Ҫӗрпӳ районӗнчи Ҫырмапуҫ ял тӑрӑхӗнче ҫӳп-ҫап полигонӗ ҫуннине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха. Ҫулӑма ҫийӗнчех сӳнтернӗ пулин те полигонта тӗтӗмпе йӑсӑрланма часах пӑрахман.
Вут-ҫулӑм тухнин сӑлтавне прокуратура ҫеҫ мар, Чӑваш Енӗн Ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерстви, Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗ тӗрӗсленӗ.
Полигоншӗн яваплӑ «Мой Дом» общество кирлӗ пек ӗҫлесе ҫитерейменни ҫиеле тухнӑ. Ҫӗрпӳ районӗнчи прокуратура организаци тӗлӗшпе черетлӗ хутчен административлӑ ӗҫ пуҫарасшӑн.
Вӑрнар районӗнчи тӳре-шара унччен пионерлагерь пулнӑ вырӑнта санаторипе курорт комплексӗ уҫасшӑн.
Унччен «Ласточка» (чӑв. Пӗчӗк чӗкеҫ) пионерлагерь пулнӑ кану вырӑнӗ питех те илемлӗ вырӑнта тӗпленнӗ. Юнашарах Ҫавал юханшывӗ юхса иртет. Лӑсӑллӑ йывӑҫсен сулхӑнӗнче темччен уҫӑлса ҫӳреме, техӗмлӗ те сиплӗ сывлӑшпа кӑкӑр туллин сывлама кама килӗшмӗ?
Ҫутҫанталӑкӑн ырлӑхӗпе чунтан киленме май пур вырӑнта санаторипе курорт комплексӗ уҫасшӑн. Ҫитменнине халӗ хамӑр ҫӗршывра тата тӑван тӑрӑхра туризма аталантарас юхӑм вӑй илсе пырать.
Проекта хӳтӗлеме май килсен укҫана федераци хыснинчен илме май килессе шанаҫҫӗ вӑрнарсем.
| ПУШ | 11 |
Юлашки 4 ҫулта пуш уйӑхӗн пуҫламӑшӗ кун пек сивӗ пулман. Термометр ҫӗрле 21 градус сивӗ таранах кӑтартнӑ.
Гидрометцентр пӗлтернӗ тӑрӑх, иккӗмӗш декадӑра кӑштах ӑшӑтма тытӑнӗ. Кӑнтӑрла палӑрмаллах ӑшӑ пулӗ. Вырсарникун юр ҫӑвӗ.
Ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче те юр ҫукалӗ. Ҫанталӑк хӗле аса илтерӗ. Кӑнтӑрла 2-7 градус сивӗ тӑрӗ, ҫӗрле – 15 градус сивӗ. Кӗҫнерникунран ҫеҫ хӗвеллӗ ҫанталӑк хуҫаланма тытӑнӗ. Сывлӑш температури те ашӑрах пулӗ.
Виҫҫӗмӗш декада пуҫламӑшӗнче пирӗн пата ӑшӑ килӗ.
Календарьте - ҫуркунне. Анчах ҫанталӑк хальлӗхе хӗллехи пекех сивӗ тӑрать. Хӑҫанччен?
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, кун пек сивӗ ҫанталӑк пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗччен тӑрӗ. Ыран та кӑштах юр ҫӑвӗ. Пуш уйӑхӗн 9-мӗшӗнчен каллех уяртӗ. Сывлӑш температури 5-10 градус пулӗ, ҫӗрлесерен - 15-20 градус. Вырӑнӑн-вырӑнӑн 25 градус таранах сивӗтӗ.
Иккӗмӗш декада пуҫламӑшӗнче пирӗн пата ӑша килӗ. Антициклона пула уяр ҫанталӑк тӑрӗ.
Синоптиксем малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑшӑ ҫуркунне 10 кун маларах пуҫланма пултарӗ.
Ыран республикӑра ҫил самай вӑйланать, ҫил-таман тухать. Каҫхине ҫил ҫеккунтра 19-21 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ. Атмосфера пусӑмӗ 736 мм ҫитӗ. Ыран каҫ енне уяртӗ те сивӗтме тытӑнӗ.
Вырсарникун ирхине 14 градус сивӗ пулӗ. Ҫил вара лӑпланӗ. Пушӑн 7-8-мӗшӗсенче юр ҫӑвӗ. Анчах ҫапах сивӗ ҫанталӑк тӑрӗ. Каҫсерен 20-25 градус таранах сивӗтме пултарӗ.
Савӑнтараканни вара – хӗвел. Хӗвел пӑхни кама савӑнтармӗ. Иккӗмӗш декада пуҫламӑшӗнче 2-7 градус таран ӑшӑтӗ. Пушӑн 11-12-мӗшӗсенче кӑштах юр ҫӑвӗ.
Чӑваш Енри юханшывсенчен пӗринче пулӑсем йышлӑн вилсе пӗтнӗ. Ҫавна халӗ республикӑн Ҫутҫанталӑк сыхлавӗн прокуратури тата Ҫутҫанталӑк ресурсӗсемпе экологи министерстви тӗрӗслеме тытӑннӑ. Пулӑсем Кӑкшӑм юханшывӗнче вилнӗ.
Специалистсем шыв пахалӑхне тӗрӗслӗҫ. Кун валли вӗсем шыв пробине илнӗ кӑна мар, вилнӗ пулӑсене те пуҫтарса кайнӑ.
Вырӑна тухса тӗрӗслекенсен йышӗнче Ҫутҫанталӑк прокуратурипе Ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министерствин специалисчӗсемпе пӗрлех Росприроднадзор, Росрыболовство, Лаборатори анализӗпе техника виҫевӗн центрӗн лабораторийӗн ӗҫченӗсем пулнӑ.
Ҫуркунне питӗ хитре ҫанталӑкран пуҫланчӗ: ӑшӑ, хӗвел пӑхать. Нарӑс уйӑхӗ те нормӑран 6 градус ӑшӑрах пулчӗ. Нивушлӗ ҫуркунне ҫавӑн пек ир пулӗ?
Синоптиксем савӑнтарма васкамаҫҫӗ. Вӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, хальлӗхе хӗл парӑнман-ха. Вӑл кӗҫех ҫуркуннене ура хурӗ. Ҫитес кунсенче кӑнтӑрла 5-10 градус сивӗ тӑрӗ, ҫӗрле – 15-20 градус.
Иккӗмӗш декадӑра каллех ӑшӑтать, уйӑх варринче термометр «+» кӑтартма пуҫлать.
Пӗтӗмӗшле илсен, пуш уйӑхӗнче юр ытлах ҫумасть. Антициклона пула уйӑх тӑршшӗпех хӗвеллӗ ҫанталӑк тӑрӗ. Пушӑн 7-8-мӗшӗсенче юр ҫӑвӗ. Ҫапах ҫанталӑк сивӗ тӑнине пула юр часах ирӗлмӗ. Унӑн хулӑнӑшӗ 40-50 сантиметр тӑрӗ.
Антарктидӑра хӑш-пӗр ӳсентӑран тӗсӗсем хӑвӑрт сарӑлнине асӑрханӑ, ҫакӑ полярлӑ экосистемӑсенче улшӑнусем пулса иртни ҫинчен пӗлтерет.
Ӑсчахсем Кӑнтӑр Оркней утравсен шутне кӗрекен Сигни утравӗ ҫинче ҫинче тӗпчев ирттернӗ те антарктика луговикӗ (Deschampsia antarctica) тата кито колобантусӗ (Colobanthus quitensis) 1960 ҫултанпа 2009 ҫул хушшинче 5 хут хӑвӑртрах сарӑлма тытӑннӑ тытӑннӑ. Ҫакна утрав ҫинче вӗсене таптаса ҫӳрекен тюленьсем сахалланнипе сӑлтавлаҫҫӗ.
2009 ҫулпа 2018 ҫул хушшинче ҫанталӑ ӑшӑннине пула ӳсентӑрансен сарӑлас хӑвӑртлӑхӗ 10 хута ҫитнӗ.
Ӑсчахсем палӑртнӑ тӑрӑх, Антарктида экосистеминче климатӑн кирек мӗнле улшӑнӑвӗ те тӳрех палӑрать — ӳсентӑран вӑйлӑрах сарӑлма пуҫласси пирки малтанах шухӑшланӑ, анчах калӑпӑшӗ ҫавӑн пекех пулӗ тесе шутламан. Ҫитес вуншар ҫул хушшинче ҫанталӑк ӑшӑнса пынине пула нумай лаптӑк пӑртан ирӗке тухӗ.
Сигни утравӗнчи тӗпчевсем кӑтартнӑ тӑрӑх ҫакӑн пек пуласлӑх пӗтӗм континента та кӗтме пултарать. Курӑк таврашӗ сарӑлнинче япӑххи нимӗн те ҫук пек туйӑнать пулин те вырӑнти ӳсентӑран тӗсӗсем инвазивлисемпе тупӑшма пултарайманнине асра тытмалла.
Астӑватӑр-и: пӗлтӗр нарӑс уйӑхӗнче питӗ сивӗ ҫанталӑк тӑчӗ, нормӑран 6,5 градус сивӗрех пулчӗ. Кӑҫал вара пачах урӑхла: ӑшӑ.
Нарӑс уйӑхӗнче шартлама сивӗ пулӗ-и? Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫук. Уйӑх вӗҫне тата ӑшӑрах пулмалла-мӗн.
Кӗҫнерникунччен юр ҫумӗ, хӗвел те пӑхӗ. Ҫавна май ҫуркунне ҫывхарни сисӗнӗ. Термометр та 0 градус е кӑшт сивӗрех кӑтартӗ. Пуш уйӑхӗнчи пекех ку.
Эрнекун йӗпе юр ҫума пуҫлӗ. Сывлӑш температури 0 градусран ӑшӑрах пулӗ. Ҫапах ҫуркуннене кӗтме иртерех. Синоптиксем каланӑ тӑрӑх, ҫитес эрне пуҫламӑшӗнче ҫанталӑк сивӗтӗ, анчах питех мар. Ҫил вара лӑпланӗ.
«Героям – быть!» (чӑв. Паттӑрсем пулмалла!) пӗтӗм ҫӗршыври проекта Чӑваш Енри ҫын та хутшӑнать.
Асӑннӑ проект социаллӑ яваплӑ ҫынсемпе паллаштарать. Проект йӗркелӳҫисем палӑртнӑ тӑрӑх, пирӗн ҫӗршыври ҫӗршер пин ҫын машина тӑвас, металлурги, энергетика, нефтехими, йывӑр промышленноҫӑн ытти отраслӗнче тӑрӑшать. Кӑткӑс та яваплӑ ӗҫре вӑй хуракан ҫав ҫынсем йывӑр смена тата ӗҫ кунӗ хыҫҫӑн нимеҫӗ пулса тӗрлӗ енӗпе тимлеҫҫӗ. Ҫав йышра Шупашкарти Трактор историйӗн музейӗн директорӗ Альберт Сергеев та вӑл. Проекта вӑл «Оберегая планету» (чӑв. Планетӑна сыхласа) номинацире хутшӑнать.
Альберт Николаевич тӑван тӑрӑхӗшӗн, Элӗк районӗнчи Анаткас Татмӑш ялӗшӗн, тӑрӑшать. Вӑл унти чылай вырӑна хӑтлӑх кӗртнӗ. Черетре — Атӑк ҫӑлӗ. Ялти хастарсемпе энтузиаст ӗҫе пуҫӑннӑ ӗнтӗ.
Альберта Сергеевшӑн ҫак каҫӑпа https://clck.ru/aruR5 сасӑламалла. Ҫак ӗҫе нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗччен туса ӗлкӗрмелле.
+2.3 °C