Ҫак эрнере Чӑваш Енпе Раҫҫейӗн ӑслӑлӑх академийӗ килӗштерсе ӗҫлесси пирки калаҫса татӑлнӑ. Хута пӗр енчен пирӗн республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев алӑ пусса ҫирӗплетнӗ, тепӗр енчен — асӑннӑ академин президенчӗ Владимир Фортов. Енсем малашлӑхлӑ тӗпчев тата инновацилле ӗҫ-хӗл тӗлӗшпе ҫураҫуллӑн ӗҫлемелле.
Владимир Фортов тата академин вице-президенчӗ Сергей Алдошин ҫак хутӑн пӗлтерӗшне хакланӑ май пирӗн республикӑпа академи хушшинче тахҫанах ҫыхӑну пулнине палӑртнӑ, халӗ вара вӑл тата ҫирӗпленӗ. Сӑмахран, Ҫӗнӗ Шупашкарти «Хӗвел» компанипе, Вӑрнарти хутӑш препаратсен «Август» савучӗпе, «Химпром» акционерсен обществипе ҫыхӑну тытаҫҫӗ.
Сӑнсем (10)
АПШри Теннесси штатра электроэнерги расхутлас тӗлӗшпе хӑйне евӗр сӑнав тунӑ. Виҫӗ ҫуртра ултӑ ҫул роботсем пурӑннӑ. Вӗсем ҫыннӑн кулленхи пурнӑҫне сӑнланӑ. Ку 2009–2014 ҫулсенче пулнӑ.
Ҫуртсенче куллен йӑла техники, телевизор, ытти электроприбор ӗҫленӗ, пӑрӑхсем ӑшӑннӑ. Ҫавӑн пекех темиҫе ҫын пурнӑҫне сӑнарламашкӑн сывлӑша ӑшӑ тата нӳрӗк кӑларакан ятарлӑ машина ӗҫленӗ.
Сӑнава мӗн тӗллевпе ирттернӗ-ха? Ҫуртсенчен пӗри ресурссене перекетлемен ҫемье пулнӑ. Иккӗмӗшӗ, хирӗҫ лараканни, пачах тепӗр майлӑ — йӑлтах перекетленӗ. Виҫҫӗмӗшӗ перекетлемен те, ытлашши расхутламан та — хӑйне май пурӑннӑ.
«Транжирсемпе» «экономистсен» коммуналлӑ счечӗсене танлаштарсан ҫакӑ паллӑ пулнӑ: иккӗмӗшӗсен, АПШри кил хуҫалӑхӗпе танлаштарсан, тӑкак 4 хут сахалрах.
Сӑнава ҫынсене хутшӑнтарман. Вӗсем вырӑнне роботсем пулнӑ, мӗншӗн тесен тӗпчевҫӗсем ҫуртсене кирек хӑш вӑхӑтра та кӗрсе пӑхасшӑн пулнӑ.
Чӳкӗн 27-мӗшӗнче, кӗҫнерникун, чӑваш поэзийӗн никӗсне ҫӗнӗлӗх хывнӑ Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитнине халалланӑ «Чӑваша — чӑваш чӗлхи кирлӗ...» канашлу иртмелле. Меропритие Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче пулӗ. Пуҫламӑшӗ 10 сехетре.
Канашлура гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн директорӗ Юрий Исаев, республикӑн вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министрӗ В.Н. Иванов, Патшалӑх Канашӗн социаллӑ политикӑпа наци ыйтӑвӗсен комитечӗн председателӗ Пётр Краснов, «Хыпар» хаҫатӑн тӗп директорӗ–тӗп редакторӗ Валери Туркай, ЧНК Президенчӗ Николай Угаслов тата ыттисем тухса сӑмах каламалла. Доклад калакансен йышӗнче вӗренӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедрин ертӳҫи Анна Семёновна Егорова, гуманитари институчӗн ӑслӑлӑх ӗҫтешӗ Эктор Алос и Фонт, «Чӑваш Республикин вӗрентекенсен ассоциацийӗ» ҫумӗнчи чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсен секцийӗн ертӳҫи Георнтий Никифоров, вӗренӳ институчӗн доценчӗ Надежда Иванова, Шупашкар районӗнчи Кӑшлавӑш шкулӗн чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенӗ Евгений Майков, вӗренӳ институчӗн обществӑлла дисциплинӑсен кафедрин преподавателӗ Елена Енкка тата ыттисем пулӗҫ.
Специалистсем Хӗвел ҫинче пысӑк хура пӑнчӑ тупӑннине пӗлтереҫҫӗ. Solar Dynamic Observatory (SDO) космос обсерваторийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫав пӑнчӑ лаптӑкӗ Ҫӗртен 10 хут пысӑкрах.
Астрономсем AR 12192 ятпа регистрациленӗ пӑнчӑ ку таранччен, 2008 ҫултанпа пуҫласа, чи пысӑкки шутланнӑ. Анчах иртнӗ канмалли кунсенче тупнӑ Хӗвел ҫинчи пӑнчӑ вара унран чылай хут ирттерет.
Специалистсем шухӑшланӑ тӑрӑх, кунашкал пӑнчӑсем Хӗвел ҫинче вӑйлӑ магнитлӑ уйсен витӗмӗ пулма пултараҫҫӗ. Ун чухне хӑш-пӗр вырӑнта температура самай чакать. Ҫавна май вӗсем, Хӗвел сийӗпе танлаштарсан, тӗттӗмрех курнӑнаҫҫӗ.
Юпан 23–24-мӗшӗсенче республикӑн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерстви Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗпе пӗрле «Халӑх ӳнерӗ, актуаллӑх. Этнокультурӑра килӗштерсе ӗҫлесси. Йӑлари формӑсем. Аталану ыйтӑвӗсем» ятпа Пӗтӗм Раҫҫейри ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ иртмелле.
Ун пек конференцие хӑй вӑхӑтӗнче 2007 ҫулта ирттернӗ. Флоклористикӑпа фольклораҫӑсем умӗнче ҫавӑнтанпа ҫӗнӗ задачӑсем тухса тӑнӑ. Конференцире музыка фольклорӗн иртнӗ вӑхӑчӗпе хальхине, фольклора халӑх патне ҫитерессипе халӑх ҫипуҫне, чӑваш наци музыка инструменчӗсемпе выляма вӗрентессине, фольклористикӑн регионти ыйтӑвӗсене, ача-пӑчан хальхи вӑхӑтри фольклористикине тата ыттине сӳтсе явмалла.
Конференцире ҫӗршыври паллӑ фольклористсем тухса калаҫмалла. Сӑмахран, Мускаври П.И. Чайкковский ячӗллӗ консерватори профессорӗ Вячеслав Щуров, Тутарстанри Ш. Марджани ячӗллӗ истори институчӗн историпе культура центрӗн ертӳҫи Геннадий Макаров, Чӑваш патшалӑх гуманитарии ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӑслӑлӑх ӗҫченӗ, ӳнер пӗлӗвӗн докторӗ Михаил Кондратьев тухса калаҫмалла.
Кӑнтӑр Калифорни университетӗнчи Америка ӑсчахӗсем сӑнавсем тунӑ хыҫҫӑн акӑ мӗн ҫирӗплетнӗ: сахӑрлӑ апат-ҫимӗҫ нумай ҫиекен яш-хӗрӗн мӑнтӑрланас хӑрушлӑх кӑна мар, ӑс-тӑн тӗлӗшӗнчен япӑх витӗм кӳрес хӑршлӑх та пур. Ӑсчахсем опытсене йӗкехӳресем ҫинче тунӑ.
Диетологсем пылак ҫимӗҫ ҫамрӑксем ҫине мӗнле витӗм кӳнине тӗрӗсленӗ. Хальччен пылак апат ҫынна мӑнтарлатнине пурте пӗлнӗ-ха. Ку кӑна мар иккен. Йышне сахӑр кӗрекен ҫимӗҫсем ӑс-тӑна япӑхлатаҫҫӗ-мӗн: ҫын хӑш-пӗр самантсене ас тумасть.
Йекехӳресене апат вырӑнне сахӑр сиропӗ панӑ. Кӑштахран чӗрчунсен ӑс-тӑнӗ япӑхланни палӑрнӑ. Кунсӑр пуҫне йӗкехӳресем хӑйсем ӑҫта пулнине, мӗн пулса иртнине япӑх ӑнланнӑ.
Ҫак кунсенче Мускавра Геннадий Айхи поэт ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитнине халлаланӑ ӑслӑлӑх конференцийӗ ӗҫлет. Вӑл юпан 15-мӗшӗнче уҫӑлнӑ, паян хупӑнмалла.
Мероприятие Раҫҫейӗн наука академийӗн Чӗлхе пӗлӗвӗн инсититучӗн ертӳҫисем, Германири, Италири, Швецинчи, Чехинчи, Турцинчи, Японири, Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсенчи тата хамӑр ҫӗршыври поэзи тата лингвистика енӗпе тӑрӑшакан ученӑйсем хутшӑннӑ. Чӑваш филологи ӑслӑлӑхӗсен пайташӗсем те пулнӑ.
Конференцие Чӑваш Ен Элтеперӗн ячӗпе унӑн РФ Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ элчи Леонид Волков сӑмах тухса каланӑ. Конференци йӗркелекенсене вӑл Михаил Игнатьев тата хӑй ятӗнчен тав тунӑ. Волков шучӗпе, поэзире Геннадий Айхи - ҫӗнӗ сӑмах. Вӑл — чӑваш поэзине тӗнчене ҫул уҫакан ят.
Конференцие Раҫҫейӗн наука академийӗн Чӗлхе пӗлӗвӗн инсититучӗпе Раҫҫейӗн патшалӑх гуманитари университечӗ пӗрле йӗркеленӗ.
Сӑнсем (3)
Чӑваш Енри ҫамрӑк ӑсчах, И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн органика тата фармацевтика кафедрин доценчӗ Михаил Беликов «Новый подход к синтезу полифункциональных фотохромных 1,2-диарилэтентов» ӑслӑлӑх тӗпчевӗшӗн РФ Президенчӗн грантне тивӗҫнӗ. 600 пин тенкӗ тӗпчев тумашкӑн кайӗ.
Ӑсчах хатӗрленӗ проект синтез мелне тата органика молекулисене тӗпченине кӑтартса парать. Чӑваш Енӗн федерацин тӗп инспекторӗ Геннадий Федоров ҫамрӑк ӑсчаха свидетельство панӑ чухне Михаил Беликовӑн проекчӗ инноваци технологийӗсене пурнӑҫа кӗртме пулӑшнине палӑртнӑ.
Михаил Беликов вара ӗҫтешӗсене, аслӑ шкула пулӑшнӑшӑн тав тунӑ, ҫамрӑксене кун пек конкурссене хутшӑнма чӗнсе каланӑ.
Кӑҫал чӳк уйӑхӗн 21-22-мӗшӗсенче Тӗмен облаҫӗнче «Бичурин вулавӗсем: чӑвашсен историйӗ, культури тата тӗнӗ» ятпа ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцине ирттерӗҫ. Йӗркелекенсем: Тӗмен облаҫӗн правительстви, Тӗмен облаҫӗн национальноҫ енӗпе ӗҫлекен комитет, Музыка, театр тата хореографи институчӗ, «Тӑван» чӑвашсен пӗрлешӗвӗ, «Росстань» Ҫӗпӗр культура эткерлӗхӗ» ТМЯП. Малтанхи кун конференци Тӗменри Музыка, театр тата хореографи институтӗнче, иккӗмӗш кунӗ — Анат Тавта районӗнчи Канаш ялӗнче.
Филолог-ӑсчахсемсӗр пуҫне конференцине шкул ачисемпе студентсене те йыхравлаҫҫӗ. Сӑмах май шкул ачисен ятарлӑ секци ӗҫлӗ, вӗсем чӑвашсен культурипе йӑли-йӗркине тӗпчӗҫ.
Конференцин тӗп ӑслӑлӑх енӗсем: «Чӑвашсем: кун-ҫул, йывӑрлӑхсем, малашлӑх»; «Чӑваш халӑхӗн историне, хуҫалӑхне тата культурине тӗпчес ӗҫ»; «Культура ҫыхӑнӑвӗсен хальхи тӑрӑмӗ тата пуласлӑхӗ: культурӑсен диалогӗ»; «Тӑван чӗлхепе литературине вӗренмелли инновациллӗ меслетсем»; «Тӑван чӗлхене вӗренессин хальхи ыйтӑвӗсем»; «Тӑван енӗн историйӗ, ӳнерӗ тата культури»; «Чӑвашсен культура эткерлӗхне упрасси: ҫитӗнӳсем, ыйтусем, тӗллевсем»; «Этнопедагогика: ачана халӑх культурипе ӳстересси»; «Раҫҫейри тата Урал-Ҫӗпӗр тӑрӑхӗнчи чӑвашсен фольклор тата этнографи эткерлӗхне упрасси»; «Хӑйсен тӗпчевӗсене чӑваш халӑхӗн историне, хуҫалӑхне тата культурине халалланӑ Н.
Астрономсем Ҫӗртен 124 ҫутӑ ҫул аяккарах вырнаҫнӑ тӗлӗнмелле планетӑна тупса палӑртнӑ. Унӑн условлӑ ячӗ — «Шыв тӗнчи».
Планетӑн официаллӑ ячӗ — GJ1214b. Ӑсчахсем пӗлтернӗ тӑрӑх, унти атмосфера пӑс евӗр. «Шыв тӗнчи» пирӗн планетӑран 2,5 хут пысӑкрах, 7 хут ҫӑмӑлрах.
Астрономсен шухӑшӗпе, вӗсем унччен нихҫан уҫман планетӑн тӗсне тупса палӑртнӑ. Ҫав планета ытларах шывран тата паллӑ мар материалтан тӑрать. Ӑна ӑсчахсен палӑртма тивӗ.
Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, планета ҫинчи шыв пысӑк температурӑна пула «вӗри пӑра» ҫаврӑнма пултарать.
Планетӑна Чилири, Аслӑ Британири, Швейцарири, Америкӑри ӑсчахсен ушкӑнӗ уҫнӑ.
+8.3 °C