Тӗрме тени тӗрӗсех мар пуль-ха. Ҫӗрпӳ районне ертсе пырать тени те тӗрӗсех мар. Сӑмахӑмӑр — Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан ҫын пирки.
Аса илтеретпӗр, район администрацийӗн пуҫлӑхӗнче тӑрӑшнӑ 38 ҫулти Сергей Артамонова пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗн вӗҫӗнче Чӑваш Енӗн Элтеперӗн Администрацийӗн пуҫлӑхӗн пӗрремӗш ҫумне куҫарчӗҫ. Ун хыҫҫӑн Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗн лавне вӑхӑтлӑх туртма райадминистрацин пуҫлӑхӗн ҫумне — ял хуҫалӑх пайӗн пуҫлӑхне Борис Маркова шаннӑччӗ.
Кӑҫалтан Ҫӗрпӳ район администрацийӗн тытӑмӗнче — улшӑну. Район администрацийӗн пуҫлӑхӗн пӗрремӗш ҫумӗ — строительство пайӗн пуҫлӑхӗ тата райадминистраци пуҫлӑхӗн тивӗҫне вӑхӑтлӑх пурнӑҫлама Александр Казакова лартнӑ. Вӑл хӑй Ҫӗрпӳре пурӑнать. Хусанти танк институтне вӗренсе пӗтернӗ хыҫҫӑн ҫар ҫынни пулнӑ. 2000 ҫулта хӑй ирӗкӗпе саппаса янӑ хыҫҫӑн Казаков Ҫӗрпӳри юсанмалли 9-мӗш колоние стажера вырнаҫнӑ. Тӗрлӗ должноҫре ӗҫлесе вӑл колони пуҫлӑхне ҫитнӗ.
Ҫӗнӗ ҫул уявӗ тӗлӗнче, пӗлтӗрхи раштавӑн 31-мӗшӗнчен пуҫласа кӑҫалхи кӑрлачӑн 11-мӗшӗччен, карас ҫыхӑнӑвӗпе тивӗҫтерекен компанисенчен пӗри (реклама евӗр йышӑнасран хӑшне каламӑпӑр) ҫынсем миҫе хутчен шӑнкӑравланине шута илнӗ. Ҫав вӑхӑтра ҫынсем пӗр-пӗринпе 4 миллион хут ытла ҫыхӑннӑ иккен. Ку вӑл, тепӗр хут палӑртар, пӗр компани кӑтартӑвӗ кӑна. Уйрӑмах нумай калаҫакансем Сӗнтӗрвӑрринче, Етӗрнере тата Ҫӗрпӳре пурӑнаҫҫӗ.
SMS-ҫыхӑнупа та усӑ куракансем йышлӑ. Ҫӗнӗ ҫулӑн пӗрремӗш сехетӗнче клиентсем Пысӑк совет энкциклопедийӗнчен 15 хут пысӑкрах текстлӑ SMS-хыпар шӑрҫаланӑ. Ку вӑл пурин ҫырӑвне пӗрле хушсан пухӑнать.
Интернет-трафик калӑпӑшӗ те кӑҫал унчченхи ҫулхинчен аванах пысӑк пулнӑ — икӗ хута яхӑн иккен. Тӗнче тетелӗнче ҫынсем кӑрлачӑн 7-мӗшӗнче уйрӑмах нумай ларнӑ. Вӗсем информаци уҫласа илнин калӑпӑшне фильм ҫине куҫарсан ҫакӑ 7 пин ытла фильмпа танлашать.
Халӑх тӑваттӑмӗш ӑрури ҫыхӑнупа уйрӑмах усӑ курать-мӗн. Карас ҫыхӑнӑвӗпе тивӗҫтерекенсене илсен, ун пекки ҫине республикӑри тӗп компанисем пурте тивӗҫтереҫҫӗ.
2014 ҫулталӑк иртсе кайнӑран пӗлтӗрхи пулӑмсене хак пама та вӑхӑт ҫитрӗ. 2014 ҫул Культура ҫулталӑкӗ пек иртнӗрен пӗлтӗр мероприятисен йышӗ сахал мар пулчӗ. Ҫавӑн пекех Раҫҫей шайӗнчисем те пулчӗҫ.
Пӑхса илер-ха, хӑш пулӑмсене пирӗн сайт хӑнисем суйларӗҫ. Ыйтӑма эпир чӑвашла тата вырӑсла версисенче ирттертӗмӗр, сире халӑх палӑртнӑ 7 пулӑмпа паллаштарасшӑн.
7-мӗш вырӑнта (5 сас) «Хыпар» издательство ҫурчӗн ертӳҫине Валери Туркая лартни. Асӑнса хӑварас пулать — унччен вӑл уҫӑ ҫыру ҫырнӑччӗ, Алексей Леонтьев ҫак предпритие ытла нумай ҫул ертсе пынишӗн пӑшӑрханнӑччӗ. «Хыпар» ертӳҫи улшӑннине малтанах халӑх ырларӗ теме пулать, анчах та Чӑваш халӑх поэчӗн малаллахи утӑмӗсем пурне те килӗшсех каймарӗҫ пулас, хирӗҫле калаҫусем ҫурала пуҫларӗҫ.
6-мӗш вырӑна (5 сас) «Пӗтӗм чӑваш диктанчӗ» йышӑнчӗ. Пӗлтӗр ӑна иккӗмӗш хут йӗркелерӗҫ. Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ ирттернӗ меропритие пурӗ 3 пин ытла ҫын хутшӑннӑ, «5»-лӗх 136 ҫын ҫырнӑ.
5-мӗш вырӑна (7 сас) Ҫӗрпӳри этнокультура паркӗпе ҫыхӑннӑ пӑтӑрмах йышӑнчӗ. Вӑл ҫулталӑк пуҫламӑшӗнчех пулса иртрӗ — вырӑнти пуп «сӗннипе» парка вырнаҫтарнӑ чӑваш йӑли-йӗрки юпине склада кайса пуҫтарса хунӑ.
Ҫӗрпӳ хулинчи «Кӑнтӑр» микрорайонта 1000 ача вӗренмелӗх шкул тума проект ӗҫӗсене вӗҫленӗ. Чӑваш Енӗн Строймининӗн экспертизӑпа хаксене палӑртакан центрӗ нумаях пулмасть ӑна патшалӑх экспертизи хатӗрлесе ҫитернӗ.
Проектпа пӑхнӑ тӑрӑх, ҫӗнӗ шкул виҫӗ хутлӑ пулӗ. Ӑна кирпӗчрен хӑпартмалла. Виҫӗ пайран тӑракан шкул аслӑ классем, кӗҫӗн классем тата пурин те усӑ курмалли вырӑнсенчен тӑрӗ. Акт залне 350 вырӑнлӑх палӑртнӑ, спорт залӗ 350 тӑваткал метр йышӑнӗ. Физкультурӑпа спорт зонинче 60*90 метр калӑпӑшлӑ футбол уйӗ, 30*60 метр калӑпӑшлӑ хоккей лаптӑкӗ пӑхса хӑварнӑ. Ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн правилисене хӑнӑхтарма автохула та туса хӑвармалла. Ун пекки республикӑри пӗр шкулта та хальлӗхе ҫуккине пӗлтереҫҫӗ. Шкул тума 542 миллион тенкӗ кирлӗ.
Халӑха тата экономика объекчӗсене ейӳрен хӳтӗлес тӗллевпе Ҫӗрпӳ районӗнче Ҫавал юханшывӗнче хӳтӗлев дамбисене тума тытӑннӑччӗ. Ҫак кунсенче ӑна туса пӗтернӗ.
Проектпа килӗшӳллӗн, 5,8 ҫухрӑмлӑ икӗ дамбӑна хута янӑ. Кунсӑр пуҫне – ейӳ шывне кӑлармалли виҫӗ шлюз, куҫса ҫӳрекен виҫӗ насос станцийӗ, электроснабжени сечӗсем. Халӗ подрядчиксем строительство тата монтаж ӗҫӗсене вӗҫленӗ. Ҫавна май ҫывӑхри тавралӑха хӑтлӑх кӗртес ӗҫ пырать.
Проект 204,9 миллион тенкӗлӗхе ларнӑ. 171,42 миллион тенки — федераци хыснинчен. Дамбӑсем Ҫӗрпӳ тата ун ҫывӑхӗнчи ялсене ейӳрен хӳтӗлӗҫ. 267 ҫуртри 1000 ытла ҫын текех ҫуркунне шар курмӗ.
ЧР ҫутҫанталӑк министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Евгений Юшин ку проект питӗ пӗлтерӗшлӗ пулнине палӑртать. Ейӳ 939 миллион ытла тенкӗлӗх шар кӑтартма пултарать. Халӗ 203 гектар ҫӗр лаптӑкӗшӗн хӑрушлӑх ҫук.
Ҫӗршыври 45 регионти пекех пирӗн тӑрӑхра та «Раҫҫей ҫемйи валли ҫурт-йӗр» программа пурнӑҫа кӗме тытӑнмалла. 2017 ҫулхи утӑн 1-мӗшӗччен 210 пин тӑваткал метр ҫурт-йӗр хӑпартмалла. Вӑл программӑпа хӑпартакан ҫурт-йӗрӗн пӗр тӑваткал метрӗн хакӗ 30 пинтен иртмелле мар. Тӑкаксене йӳнетес тесе ҫурт тӑвӑм организацийӗсене патшалӑх хыснинчен кашни тӑваткал метр пуҫне 4 пин тенкӗ уйӑрӗҫ.
Эконом-класлӑ ҫурт-йӗр ӑҫта тата мӗнле организаци хӑпартассине палӑртнӑ ӗнтӗ. Тӑватӑ проекта ҫаксене суйласа илнӗ:
Шупашкарти «Соляное» микрорайонти «Алза» пӗр тӑваткал метра 30 пин тенкӗпе хӑпартӗ. Ҫӗрпӳри «Южный-2» микрорайонта «ПМК-8» пӗр тӑваткал метрне 27,8896 пин тенкӗпе тума шантарнӑ. Шупашкар районӗнчи Кайри Ункӑпуҫ ялӗнчи сахал хутлӑ ҫурт-йӗре пӗр тӑваткал метрне «Тус» общество 30 пин тенкӗпе ҫӗклесе лартӗ. Шупашкарти «Гремячево» микрорайонти хваттерсене 30 пин тенкӗпе «Устра» общество ҫӗклемелле.
Ҫӗрпӳри сипленсе юсанмалли 7-мӗш колонире (унта хӗрарӑмсем лараҫҫӗ) Уҫӑ алӑксен кунӗ иртнӗ. Ун пек кунсене тӗрмесенче йӗркелесси йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ.
Ытти чухнехиллех вӑл айӑпланнисемпе вӗсен тӑванӗсене курнӑҫма май туса панӑ. Тӗлпулӑва пынисем тӗрмери условисем пирки ыйтса пӗлнӗ кӑна мар, вӗсене производство участокӗсене, столовӑя, айӑпланнӑ хӗрарӑмсем пурӑнакан общежитие илсе кайса кӑтартнӑ.
Тӗрмене лекнӗ ҫын унтан епле тухасси ҫавсен тӑванӗсенчен те нумай килет тесе шухӑшлаҫҫӗ айӑплава пурнӑҫа кӗртекенсем.
Сӑмах май каласан, иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче вара ун пекрех курнӑҫӑва Айӑплава пурнӑҫа кӗртекен федераци службин управленийӗнче ирттернӗччӗ. Унта та айӑпланнисен тӑванӗсем пухӑннӑччӗ. Вӗсем асӑннӑ Управленире ӗҫлекенсенчен хӑйсене кӑсӑклантаракан самантсем пирки ыйтса пӗлчӗҫ. Тав тӑвакансем те тупӑннӑччӗ. Пӗри, сӑмахран, хӑй ларнӑ вӑхӑтра тӗрмере услови урӑхла пулнине пӗлтерчӗ. Халӗ унта унӑн тӑванӗсен хӗрӗ тата ывӑлӗ лекнӗ-мӗн те, вӑл вӗсене курма кайса ҫӳренӗ май халӗ услови самай лайӑххине асӑнса хӑварчӗ. Сӑмах май каласан, вӑл: «Эпӗ айӑпшӑнах лартӑм-ха, манӑн тӑванӑн хӗрӗ айӑпсӑр ларать», — тесе хучӗ.
Халӑх фрончӗн республикӑри уйрӑмӗн хастарӗсем Шупашкара тӗрӗсленӗ. Мӗн тӗллевпе? РФ Строительство министерстви хушнипе авӑн уйӑхӗн вӗҫӗччен авариллӗ ҫуртсем ҫине ятарлӑ хӑма ҫапмалла пулнӑ. Унта ку ҫурт авариллӗ пулнине пӗлтернине ҫырмалла-мӗн.
Халӑх фрончӗн хастарӗсем ҫак эрнере Шупашкарти авариллӗ ҫуртсем патне ҫитсе килнӗ. Анчах нихӑшӗн патӗнче те ятарлӑ хӑма ҫапман-мӗн.
Общество организацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, кунашкал ӳкерчӗк республикӑри ытти хулара та хуҫаланать. Тӗслӗхрен, Ҫӗрпӳ хулинче.
Хастарсем кашни ҫурт умӗнче мини-плакатпа сӑнӳкерӗннӗ. Унта ҫапла ҫырна: «Таблички нет» (чӑв. Хӑма ҫук).
Аслисене хисеплеме ачаранах вӗрентеҫҫӗ. Акӑ Ҫӗрпӳре пурӑнакан Матрена Петровна Кирилловӑна аслисем те, кӗҫӗннисем те хисеп тӑваҫҫӗ. Вӑл юпа уйӑхӗн 23-мӗшӗнче 100 ҫул тултарнӑ.
Республикӑра пӗр ӗмӗре хыҫа хӑварнӑ ҫынсем нумай мар. Акӑ Матрена Петровна та вӗсен йышне кӗнӗ. Ӑна сумлӑ юбилейпа саламлама Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Сергей Артамонов, социаллӑ хӳтлӗх пайӗн пуҫлӑхӗ Алевтина Широкова, районти Ветерансен канашӗн председателӗ Валентина Трофимова килнӗ.
Матрена хӑйӗн ӗмӗрӗнче сахал мар хури-шурине курнӑ. Вӑрҫӑ ҫулӗсенче канмасӑр ӗҫленӗ, упӑшкине фронтран кӗтнӗ, пушар хыҫҫӑн ҫӗнӗ ҫурт ҫӗкленӗ, мӑшӑрне, ачисене пытарнӑ… Анчах вӑл чӑтнӑ, малалла пурӑнма вӑй тупнӑ. Матрена Петровна халӗ икӗ ывӑлӗпе пурӑнать. Хӗрӗ час-часах килсе ҫӳрет.
Юбиляр вӑрӑм ӗмӗр вӑрттӑнлӑхӗпе паллаштарнӑ. Кирек мӗнле пулсан та хӑвна юратма, хастар пулма, кулма-савӑнма пӗлмелле-мӗн.
Ҫӗрпӳри 2-мӗш следстви изоляторӗнче ӗҫлекенсем асӑннӑ хулари 1-мӗш вӑтам шкулта пулнӑ. Унта вӗсем Айӑплава пурнӑҫа кӗртессипе ӗҫлекен федераци службин тытӑмӗнчи аслӑ шкулсене вӗренме кӗмелли йӗркепе паллаштарнӑ. Айӑплава пурнӑҫа кӗртессипе тӑрӑшакансене епле ҫӑмӑллӑхсем кӳни пирки тӗплӗн ӑнлантарса панӑ. Форма тӑхӑннӑ ҫынсем хисеплӗ тесе ӗнентернӗ вӗсем ачасене.
1-мӗш шкул Михаил Силантаев ячӗпе хисепленсе тӑнине аса илнӗ май пяан та халӑх асӗнче пулнине палӑртнӑ. Совет Союзӗн Паттӑрӗ Михаил Васильевич ҫав ялта ҫуралса ҫав шкула пӗтернӗ. Ачасене аслисем ун пек паттӑрсен ятне ямалла мар тесе хӑйсене те вӗсем пек пулма суннӑ.
-3.7 °C