗсене кайсан тарӑхмалли, кӑмӑла пӑсмалли те тупӑнать. Ку вӑл темпе те ҫыхӑнма пултарать. Сӑмахран, ыраттарнине ирттермелли эмел тупса илессипе е тата ҫӑмӑллӑхлӑ эмел туянассипе, йывӑр лару-тӑрура психологи пулӑшӑвӗ кирлипе, тӳлевсӗр пулӑшу тенӗ ҫртех хӑш-пӗр чухне тӗрӗслеве укҫалла тухма тивнипе е пульницӑра та эмел укҫалла туянма лекнипе.

Халӑха пӑшӑрхантаракан мӗнпур ыйтӑва республикӑн Сывлӑх сыхлав министерстви «хӗрӳ лини» номерӗпе йышӑнассине пӗлтерет. Унӑн пӗрлехи номерӗ — 8 (8352) 26-15-15. Хӗрӳ лини талӑкӗпех ӗҫлет. Ыйту ҫав самантрах татса памалли пулмасан ӑна каярах хуравлама шантараҫҫӗ. Кирлӗ пулсан васкавлӑ пулӑшу кӳрекенсемпе е яваплӑ специалистпа ҫыхӑнтарӗҫ.

Чӑваш Енри наркологсем Уҫӑ алӑксен кунне ирттернӗ. Шурӑ халатлисем эрехрен, пирусран тата компьютер вӑййисенчен хӑпайман ҫынсемпе калаҫнӑ.

Уҫӑ алӑксен кунӗ нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче республикипех иртнӗ. Чи малтанах тухтӑрсемпе эрех-сӑраран писеймен ҫынсем чуна уҫса калаҫнӑ. Вӗсем валли ӑсталӑх класӗсем, психокоррекци занятийӗсем ирттернӗ.

Унтан шурӑ халатлисем патне компьютер вӑййисене путнӑ ҫынсем канашлама килнӗ.

Сӑмах май, Республикӑри наркологи диспансерӗнче Уҫӑ алӑксен кунӗ кашни виҫҫӗмӗш шӑматкун иртет. Тепри пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче пулӗ.

Инкек иртнӗ ҫулхи чӳк уйӑхӗнче Куславкка районӗнче пулса иртнӗ. Унти Куснар ялӗнче пурӑнакан пӗр ҫемьере 44 ҫулти арҫын аптӑраса ӳкнӗ хыҫҫӑн унӑн арӑмӗ васкавлӑ пулӑшу кӳрекен тухтӑрсем патне шӑнкӑравланӑ. Анчах Куславкка район пульницин васкавлӑ пулӑшу паракан уйрӑмӗ ҫула тухма килӗшмен. Вӑхӑт ун чух кӑнтӑрла иртни 12 сехет те 30 минут пулнӑ. Арҫыннӑн сывлӑхӗ хавшасах пынине кура хӗрарӑм каҫхи ултӑ сехет тӗлӗнче шурӑ халатлисем патне тепӗр хутчен шӑнкӑравланӑ. Ку хутӗнче тухтӑрсем вырӑна ҫитнӗ, арҫынна пульницӑна илсе кайнӑ. Анчах унта вӑл ҫурҫӗр иртни 1 сехет те 10 минутра вилсе кайнӑ.

Ҫын пульницӑра вилни пирки тӗпчевҫӗсем професси тивӗҫне кирлӗ пек пурнӑҫламаннине пула ҫын вилнӗ тесе шухӑшланипе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ, тӗпчев малалла пырать. Вилнӗ арҫыннӑн арӑмӗ шухӑшланӑ тӑрӑх, мӑшӑрӗ кантӑк тасатмалли хатӗр ӗҫнипе вилме пултарнӑ.

Кӳкеҫри ватӑ ҫынсемпе сусӑрсен интернат-ҫуртӗнче пурӑнакан ҫак мӑшӑра район центрӗнчисем сӑнпа аван пӗлеҫҫӗ. Арӑмӗпе упӑшки тесе те ҫирӗплетеймӗн-ха, анчах туссем кӑна теме те хӗн. Хӗрарӑм кӳмепе ларса пырать, арҫын тӗксе ҫӳрет. Кӳмере ларать пулсан та хӗрарӑм яланах сӑрланса ҫӳрет тата вӑл, хӑйне юратакан кирек епле хӗрарӑм пекех, хаклӑ чулсене кӑмӑллать, сӑрланать.

Чире пула интернат-ҫурта лекнӗ, унтах пӗр-пӗринпе паллашнӑ мӑшӑр пирки хӑй вӑхӑтӗнче Алина Изман журналист «Ҫамрӑксен хаҫатӗнче» тӗплӗн ҫырса кӑтартнӑччӗ те ун тӑрӑх ҫавсем пӗр ҫемьене тӗвӗленсе пурӑннине пӗлнӗччӗ. Халӗ тата тепӗр ырӑ хыпар: сусӑр пулин те пуҫа усман мӑшӑр хӑйсене пурӑнма пӳлӗм туяннӑ. Анчах тӗрлӗ хута туса пӗтерменнине тата ытти хӑш-пӗр йывӑрлӑхра кура вӗсене Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр хӑй хӳтлӗхне илнӗ.

Центр малашне те ҫемьене пулӑшса пырӗ.