Пӗтӗм тӗнчери ҫемье кунӗнче «РИА Рейтинг» агентство Раҫҫейри ҫемьесем мӗнле пурӑннине тишкерсе танлаштарӑм хатӗрленӗ. Чӑваш Енӗн савӑнмаллиех ҫук: пирӗн регион хальлӗхе малтанхи пекех чухӑн ҫемьеллисен йышне кӗнӗ.

Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, республика танлаштарӑмра кӑштах ҫеҫ хӑпарнӑ: 67-мӗш вырӑнтан 65-мӗшне ҫитнӗ.

Икӗ ачаллӑ ҫемьесем кирлӗ япала туянсан укҫа-тенкӗ кӑштах юлать. Ку кӑтурту пысӑкланнӑ: 10732 тенке ҫитнӗ. Пӗтӗмӗшле илсен, ку кӑтарту Раҫҫейӗпех ӳснӗ, вӑтамран 32977 тенкӗпе танлашать.

Ямал-Ненецк автономи округӗнчи, Чукотка автономи округӗнчи, Мускав, Сахалин облаҫӗнчи, Ханты-Манси автономи округӗнчи ҫемьесем чи пуян пурӑнаҫҫӗ. Алтай крайӗнче, Иваново облаҫӗнче, Дагестанра, Псков облаҫӗнче тата Кабарда-Балкарта чи чухӑн ҫемьесем тӗпленнӗ.

Паян — Ҫемье кунӗ. Республикӑра пурӑнакансене уяв ячӗпе Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев саламланӑ.

Хӑйӗн сӑмахӗнче вӑл халӑхра: «Ҫемье ҫавӑрмасӑр телейлӗ пулаймӑн», — тенине илсе кӑтартнӑ. «Ҫемьене пурнӑҫри чи хаклӑ тупра тата тӗрев вырӑнне хурса шанчӑклӑн упрама тӑрӑшӑр, ҫывӑх ҫыннӑрсене чунтан юратнине, тав сӑмахсем час-часах калама ан манӑр», — сӗнет Элтепер.

«Халӑхӑмӑрӑн авалтан пыракан йӑли-йӗрки атте-аннене тата ватӑ ҫынсене хисеплеме, ҫемьене сума сума вӗрентет. Пирӗн ҫав ырӑ йӑласене упраса ӑруран-ӑрӑва тивӗҫлӗн куҫарса пымалла», — тенӗ саламра.

Чӑн та, ҫемье институчӗ общество тӑнӑҫлӑхӗн тата ырлӑхӗн тӗп никӗсӗ шутланать. Ҫавна май регион ертӳҫи республикӑн «патшалӑх политикин тӗп приоритечӗ — ҫемье хаклӑхӗсене тӗпе хурса ача амӑшӗпе ачалӑх институтне аталантарасси, нумай ачаллӑ ҫемьесене социаллӑ хӳтлӗх парасси» тесе палӑртнӑ.

Ипполит Николаевичпа Елизавета Кирилловна Николаевсем ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче пӗрлешнӗ. Унтанпа 55 ҫул иртнӗ. Мӑшӑр халӗ те шӑкӑл-шӑкӑл калаҫса пурӑнать.

Вӗсем Шупашкар районӗнче вӗреннӗ чухне паллашнӑ. Ипполит Николаевич 1954 ҫулта ҫара кайнӑ. Вӑл Венгрие ирӗке кӑларнӑ ҫӗре хутшӑннӑ. Ҫартан таврӑнсан, 1957 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче, Ипполит Елизаветӑна качча тухма ыйтнӑ.

Вӗсем ҫав кунах Хыркассинчи ял Канашне кайса ҫырӑннӑ. Мӑшӑр икӗ хӗр ҫуратса ӳстернӗ, халӗ вӗсен пилӗк мӑнук, вӗсен сакар ачи пур. Николаевсем 1960 ҫулта Ҫӗнӗ Шупашкара пурӑнма куҫнӑ. Ипполит Николаевич — водительте, Елизавета Кириллавна бригадирта ӗҫленӗ.

Шупашкарта пурӑнакан виҫӗ ача ашшӗне шырани пирки Чӑваш халӑх сайтӗнче пӗлтернӗччӗ. Денис Павлов темиҫе кун каялла арӑмӗ патне шӑнкӑравланӑ, хӑй сывӑ тата чӗрӗ пулнине пӗлтернӗ. Кайран арҫын каллех ҫухалнӑ.

Апла пулин те полицейскисем ӑна малалла шыраҫҫӗ. Аса илтерер: Денис Павлов, 32 ҫултискер, ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче ҫухалнӑ. Ун чухне вӑл Элӗк районне документсем тума каятӑп тесе хӑварнӑ. Анчах унта вӑл ҫитеймен. Арӑмӗ каланӑ тӑрӑх, арҫын унччен пӗрре те ҫухалса ҫӳремен.

Ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Денис хӑйӗн телефонне ҫутнӑ. Арӑмӗ Ольга ун патне тӳрех шӑнкӑравланӑ. Денис Мускавра пулнине, унта шапаша кайнине пӗлтернӗ. Анчах Шупашкарта та вӑл лайӑх ӗҫлесе илнӗ-ҫке-ха. Шӑнкӑрава детализациленӗ хыҫҫӑн Денис Волгоградран шӑнкӑравлани ҫиеле тухнӑ.

Тӗлӗнмелле ҫемье пурӑнать пирӗн ялта. Вӗсем ҫине пӑхсан те кулмалла, те макӑрмалла? Пӗр енчен, хӑйсем пурӑнма пӗлмеҫҫӗ. Тепӗр енчен, унашкал ҫемьесене ял-йышӑн пулӑшмалла.

Тӗрӗссипе, ял-йыш ҫав ҫемьене пулӑшман мар. Михайловсем (хушаматне улӑштартӑм) питӗ чухӑн пурӑнаҫҫӗ. Хӑйсен кахаллӑхне пула ҫакӑн патне килсе ҫитрӗҫ вӗсем. Кахалӗ, чӑн та, хӑйсенчен самай пысӑк. Хӑй вӑхӑтӗнче, хуняшшӗ пурӑннӑ чухне, ҫемье ӗне, выльӑх-чӗрлӗх усранӑ. Хуняшшӗ вилсен ӗнине, сӗт параканскере, пусса сутрӗҫ. Пӑхас килмерӗ-ши? Ҫав тери наянланчӗҫ-ши? Ачи те пӗчӗкчӗ хӑйсен, сӗт ӗҫсе ҫитӗнсен мӗн тери аванччӗ.

Ӗнине сутсан Михайловсем начартарах пурӑнма тытӑнчӗҫ. Ҫимелли ҫукчӗ вӗсен. Ҫынсем каланӑ тӑрӑх, килӗнче пӗр пысӑк чашӑк тата кашӑксем пулнӑ. Кӑмака хутма вутӑ кирлӗ. Ӑна туянас тесен укҫа кирлӗ. Анчах вӗсен вӑл ҫук. Вӑрман касма каяс — кахалланаҫҫӗ. Арӑмӗ фермӑра ӗҫлерӗ, упӑшки урам тарӑх ҫапкаланса ҫӳрерӗ. Хӗл ларсан хайхискерсем анкартинчи картана сӳтсе кӑмака хутма пуҫларӗҫ. Кӗҫех вӑл та пӗтрӗ. Унтан Михайловсем кӳршисен шаршанне пуҫларӗҫ.

Малалла...

Шабаровсем

Ҫӗнтерӳ кунӗ умӗн Шупашкарта пурӑнакан икӗ ветеран пӗрле 60 ҫул пурӑннине палла тунӑ. Шабаровсем ЗАГСӑн хисеплӗ юбилярсен кӗнекинче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура алӑ пуснӑ.

Алексей Никонович — Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ. Вӑл Ҫӗнтерӗве Хӗвелтухӑҫ Украинӑра кӗтсе илнӗ. Вӑрҫӑ вӗҫленсен службӑра юлнӑ. Вӗсем бандеровецсене хирӗҫ кӗрешнӗ. Алексей Никонович тӑван тӑрӑха 1951 ҫулта ҫеҫ таврӑннӑ. Пулас мӑшӑрне Роза Петровнӑна вӑл театрта тӗл пулнӑ.

Ҫамрӑксем тепӗр тӑватӑ ҫултан ҫеҫ пӗрлешнӗ. Вӗсем хӗрпе ывӑла ура ҫине тӑратнӑ. Ачисем ашшӗ-амӑшӗн ҫулӗпе кайнӑ: мусӑкҫӑ пулнӑ.

Мӑшӑр юратупа хисепе мӗнле упраса хӑварнӑ-ха? Роза Петровна вӑрттӑнлӑха уҫнӑ: кунне пӗр-пӗрне 4 хутран кая мар ыталамалла. Шабаровсем пӗр-пӗрне пулӑшаҫҫӗ, 60 ҫул шӑкӑл-шӑкӑл калаҫса пурӑнаҫҫӗ.

Канаш районӗнчи Вӑрманкас Ухман ялӗнче пурӑнакан Даниловсем кайӑк-кӗшӗк ӗрчетме юратаҫҫӗ. Тӑватӑ ҫулта вӗсем кайӑкӑн 20 тӗсне пухнӑ. Фазан, турткӑш, кӑркка, кӑвакарчӑн… - темӗнле кайӑк та пур вӗсен.

Ку ӗҫ путенерен пуҫланнӑ. Вӑл ҫӑмарта тусан инкубаторпа чӗпӗ кӑларнӑ. Ҫапла ҫемье выльӑх-чӗрлӗх вырӑнне кайӑк-кӗшӗк усрама тытӑннӑ.

Ытларах чухне вӗсене ывӑлӗ Валентин пӑхать. Вӑл тӑватӑ ҫулта кашни кайӑка лайӑх пӗлсе ҫитнӗ. Мини-фермӑна тӑрантарас тесе Даниловсем ҫулталӑкра 5 тонна тырӑ илеҫҫӗ.

Ҫемье кайӑк-кӗшӗке пусас тӗллевпе усрамасть. Ҫӑмартисене инкубатора хурса чӗпӗ кӑлараҫҫӗ, кайран сутаҫҫӗ. Паллах, кайӑк-кӗшӗке пӑхасси ҫӑмӑл мар. Даниловсем патне кашни ҫулах Мускавран клиентсем килеҫҫӗ.

Чӑваш Енри нумай ачаллӑ ҫемьесене виҫҫӗмӗш е ун хыҫҫӑнхи ача ҫуралнӑ хыҫҫӑн укҫа парассине пӑрахӑҫланӑччӗ. Халӗ вара Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче «О ежемесячной денежной поддержке семьям в случае рождения (усыновления) третьего ребенка или последующих детей» (чӑв. Ҫемьере виҫҫӗмӗш е ун хыҫҫӑнхи ача ҫуралсан (усрава илсен) уйӑхсерен укҫан пулӑшасси ҫинчен) текен документ вырнаҫтарнӑ иккен. Вӑл ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче иртекен ЧР Патшалӑх Канашӗн сессине халалланӑ баннерта тӑнине «Ҫыхӑнура» портал асӑрханӑ.

Ӗҫлӗ хутра каланӑ тӑрӑх, уйӑхсерен паракан укҫана 2016 ҫулхи раштав уйӑхӗн 31-мӗшӗ хыҫҫӑн ҫемьере виҫҫӗмӗш е ун хыҫҫӑнхи ача ҫуралнисене пепке виҫӗ ҫула ҫитиччен памалла.

Саккуна йышӑннипе йышӑнманнине чӑваш парламенчӗн черетлӗ сессийӗ хыҫҫӑн пӗлӗпӗр.

Шупашкарта пурӑнакан арҫын, виҫӗ ача ашшӗ, ҫухалнӑ. Денис Павлов ҫухалнине ЧР ШӖМӗ те пӗлтерет.

32 ҫулти арҫын Шупашкарти ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ районӗнчен, килте, ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, тухса кайнӑ. Вӑл ӑҫта пулни хальлӗхе паллӑ мар.

Унӑн мӑшӑрӗ Ольга Павлова каланӑ тӑрӑх, мӑшӑрӗ Элӗк районне документсем тумашкӑн тухса кайнӑ. Анчах вӑл унта ҫитеймен. Унӑн телефонӗ темиҫе сехетрен сӳннӗ. Унччен вӑл кун пек нихӑҫан та ҫухалса ҫӳремен.

Денис ҫанӑсӑр куртка, тӗттӗм кофта, шӑлавар, кроссовка тӑхӑннӑ пулнӑ. Денис ӑҫта пулнине пӗлетӗр тӗк ҫак номерсемпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ: 89279955460 е 89199771250.

Чӑваш Енре «Ҫулталӑкри ҫемье» конкурс ирттересси пирки пӗлтернӗ. Ку конкурса ҫулсерен ирттереҫҫӗ. Ӑна Ҫемье кунне халаллаҫҫӗ. Ку уява ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче паллӑ тӑваҫҫӗ.

Кӑҫал конкурс ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче 15 сехетре Шупашкарти Хусанкай урамӗнчи 29-мӗш «А» ҫуртра иртӗ. Унта хутшӑнакан ҫемьере 3 ҫынран кая мар пулмалла. Ҫемьесем унта хӑйсен ирӗкӗпе те хутшӑнма пултараҫҫӗ. Е вӗсене ӗҫ коллективӗ тӑратма пултарать.

Конкурса хутшӑнас тесен заявкӑна ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗччен памалла. Ҫемьен портфолио, стена хаҫачӗ, 3-4 минута тӑсӑлакан визит карточки хатӗрлемелле. Ҫӗнтерӳҫе дипломпа, парнепе хавхалантарӗҫ.