Самартан Шупашкара килекен автобус паян ҫул ҫинчех ҫунма тытӑннӑ. Ку Комсомольски районӗнчи Аслӑ Ҫӗрпӳел ялӗ ҫывӑхӗнче пулнӑ.
Телее, пассажирсене салонран кӑларма ӗлкӗрнӗ. Салонра пулнӑ ҫынсем каланӑ тӑрӑх, автобус 15 сехетре ҫунма пуҫланӑ. Алексей Казанцев арӑмӗпе тата ачипе мотор ҫывӑхӗнче ларнӑ. Вӗсем шаплатнине илтнӗ. Унтан тӗтӗм йӑсӑрланма пуҫланӑ. Ҫулӑм сӳнтермелли хатӗрсем пулӑшман, автобус вӑйлӑ ҫунма тытӑннӑ.
Уявпа ҫыхӑннӑ канмалли кунсем пулнӑран салонра халӑх нумай пулнӑ. Пассажирсен хӑш-пӗр япали ҫунса кайнӑ. Пассажирсем Шупашкара урӑх транспортпа ҫитнӗ.
Вырӑна ИӖМ ӗҫченӗсем ҫитнӗ. Автобусран нимӗн те юлман: тимӗр каркас ҫеҫ.
Паян Шупашкарти Ӳнер музейӗнче Германире ӗҫлесе пурӑнакан Сергей Бирюков поэтпа, куҫаруҫӑпа, авангард тӗпчевҫипе тӗлпулу иртнӗ. Кун пирки Марина Карягина тележурналист, драматург, поэт «Фейсбукра» хыпарланӑ.
Сергей Бирюков Тамбов ҫӗрӗ ҫинчи ялта 1950 ҫулта ҫуралнӑ. Тамбоври педагогика институчӗн филологи факультетӗнче вӗреннӗ. Филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, культурологи докторӗ. 1998 ҫул вӗҫӗччен Тамбовра ӗҫлесе пурӑннӑ: университетра вӗрентнӗ, унти литература студине ертсе пынӑ. Ҫав вӑхӑтрах вӑл XIX тата XX ӗмӗрсенчи вырӑс ҫыравҫисен кӗнекисене пичете хатӗрленӗ. 1998 ҫулта ҫемйипе Германие куҫса кайнӑ. Википедие ӗненсен, халӗ унти Галле хулинче пурӑнать. Унта та Сергей Бирюков аслӑ шкулта преподавательте ӗҫлет, студентсене вӗрентет.
«Паянтан — 17 тенкӗ!» — кондуктор калани шартах сиктерчӗ. Чӑнах та, нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнчен пуҫласа троллейбуспа ҫӳренӗшӗн 15 тенкӗ мар, 17 тенкӗ тӳлемелли пирки унчченех калаҫма тытӑннӑччӗ-ҫке-ха. Нарӑсан 20-мӗшӗ епле ҫитсе тӑнине асӑрхаман та! «ЕТК илӗр, капла 4 тенкӗ йӳнӗрех ларать, 13 тенкӗ ҫеҫ тӳлемелле», — сӗнчӗ кондуктор. Чӑнах та, питӗ лайӑх шухӑш — каяс та туянас!
ЕТК картточкӑпа ҫӳреме йӳнӗ пуль-ха та, анчах ӑна туянас тесен ҫыннӑн мӗн чухлӗ чупма тивет. Шупашкарти «Элара» патӗнче вырнаҫнӑ Перекет банкне кӗтӗм. Унта — черет. Пӗр аппарат патне пырса карточкӑна туянмалла, укҫа хурас тесен вара урӑх черете тӑмалла… Чӑннипе каласан, унашкал черет тахҫанах курманччӗ. Совет Союзӗнче, лавккара япала, апат-ҫимӗҫ дефицит чухне, кун пеккине курма май пулнӑ-ха. Ун чухне кӑлпасси илме тем вӑрӑмӑш черет тӑнӑ. Халӗ те ҫав вӑхӑта таврӑннӑ тейӗн — васкамалла пулсан та черет ниепле те хӑвӑрт шумасть. Карточкӑна туянма кӑна пултартӑм. Алӑ сулса тухса кайрӑм. Каҫхине Николаев урамӗнче вырнаҫнӑ Перекет банкне кӗтӗм. Телее, хальхинче черет пулмарӗ, ЕТК карточка ҫине укҫа чиперех хутӑм.
Медицина профилактики енӗпе ӗҫлекен республикӑри центр офисра ларакансем валли хӑнӑхтарусен комплексне шухӑшласа кӑларнӑ. Чӑваш Енӗн Сывлӑх сыхлав министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, медицина учрежденийӗсенче тӑрӑшакансем «Здоровье на рабочем месте «Начни с себя!» (чӑв. «Хӑвӑнтан пуҫла!» ӗҫ вырӑнӗнчи сывлӑх) корпоратив программине пурнӑҫа кӗртме тытӑннӑ.
Чӑн та, пӗр вырӑнта ларса ӗҫлемелли професси паян чылай. Компьютер умӗнче вӑхӑта ирттерекенсене хускану уйрӑмах ҫитмест. Капла чухне физкультура минучӗ ирттерни те тем пек паха тесе шухӑшлаҫҫӗ тухтӑрсем.
Шупашкарти ача-пӑчан 1-мӗш пульницинче, Вӑрҫӑ ветеранӗсен республикӑри клиника госпиталӗнче, Елчӗк районӗнчи пульницӑра шурӑ халатлисем тӗрлӗ хускану тӑвассине йӑлана кӗртнӗ ӗнтӗ.
Паян, нарӑс уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, Ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунне республикӑри тӳре-шара пӑр ҫинче ирттернӗ. «Шупашкар-Арена» пӑр керменне пуҫтарӑнса республика Правительствин пайташӗсемпе Шупашкар хула администрацийӗн ушкӑнӗсем хоккейла вылянӑ. Унта Михаил Игнатьев Элтепер те хутшӑннӑ. Ӑмӑрту юлташла иртнӗ пулин те ҫӗнтерме кашни вӑйӑҫ чунтан ӑнтӑлнӑ-талпӑннӑ.
Коньки ҫине тӑнӑ пуҫлӑхсене пирӗн республикӑна килнӗ РФ спорт министрӗн ҫумӗ Марина Томилова саламланӑ. Хӑй ячӗпе кӑна та мар. РФ спорт министрӗн ячӗпе. Чӑваш Енре спорта вӑйлӑ аталантарнине палӑртнӑ май вӑл кунтах Раҫҫейри ӑмӑртусене ахаль мар йӗркеленине пӗлтернӗ. Кӗркунне, сӑмах май, пирӗн республикӑра Ӗҫ ҫыннисен ҫӗршыври спартакиади иртмелле.
Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне хатӗрленӗ статистикӑна ӗненес тӗк, Шупашкарта 500 пин ытла ҫын пурӑнать. Кун пирки Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков хулан социаллӑ экономика аталанӑвне пӗтӗмлетнӗ чухне каланӑ.
Демографи лару-тӑрӑвӗ лайӑх пулни Шупашкара геоурбанистсен классификацийӗ енӗпе Раҫҫейри чи пысӑк хуласен ушкӑнне кӗме май панӑ. Шупашкарта ҫур миллион ҫын пурӑнни пирки Чӑвашстата пӗлтернӗ. Кирлӗ процедурӑсене тусан ку кӑтартӑва официаллӑ майпа ҫирӗплетӗҫ.
2015 ҫул тӗлне Шупашкарта 484 пин ҫын пурӑннӑ. 2016 ҫул тӗлне вара 491 пин ҫын унта тӗпленнӗ.
Паянхи кун пирӗн «Хастарлӑх ҫӑлкуҫӗ» видеосӑвӑсен конкурсне пӗтӗмлетмеллеччӗ. Шел те, 23 сехет ҫитрӗ пулин те кам мала тухнисене, кам парне илме тивӗҫлисене эпир хальлӗхе калаймастпӑр. Пахалас ӗҫ халӗ те вӗҫленмен-ха. Ҫавӑнпа та пӗтӗмлетӗве кӑштах куҫарма тивӗ — пуш уйӑхӗн 7-мӗшне.
Ҫак вӑхӑт тӗлне эпир нарӑсӑн 6-мӗшччен ярса панӑ пур видеосене те вырнаҫтарма ӗлкӗртӗмӗр (вӗсемпе эсир «Шкул ТВ» интернетри телеканалта паллашма пултаратӑр, пурӗ 650 яхӑн ӗҫ) тата хутшӑнакансен карточкисене пӗр вырӑна пухма. Хальхи вӑхӑтра эпир чи лайӑх ӗҫсене суйлатпӑр — ку ӗҫре видеосенчен ҫуррине ытла пӑхса тухнӑ ӗнтӗ. Кайран вара чи лайӑххисене ытти хаклавҫӑсене пӑхса тухма парасшӑн. Вӗсем те хакланӑ хыҫҫӑн вӑтам балл шутласа кӑларса малти вырӑнсене палӑртӑпӑр. Парне илме тивӗҫлисене кашни ушкӑнра 10-шар ӗҫ палӑртас шухӑшлӑ. 1-мӗш вырӑна 1 ӗҫ тивӗҫӗ, 2-мӗшне — 2; 3-мӗшне — 3 ӗҫ. Тата тӑватӑ ӗҫе хавхалантару парнипе савӑнтарӑпӑр. Ҫапла май 50 хутшӑнакана чыслас шухӑшлӑ (5 ушкӑн; кашнинче 10 ӗҫ).
Ӑмӑрту статистики пирки.
«Нон-стоп» этрада ташшисен ача-пӑча ушкӑнӗ Хусанта иртнӗ «Вдохновение-17» конкурсран лауреат дипломӗпе таврӑннӑ.
Конкурс фестивале пултарулӑх ушкӑнӗсем, солистсем (вӗсен йышӗнче чун ыйтнипе юрлакансем те, профессионалсем те пулнӑ) хутшӑннӑ. Ачасем «Инструментпа юрласси», «Хореографи», «Вокал», «Хорпа юрласси» номинцисенче пултарулӑхне кӑтартнӑ.
Шупашкарти ача-пӑча пултарулӑх ҫурчӗн «Нон-стоп» эстрада ташшисен ушкӑнӗ виҫӗ хореографи постановки лартнӑ: «Сунчӑкпа ташласси», «Ращара», «Театр». Сӑмах май, «Хореографи» номинацире Раҫҫейри тӗрлӗ регионти 60 ытла ушкӑн тупӑшнӑ.
Шупашкар ҫыннисемпе хӑнисем валли Пӗтӗм Раҫҫейри ярмӑркка уҫӑлӗ. Кӑҫал вӑл нарӑсӑн 23-мӗшӗнче «Мегастрой» гипермаркет павильонӗнче уҫӑлӗ. Мероприятие «Удмуртия» курав центрӗ йӗркелӗ.
Ярмӑрккана Раҫҫейри 30 регионти 70 предприяти хутшӑнӗ. Сентресем ҫинче Сахалинтан, Камчаткӑран кӳрсе килнӗ пулӑ вӑлчи, пулӑ пулӗҫ. Ҫавӑн пекех фермерсем хатӗрленӗ чӑкӑтсене, сӗт юр-варне, Таджикистанри тата Узбекистанри мӑйӑрсене тата ытти япалана сутӗҫ. Корея, Япони, Китай продукцине те — соус, икерчӗ тата ытти те — туянма май пулӗ. Ярмӑрккара ҫи-пуҫ илме те, интерьера улӑштарма та май килӗ. Сочирен, Шри-Ланкӑран илсе килнӗ техӗмлӗ чей те ӗҫме сӗнӗҫ.
Ярмӑркка нарӑс уйӑхӗн 27-мӗшӗччен ӗҫлӗ.
Тӑван ҫӗршыв вӑрҫин ветеранӗ Александр Латвинов Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунӗ умӗн 90 ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ. Вӑл — юрӑ пуххисен авторӗ.
Александр Латвинов Самарта ҫуралнӑ. Вӑл 1942 ҫулхи раштав уйӑхӗн 9-мӗшӗнчен пуҫласа 1945 ҫулхи юпан 1-мӗшӗччен ҫар объекчӗсене сыхланӑ. Кайран Вӑрмар районӗнче тата Шупашкарта вӑй-хал культурин тата ӗҫ урокӗсене ертсе пынӑ.
Александр Латвинов пушӑ вӑхӑтра карҫинкка, панно ҫыхать. Вӑл халӗ те сӑвӑ ҫырать, юрӑ хайлать. Ветеран темиҫе диск кӑларнӑ ӗнтӗ. Унта патриотлӑх тата ача-пӑча юррисем кӗнӗ.
-2.7 °C