Кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Красноармейски районӗнче пурӑнакансем культура ҫуртне пуҫтарӑнчӗҫ. Ку мероприяти Ҫӗр ӗҫченӗн ҫулталӑкне, Кино ҫулталӑкне халалланӑ уяв пулчӗ. Уява чылай ҫын пуҫтарӑнчӗ. Уява Шупашкартан вӗрентӳ министрӗн ҫумӗ Сергей Кудряшов, культура министрӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Константин Яковлев, чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер, «Трак ен» ентешлӗх ертӳҫи Алексей Львов килсе ҫитрӗҫ.
Уявӑн 1-мӗш пайӗ Кӗҫӗн Шетмӗре пулчӗ. Унта пуҫтарӑннисем чӑваш халӑх художникне, К.В. Иванов ячӗллӗ патшалӑх премийен лауреатне Элли Михайлович Юрьева халалланӑ музейра пулса курчӗҫ. Вӑл Кӗҫӗн Шетмӗ ялӗнче ҫуралнӑ.
Уявӑн тӗп пайне «Ниме» йӑла-йӗркине кӑтартнипе пуҫларӗҫ. Ун хыҫҫӑн Красноармейски район пуҫлӑхне Олег Васильевич Дмитриева сӑмах пачӗҫ. Вӑл кунта пухӑннисене уяв ячӗпе саламларӗ. Красноармейски район администрацин пуҫлӑхӗ Сергей Молотков сӑмах илчӗ. Вӑл пухӑннисене 2016 ҫула Раҫҫейре Кино ҫулталӑкӗ тесе йышӑннине пӗлтерчӗ, Раҫҫей Президенчӗн указӗпе паллаштарчӗ.
РФ Ҫыравҫӑсен пӗрлӗхӗн пайташӗ, чӑвашсен паллӑ сӑвӑҫи Раиса Сарпи 65 ҫул тултарнӑ. Раиса Васильевна юбилейне Константин Иванов ячӗллӗ Литература музейӗнче паллӑ тунӑ.
Раиса Сарпи 40 ытла кӗнеке кӑларнӑ. Унӑн сӑввисемпе 300 ытла юрӑ ҫырнӑ. Унӑн пьесисем Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче, Пуканесен театрӗнче пур.
Раиса Сарпин ашшӗ кӑҫал 101 ҫул тултарать. Поэтесса та ҫавӑн чухлӗ пурӑнма сӑмах панӑ. Вӑл тепӗр 40 ытла кӗнеке кӑларма ӗмӗтленет.
Юбиляра саламламашкӑн кӳршӗ регионти тусӗсем те килнӗ. Мари Эл Ҫыравҫӑсен пӗрлӗхӗн пайташӗ Ипполит Лобанов Раиса Сарпипе пӗлтӗр паллашнӑ. Вӑл унӑн сӑввисене куҫарнӑ та хӑйсем патӗнчи хаҫатра пичетленӗ.
Иртнӗ ҫул вӗҫӗнче, раштав уйӑхӗн 29-мӗшӗнче красноармейскисем хӑйсен паллӑ ентешӗн, фольклорисчӗн, Яманак ялӗнче ҫитӗннӗ Иван Патмарӑн 100 ҫулхине паллӑ тунӑ.
Ентешӗ пирки ырӑпа аса илнӗ май вӑл тӑрӑхри В. Васильева вӗрентекен И. Патмар пирки «нумай калаҫмасӑрах пысӑк ӗҫ туса пынӑ» тесе хаклать.
«Халӑх сӑмахлӑхӗн пӗр пӗрчине те ҫухатас мар тесе ӗҫленӗ Иван Анисимович. Чӑваш халӑх сӑмахлӑхне ялтан яла ҫитсе пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ», — тенӗ май Яманак ен юррисенех тӑватӑ кӗнеке хальлӗн пухса хатӗрленине аса илет.
Чӑн та, Иван Патмар пухнӑ халӑх сӑмахӗ жанр тӗлӗшӗнчен пуяннипе килӗшмелле.
И. Патмар халӑх сӑмахлӑхне мӗн ҫӗре кӗричченех пухнӑ. Фольклорӑн пӗр пӗрчине те манӑҫа кӑларас килменнипех ӗнтӗ вӑл май пур таран ӑна пухма тӑрӑшнӑ. 53 ҫул хушшинче ҫӗршер тетрадь вӑл тӑрӑшнипе халӑх сӑмахлӑхӗпе пуянланнӑ. Ҫур ӗмӗр хушшинче И. Патмар ӑҫта-ӑҫта ҫитсе курман-ши, кампа кӑна калаҫман-ши? Иван Анисимович пушӑ вӑхӑт тупӑнсанах Чӑваш Енти районсем тӑрӑх тухса ҫỹренӗ, халӑх сӑмахлӑхне пухнӑ. Е тата республика тулашӗнчи ялсене ҫитме васканӑ. Тӗл пулакан кашни ҫынпа калаҫма тӑрӑшнӑ.
Чӑвашсен тӗп хаҫачӗн — «Хыпарӑн» — паян 110 ҫулхи юбилейӗ. Чӑваш журналистикин никӗсне хывнӑ хаҫат тухма тытӑннӑранпа шӑп та лӑп 110 ҫул ҫитнӗ.
Пӗрремӗш номер 1906 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗн 21-мӗшӗнче тухнӑ. Ӑна Николай Никольский профессор Хусанта йӗркеленӗ. «Хаҫат тӑрӑх ырра вӗренесчӗ», — ҫакнашкал тӗллев лартнӑ вӑл ун чухне. (эпир илнӗ ҫӑлкуҫра ҫак сӑмахсене Иван Яковлевӑн тесе йӑнӑшнӑ).
Хаҫат чылай йывӑрлӑха чӑтса ирттернӗ. 1918 ҫулта ӑна хупнӑ. Каярахпа вӑл тӗрлӗ ятпа тухма пуҫланӑ: «Канаш», «Чӑваш коммуни», «Коммунизм ялавӗ». Тӗп редакторта тӑрӑшакансем те улшӑнса пынӑ. Халӗ ку тивӗҫе Михаил Арланов пурнӑҫлать. Иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче пирвайхи ятне тавӑрнӑ. Паян та ҫак ятпах тухса тӑрать вӑл.
Кӑсалхи нарӑсӑн 12-мӗшӗнче Чӑваш наци музейӗ 95 ҫул тултарать. Уявне те музейҫӑсем ҫав кунах палӑртма шухӑшласа хунӑ.
Юбилейччен «Музее парне» акци ирттерессине пӗлтереҫҫӗ. Вӑл ырантан пуҫланса нарӑс уйӑхӗн 5-мӗшӗччен тӑсӑлӗ.
Музейҫӑсем ҫынсенчен культура тата истори пӗлтерӗшлӗ япаласемпе коллекцисене кӗтеҫҫӗ. Кунта сайра тӗлпулакан кӗнекесемпе документсем, ҫын аса илӗвӗсемпе сӑнӳкерчӗкӗсем, открыткӑсемпе значоксем, ҫипуҫ тата пушмак, аксессуарсемпе эрешсем, музыка инструменчӗсем, йӑлари япаласем, тимӗр тата хут укҫасем тата ыттине кӗртме пулать.
Парне евӗр панӑ япаласенчен музейҫӑсем юбилей кунӗ валли курав йӗркелӗҫ.
Парнене ӗҫ кунӗнче 10 сехетрен пуҫласа 17 сехетчен Шупашкарти Хӗрлӗ лапамри 5/2 ҫуртри 109-мӗш пӳлӗмре йышӑнаҫҫӗ. Ыйтса пӗлмелли телефон номерӗ 62-41-24.
Чӑваш Енре тепӗр ҫын 100 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Татьяна Иванова Шупашкар районӗнчи Мишер ялӗнче пурӑнать. Ӑна район администрацийӗн пуҫлӑхӗ хӑй саламланӑ, хаклӑ парнесемпе, чечек ҫыххипе савӑнтарнӑ.
Татьяна Ивановна ывӑлӗпе тата кинӗпе пурӑнать. Вӑл халӗ те куҫлӑхсӑр вулать, килтисене канашпа пулӑшать.
Татьяна Иванова хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. Ӗмӗр тӑршшӗпех ял хуҫалӑхӗнче ӗҫленӗ, пӑру пӑхнӑ, утӑ ҫулнӑ. Хӗр пӗвне кӗрсен Валентин Понаморева качча тухнӑ. Вӗсен ывӑл ҫуралнӑ. Вӑрҫӑ пуҫлансан Татьяна Ивановна ӑна пӗчченех ӳстернӗ, упӑшкине фронта илнӗ. Таврӑнман вӑл, 1941 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче ҫӗре кӗнӗ.
Татьяна Иванова каярахпа татах качча тухнӑ. Вӗсен тепӗр икӗ ача ҫуралнӑ.
Патӑрьел районӗнчи Вӑрманхӗрри Шӑхаль ялӗнче ҫуралса ӳснӗ чӑваш халӑхӗн юратнӑ юрӑҫи Клара Чекушкина кӑрлачӑн 12-мӗшӗнче 75 ҫул тултарчӗ. Чӑваш Республикин тата Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗн, Клара Ивановна Чекушкинӑн юбилейӗ ячӗпе Патӑрьелти тӗп вулавӑш ӗҫченӗсем «Паллӑ ентешсем» ярӑмра «Клара Чекушкина» ятлӑ буклет ӑсталанӑ.
Буклетра юрӑҫӑн кӗске биографийӗ, пултарулӑхӑн кун-ҫулӗ, юрӑҫӑн пултарулӑхӗпе паллаштаракан сӑнӳкерчӗксем, статьясем вырнаҫнӑ.
Патӑрьел районӗнчи Ҫӗнӗ Ахпӳртри вулавӑш пунктӗнче (ҫапла калаҫҫӗ иккен) ҫак кунсенче «Чун илемӗ — сӑвӑ хӗлхемӗ» кӗнеке куравӗ ӗҫленӗ.
Ҫапла ӗҫленӗ, мӗншӗн тесен ӑна кӑрлачӑн 2-мӗшӗнче йӗркеленӗ те паянччен ӗҫлеттернӗ.
«Чун илемӗ — сӑвӑ хӗлхемӗ» — «Листая календарь — 2016» (чӑв. 2016 ҫулхи календаре уҫса) ярӑмпа йӗркеленӗскер пулнӑ.
Паян хупӑннӑ курав икӗ пайран тӑнӑ. Пӗрремӗшне Чӑваш халӑх поэтне, тӑлмача, Юрий Сементере халалланӑ. Вӑл кӑрлачӑн 2-мӗшӗнче 75 ҫул тултарнӑ.
Теприне Раиса Сарпи поэтӑн юбилейне тӗпе хурса йӗркеленӗ.
Куравра авторсен сӑввисем кӑна мар, вӗсем пирки тӗрлӗ литератор ҫырнӑ ӗҫсем те вырӑн тупнӑ.
Кӑрлачӑн 11-мӗшӗнче вулавӑшра ачасене Юрий Сементер пултарулӑхӗпе паллаштаракан каҫ та йӗркеленӗ.
Паян Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ, Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ, Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ артисчӗ Любовь Федорова 65 ҫул тултарнӑ.
Любовь Федорова Шупашкар районӗнчи Лапсарта ҫуралнӑ. 1972 ҫулта вӑл Ленинградри А.Н. Островский ячӗллӗ театр, музыка тата кинематографи патшалӑх институтне вӗренсе пӗтернӗ. Ҫав ҫулах Шупашкарти Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче ӗҫлеме тытӑннӑ.
Любовь Федорова ӑсталӑхӗ пирки каланӑ май кирек епле сӑнара та вӑл туртса кӑларма пултарнине палӑртмалла. 43 ҫул тетарта ӗҫленӗ вӑхӑтра вӑл 100-е яхӑн роле калӑпланӑ.
Халӗ театр сцени ҫинче пыракан спектакльсенчен вӑл «Хурлӑхлӑ хурама сассинче» Шерпустана, «Хунямара» Кабатӑна, «Шанель «пике»-ре Капитолина Петровнӑна вылянине асӑнма пулать.
Чӑваш халӑх сайчӗ «Тантӑш» хаҫата 85 ҫул тултарнӑ ятпа чун-чӗререн саламлать! Ӗҫре ӑнӑҫу, мӗн планланине пурнӑҫлама сунатпӑр! Хаҫата вулакансемшӗн кӑсӑклӑ материалсемпе тултарса тӑмаллах пултӑр!
Хаҫатӑн пӗрремӗш кӑларӑмӗ — вӑл ун чухне «Пионер сасси» ятлӑ пулнӑ — 1931 ҫулхи кӑрлачӑн 12-мӗшӗнче кун ҫути курнӑ. Унтанпа 60 ҫул ӗнтӗ — Тӑван Ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче хаҫата кӑларма пӑрахсан 1966 ҫулта ҫеҫ тепре чӗртнӗ — вӑл чӑваш ачисен ҫывӑх юлташӗсенчен пӗри шутланать. Хаҫатра ачасен калавӗсем, хайлавӗсем тата сӑввисем тӑтӑшах пичетленсе тӑраҫҫӗ. Хаҫатӑн пӗрремӗш редакторӗ Илья Максимович Алтын-Баш пулнӑ. Вӑл хаҫата пӗрремӗш ҫулӗсенче ертсе пынӑ. Каярах редактор вырӑнӗнче И.П. Кириллов, К.С. Сергеев, М.Н. Мареева, А.А. Крыльцов, Г.Е. Платонова, В.Д. Николаев пулнӑ.
«Тантӑш» хальхи вӑхӑтра 1 200 ытларах тиражпа эрнере пӗрре тухать. 2013 ҫултанпа редактор ӗҫне В.Л. Фёдоров туса пырать. Хаҫатӑн калӑпӑшӗ — 8 страница. Тӗп рубрикӑсем: «Ҫыру ҫыртӑм васкаса», «Чун ӑшши», «Манӑн шухӑш», «Пултарулӑх», «Ҫӗнӗ ӑру», «Хастарсем», «Кӑсӑклӑ» тата ыттисем те.
+2.3 °C