Паян Шӑмӑршӑ ҫӗрӗн Шупашкарта пурӑнакан хастарӗсем тӗп хуламӑрти Богдан Хмельницкий урамӗнче вырнаҫнӑ масар ҫине чӑваш халӑх ҫыравҫин Илпек Микулайӗн вил тӑпри патне пухӑннӑ. Ҫакӑн сӑлтавӗ — прозаик ҫуралнӑранпа паян 100 ҫул ҫитни. Ҫыравҫӑна аса илме, унӑн вил тӑпри ҫине чечек хума унта пулнисенчен пӗри, Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн Аппарачӗн ертӳҫи Анатолий Ухтияров каланӑ тӑрӑх, 100 ҫын ытла пухӑннӑ.
Пуҫтарӑннисен йышӗнче Илпек Микулайӗн паллӑ романне, «Хура ҫӑкӑра», вырӑсла куҫарнӑ Зоя Филиппова, ҫыравҫӑн ентешӗ, СССР халӑх артисчӗ, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн илемлӗх ертӳҫи Валерий Яковлев, Шӑмӑршӑ ентешлӗхӗн ертӳҫи Светлана Яковлева, культура министрӗ пулнӑ Герольд Алексеев, Шупашкарти вулавӑшсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Виктор Бондарев, РСФСР тата Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ Нина Григорьева тата ыттисем пулнӑ. Нина Григорьева «Хура ҫӑкӑр» роман тӑрӑх лартнӑ спектакль тӗп чӑваш театрӗн сцени ҫинче 18 ҫул ӑнӑҫлӑ пынине аса илнӗ.
Пухӑннисен умӗнче тухса калаҫнӑ Анатолий Ухтияров хӑйӗн ашшӗ Илпек Микулайӗпе тантӑш пулни, чиркӳпе прихут шкулӗнче пӗрле вӗренни, Илпек Микулайӗ яла фронт машинипе килсе кӗни асра юлни пирки каланине асӑнса хӑварнӑ.
Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ Мария Ивановна Шумилова ҫак кунсенче 100 ҫул тултарнӑ. Ӑна сумлӑ юбилейпе тӑванӗсем, юлташӗсем, тӳре-шара саламланӑ.
Мария Ивановна Чулхулара ҫуралнӑ. 1929 ҫулта Ленинградри фабрикӑпа савут шкулне вӗренме кайнӑ. 1933 ҫулта ҫар ҫыннине Михаил Шумилова качча тухнӑ. Туй хыҫҫӑн мӑшӑр Харькова куҫса кайнӑ. Иккӗшӗ те Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи витӗр тухнӑ.
1950 ҫулта тӑван тӑрӑхне таврӑннӑ, Чулхула облаҫӗнчи Лысково хулинче пурӑннӑ. Мария Ивановна Ҫӗнӗ Шупашкарта 2009 ҫултанпа пурӑнать.
Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан мӑшӑр ҫак кунсенче тимӗр туя паллӑ тунӑ. Алексей Владимировичпа София Яковлевна Мишакинсем пӗрле 65 ҫул пурӑнаҫҫӗ.
Алексей Владимирович — вӑрҫӑ ветеранӗ, фронта 1942 ҫулта тухса кайнӑ. 17-ре кӑна пулнӑ вӑл ун чухне. Чӑваш каччи танк ҫарӗнче пулнӑ, Ҫӗнтерӳ хыҫҫӑн ӑна Хӗвелтухӑҫне куҫӑрнӑ. Ҫар тивӗҫне 1950 ҫулта ҫеҫ пурнӑҫласа пӗтернӗ.
София Яковлевна Алма-Атара медсестрара ӗҫленӗ, унта аманнӑ салтаксене илсе килнӗ. Хӗрарӑм пурнӑҫне медицинӑпа ҫыхӑнтарнӑ.
Ҫар тивӗҫне пурнӑҫласа пӗтернӗ хыҫҫӑн Алексей Владимировичпа София Яковлевна ҫырӑннӑ. Вӗсем 3 ача ҫуратнӑ, халӗ мӑнукӗсемпе савӑнаҫҫӗ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Мефодий Чернова халалланӑ курав ӗҫлет.
Чӑваш чӗлхин паллӑ тӗпчевҫи, филологи ӑслӑлӑхӗсен тухтӑрӗ Мефодий Фёдорович 1928 ҫулхи ака уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Малти Ункӑпуҫ ялӗнче ҫуралнӑ. 2007 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче профессор леш тӗнчене уйрӑлса кайнӑ. И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнчен вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн ӗҫ биографине тӑван районӗнчи Ишекри вӑтам шкулта вырӑс чӗлхипе литературине вӗрентекенӗ пулса пуҫлать. Хыркассинчи шкулта директорта та тӑрӑшать. Кайран хӑй вӗреннӗ аслӑ шкулта преподавательте тӑрӑшма тытӑнать. Чӑваш чӗлхе пӗлӗвӗнче вӑл фразеологизм вӗрентӗвне уйрӑм евӗр пуҫарса яраканӗ шутланать.
Кӑҫал вӑл ҫуралнӑранпа 85 ҫул ҫитрӗ. Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ ӑсчаха асра тытать. Ҫавна май вӑл унӑн пурнӑҫӗпе пултарулӑхне халалланӑ курав йӗркеленӗ.
Республикӑн Наци вулавӑшӗ вара ӑсчаха халалланӑ электрон курав йӗркеленӗ.
Ӗнер, ҫу уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, ӗҫ ветеранӗ, тыл ӗҫченӗ Мешуре Аседулловна Валеева 95 ҫул тултарнӑ. Вӑл Патӑрьел районӗнчи Тутар Сӑкӑт ялӗнче пурӑнать. Ҫак хӗрарӑм чӑннипех те мухтава тивӗҫ.
Мешуре Аседулловна 13 ача ҫуратнӑ. Шел те, вӗсенчен 7-шӗ пӗчӗклех вилнӗ. Вӑрӑм ӗмӗрлӗскере вырӑнти тӳре-шара саламланӑ. Ун патне РФ Президенчӗ Владимир Путин янӑ саламлӑ ҫыру та ҫитнӗ.
Мешуре Аседулловна 1937 ҫулта качча тухнӑ. Мӑшӑрне Хасияттул Хайрулловича икӗ ҫултан Хӗрлӗ ҫара илнӗ. Вӑл Финн вӑрҫине, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ. Фронтран 1945 ҫулхи кӗркунне таврӑннӑ. 1983 ҫулта ҫӗре кӗнӗ.
Валеввсем халӗ мӑнукӗсемпе, вӗсен ачисемпе савӑнса пурӑнаҫҫӗ.
Республикӑра 100 ҫула ҫитекенсем самай тесен те юрать. Пӗр ӗмӗр хыҫа хӑваракансенчен ыттисен тӗслӗх илмелли пурах. Епле парӑнтарма пултарнӑ вӗсем 100 ҫула? Ахӑртнех, вӗсен кӑмӑлӗпе сывлӑхне ҫӑмӑлах мар тапхӑр ҫирӗплетнӗ. Вӗсен хӑйсен ӗмерӗнче вӑрҫӑ терт-нушине те чӑтма тивнӗ вӗт.
Нумаях пулмасть Тӑвайра пурӑнакан Ирина Григорьевна Ермакова 100 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Вӑрӑм ӗмӗрлӗскер РФ Президенчӗн Владимир Путинӑн открыткине, тӑванӗсен саламне тивӗҫнӗ.
Ирина Григорьевнӑн куҫӗ курмасть. Ҫапах вӑл иртнӗ ҫулсене лайӑх астӑвать. Кинемей Елчӗк районӗнчи Кавал ялӗнче кун ҫути курнӑ. 1932 ҫулта вӑл ҫак районти Кушкӑ ялӗн каччипе ҫемье ҫаварнӑ. Упӑшкипе пӗрле вӗсем пилӗк ача ҫуратнӑ, кашнине тивӗҫлӗ воспитани панӑ. Халӗ Ирина Григорьевна хӗрӗ патӗнче Тӑвайра пурӑнать.
Улатӑрта пурӑнакан Людмила Васильевнӑпа Валентин Александрович Симоновсем нумаях пулмасть изумруд туя паллӑ тунӑ. 55 ҫул пӗрле пурӑннӑ ҫемьерен тӗслӗх илмелли пурах.
Симоновсем тӑватӑ ача ҫуратса ура ҫине тӑратнӑ. Вӗсем 1959 ҫулта хулари культура ҫуртӗнчи иртнӗ ташӑ каҫӗнче паллашнӑ та пӗр-пӗрне текех куҫран вӗҫертмен.
Валентин Александрович ташӑ ӑсти пулнӑ-мӗн. Ҫакӑ Людмила Васильевнӑна тӳрех килӗшнӗ. Хӗрпе каччӑлла ҫулталӑк ҫӳренӗ хыҫҫӑн вӗсем ҫемье ҫавӑрнӑ. Мӑшӑр икӗ хӗрпе икӗ ывӑл ҫуратнӑ. Халӗ вӗсем тӑватӑ мӑнукӗпе, вӗсен икӗ ачипе ырӑ кураҫҫӗ.
Валентин Александрович савутра 40 ҫул ӗҫленӗ, «Ӗҫ ветеранӗн» ятне тивӗҫнӗ. Людмила Васильевна ЖКХ предприятийӗнче 30 ҫул ӗҫленӗ.
Ӗмӗр ӗмӗрлесси уй урлӑ каҫӑсси мар теҫҫӗ те… Вун-вун ҫул каялла пӗрлешнӗ ҫынсем пӗрре те ӳпкелешмеҫҫӗ, ҫемье ҫавӑрса ача-пӑча ӳстернӗшӗн нихӑҫан та кулянмаҫҫӗ. Вӗсем — ӳсекен ӑрушӑн тӗслӗх.
Патӑрьел районӗнчи Туҫа ялӗнче пурӑнакан Александр Куприяновичпа Нина Федоровна Платоновсем изумруд туя паллӑ тунӑ. Мӑшӑр пӗрле 55 ҫул пурӑнать.
Александр Куприянович 1934 ҫулта Туҫа ялӗнче нумай ачаллӑ хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. Вӗсен 6 арҫын ача ӳснӗ. 1953 ҫулта Александр Куприяновича ҫара илнӗ. Унтан ӗмӗр тӑршшӗпех «Звезда» колхозра конюхра, платникре ӗҫленӗ.
Нина Федоровнӑпа вӗсем пӗр урамра ӳснӗ, пӗр шкулта вӗреннӗ. Александр Куприяновича хӗрӗн вӑрӑм ҫивӗчӗ, хура куҫӗ илӗртнӗ. Шкултах куҫ хывнӑ вӑл ӑна. Ҫавӑнтанпа вӑл унран куҫ вӗҫертмен, ҫемье ҫавӑрнӑ вӗсем, паянхи кунччен тӗрӗс-тӗкел пурӑнать мӑшӑр.
Етӗрне районӗнчи Пушкӑрт ялӗнчи тӑхӑр класлӑ (унччен вӑл вӑтамах пулнӑ-ха) шкул 150 ҫул тултарнӑ. Юбилее шкул иртнӗ шӑматкун, акан 18-мӗшӗнче, пуҫтарӑннӑ.
1865 ҫулта вӗренӳ учрежденине чиркӳ тунӑ хыҫҫӑн юлнӑ материалсенчен хӑпартса лартнӑ. Вӑл йывӑҫ пӳрт пулнӑ.
Шкула юбилейпе саламлама тӗрлӗ шайри тӳре-шара пырса ҫитнӗ. Ҫавсен шутӗнче Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, Чӑвашпотребсоюз ертӳҫи В.М. Павлов, Етӗрне район администрацийӗн пуҫлӑхӗ В.Н. Кузьмин тата ыттисене асӑнмалла. Район администрацийӗн вӗренӳ пайӗн пуҫлӑхӗ А.А. Филимонов вара шкула районти тата республикӑри конкурссене хастар хутшӑннишӗн ырланӑ. Вӗренӳ ӗҫченӗсен профсоюз рескомӗн ертӳҫи З.Н. Степанова шкула тепӗр хутчен вӑтам шкул пулса тӑма тата 300 ҫулхи юбилее саламлама суннӑ.
Сӑнсем (27)
Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче паян Эдисон Патмар хатӗрлесе кӑларнӑ ҫӗнӗ кӗнекене хӑтларӗҫ. Унӑн ячӗ — «Я песчинка… Я травинка… Я дуб!». Унта нумай пулмасть 60 ҫул тултарнӑ ҫыравҫӑн, таврапӗлӳҫӗн, хастарӑн пурнӑҫӗ сӑнланнӑ. Автобиографилле кӗнеке темелле ӑна.
Виҫӗ пайран тӑракан кӗнеке ачалӑх кунӗсенчен пуҫланать. Унта автор ача вӑхӑтӗнчи ҫулӗсене аса илнӗ, унпа сиксе тухнӑ пӑтӑрмахсемпе паллаштарнӑ. «Я песчинка...» пай вара автор Ӗремпур училищине вӗренме кӗнипе вӗҫленет.
«Я травинка...» пайра автор ҫар училищинче иртнӗ вӑхӑта, хӗсметрине ҫырса кӑтартнӑ. Вӗлӗмрен хӑтӑлни те пулнӑ Эдисон Патмар пурнӑҫӗнче.
Виҫҫӗмӗш пайӗ вара саппаса тухнӑ хыҫҫӑнхи пурнӑҫа сӑнлать. Кунта вара унӑн хальхи ӗҫӗ ҫырӑннӑ: ашшӗн — Иван Патмарӑн — килти архивне пичетлесе кӑларасси, ҫӗнӗ материалсем пухма тулай чӑвашсем патне ҫӳрени, кӑларнӑ кӗнекесене халӑх патне ҫитересси тата ытти те.
Патмар Эдисон Иванович 1955 ҫулхи акан 11-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Яманак ялӗнче ҫуралнӑ. Пӗрремӗш сӑвви «Ял пурнӑҫӗ» хаҫатра 1970 ҫулхи раштавӑн 29-мӗшӗнче пичетленсе тухнӑ.
+23.3 °C