Украинӑра мӗн пулса иртнине кура тӗнче тепӗр майлӑ ҫаврӑнса ӳкрӗ. Раҫҫейпе ытти патшалӑхсем хушшинчи ҫыхӑнусем начарланса кайрӗҫ. Вӑрҫӑ сиенлӗхӗ яланах халӑх ҫине ӳкет, ҫавӑн чӑтмалла. Ывӑл-хӗрне ҫара пани ҫеҫ мар, пурлӑх тӗлӗшӗнчен патшалӑха пулӑшасси те халӑхранах.
Хаклӑ йӑхташӑмӑрсем, эпӗ сире ҫакна каласшӑн. Тӑван Ҫӗршывӑмӑршӑн хальхи йывӑр тапхӑрта хамӑр яваплӑха манар мар. Чӑвашӑн чи паха енӗсенчен пӗри вӑл ҫын хуйхи-суйхине чӗрене илсе пулӑшма тӑрӑшасси. Йывӑрлӑха пула Украинӑран куҫса килнӗ кулянуллӑ ҫынсене пулӑшма хал ҫитересчӗ. Ятарлӑ фонда банк урлӑ кӑштах укҫа хумалли мел те пур. Халӑхпа халӑх хушшинчи туслӑх ӑшши пӗртте пач сӳнекен япала мар. Калӑпӑр, кунтан хӗссе кӑларса янӑ сывах мар Ҫеҫпӗл Мишшине Остер халӑхӗ хӑй патне илни мӗне тӑрать! Ӑна вӗсем паян та хисепелеҫҫӗ, хӑйсен сӑвӑҫи теҫҫӗ. Гитлер вӑрҫи вӑхӑтӗнче вара пиншер украинец хӑй ҫӑлӑнӑҫне Чӑвашра тупнӑ. Халӗ те манмаҫҫӗ, ҫакна Ҫеҫпӗл вилтӑпри ҫине йӑмрасем лартма кайсан хам курнӑ. Паян та ҫапла пултӑр, хамӑр пирки ырӑ ят хӑварар.
Нумаях пулмасть (нарӑс уйӑхӗн 26-мӗшӗнче) Крым Республикинчи Евпатори хулинче пурӑнакан чӑваш арӗ Василий Иванов 90 ҫул тултарнӑ.
Василий Иванович Чӑваш Енри Канаш районӗнчи Ҫатӑрка ялӗнче ҫуралнӑ. Саппасри полковник. 1980-1988 ҫулсенче вӑл Евпаторинчи инҫет космос ҫыхӑнӑвӗн ҫар чаҫӗн командирӗ пулнӑ. Тӗрлӗ ҫулта Чӑваш Республикин Крымри элчи пулнӑ.
Севастопольти чӑвашсен пӗрлӗхӗн хастарӗ Андрей Яковлев юбиляра ӑшшӑн саламласа «нумай нумай ҫул пурӑнма ҫирӗп сывлӑх, иксӗлми телей, малалла та пысӑк пӗлтерӗшлӗ ӗҫсем тума вӑй-хал» суннӑ, «ырӑ ӗҫсемшӗн пархатар курмалла пултӑр сирӗн, Василий Иванович!», — тенӗ вӑл.
Паян, нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, — Тӑван чӗлхесен кунӗ. Ҫавна май Фейсбукра Леонид Пэленич хӑйӗн шухӑшне ҫыпрса пӗлтернӗ. Тӗрӗсрех палӑртсан, чун ыратӑвне темелле-тӗр.
«Паян пур чӑвашӑн кӑмӑла ҫӗклемелли кун. Пурте тенӗ пекех пӗлетпӗр ӗнтӗ, паян пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхесен кунӗ. Ҫав хушӑрах ҫак йӑпануллӑ самантра темле савӑк туйӑмсем пур пулин те, те тӗнчери лару-тӑрӑва пула, те «мӗн юлать-ши тата эпӗр кайсан?», — шухӑша пула темле салхулӑх чӗпӗтет чуна... «Каласан — ҫынна йывӑр, каламасан — хуна йывӑр». Эпир мар, тӑван халӑх каланӑ! Тӗнчене чӗлхе тытса тӑрать тетпӗр пулсан, кӑштах малалла ҫырма та тивет пулӗ.
Юрӗ. Маларах каланӑ шӑпаллӑ шухӑш ҫаврӑнӑлӑхне илес пулсассӑн, чи малтан ҫапах та пирӗншӗн те ку уяв лайӑх самант пулнине палӑртмаллах. Эпир те хамӑр тӑван чӗлхепе калаҫнине, пурӑннине, юрласа-ташласа савӑннине тепӗр хут ҫак ҫӗрпе пӗлӗт хушшинчи тӗнчене чӑннипех (курмӑш-илтмӗш пуррисем те ҫук мар пулӗ!) пӗлтерме пултаратпӑр. Ӑнланатпӑр-ха, ӑна юратни кӑна ҫителӗксӗр, ҫине тӑрсах сыхласа хӑварма, аталантарма тӑрӑшмалла. Пӗтӗмпех хамӑртан килет. Ҫак шухӑш кашни чӑвашӑн юнри-чунри-чӗрери малашнехи талпӑнӑвӗ пулмаллах тесе калассӑм килет!
Мускаври Некрасов ячӗллӗ вулавӑшра «СӑмахКун» чӑвашла калаҫу клубӗ ӗҫлет. Кун пирки Ахполат Турхан тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенчен пӗринче пӗлтернӗ.
Мускаври хастарсем хальхинче ӑна ҫӗнӗ форматпа йӗркеленӗ.
«Паян пирӗн патра хӑна пулчӗ, Сантӑр Савкилта (Александр Савельев) ӑсчах- чӗлхеҫӗ. Вӑл чӑваш халӑхӗпе чӑваш чӗлхин кун-ҫулӗ пирки каласа пачӗ. Zoomра та трансляци пулчӗ. Кӑсӑклӑ лекци хыҫҫӑн ыйтусем ҫине хуравларӗ», – тесе пӗлтернӗ Ахполат Турхан.
Иркутск тӑрӑхӗнчи чӑвашсем валли «Моя чувашская семья» (чӑв. Манӑн чӑваш ҫемйи) фотоӗҫсен конкурсне ирттернӗ. Кун пирки асӑннӑ тӑрӑхри йӑхташӑмӑрсен «Юлташ» ассоциацийӗн ертӳҫи Вероника Тимофеева Фейсбукра пӗлтернӗ.
«Конкурс йӗркелӳҫисем тӗп ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма тӗллев лартман, паллах. Вӗсем Иркутск тӑрӑхӗнче пурӑнакан чӑвашсен пысӑк ҫемйине кӑтартас тенӗ», — уҫӑмлатнӑ Вероника Тимофеева.
Конкурса 20 ҫемье хутшӑннӑ. Сӑнӳкерчӗк тӑрӑх Афероноксен, Быковсен, Белковсен, Ваняркинсен, Ковалевсен, Машугинсен, Салминсен, Никифоровсен, Тимофеевсен ҫемйисем, сӑмахран, хӑйсем йӑла-йӗркене тытса пынине кӑтартас тенӗ курӑнать.
Шупашкарта «Чӑн Чӑваш» чӑвашла хутшӑну клубӗн иккӗмӗш тӗлпулӑвӗ иртнӗ. Ку хыпара Шупашкарта ҫуралса ӳснӗ Виктор Чугаров режиссёр Фейсбукра ӗнер, нарӑс уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, пӗлтернӗ.
«Пирӗн хӑна «Хӗвеллӗ кустӑрмасем» юхӑмӑн ертӳҫи Вячеслав Платонов пулчӗ. Вӑл пире 1991 ҫулта йӗркеленӗ чӑваш культурин «Пайтул» обществи ҫинчен каласа пачӗ. «Ҫӳлти Хӑват» тата «Хӗвеллӗ кустӑрмасем» пӗрле ырӑ ӗҫсем малалла ирттересшӗн...», — тесе хыпарланӑ хулара ӳссе чӑваш чӗлхине хӑй ҫине тӑнипе вӗреннӗ Виктор.
Иркутск тӑрӑхӗнчи чӑвашсен «Юлташ» ассоциацине йӗркеленӗренпе 30 ҫул ҫитнӗ. Ӑна 1990 ҫулхи раштав уйӑхӗн 29-мӗшӗнче пуҫарса янӑ. 2001 ҫулта «Юлташ» культура центрӗнчен наципе культура автономийӗ туса хунӑ.
Паллӑ кунпа ассоциаци ертӳҫине Вероника Тимофеевӑна Иркутск облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Игорь Кобзев саламланӑ май Тав хучӗпе чысланӑ. Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев та йӑхташӑмӑрсене саламланӑ. Кун пирки Вероника Тимофеева Фейсбукра ӗнер, кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, хыпарланӑ.
Иркутск тӑрӑхӗнчи йӑхташӑмӑрсен ассоциацийӗн пӗрремӗш ертӳҫи Михаил Романов пулнӑ. Вӑл Пушкӑртстанри Пелепей районӗнчи Семёновка ялӗнче ҫуралнӑ, Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ. 1999 ҫулхи чӳк уйӑхӗнчи йӑхташӑмӑрсен пӗрлешӗвне Александр Иванов ертсе пыма тытӑннӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче Владимир Степановӑн «Великие битвы наших предков. Пирӗн несӗлсен аслӑ вӑрҫисем» кӗнеки пичетленсе тухнӑ. Ҫӗнӗ кӑларӑма «Кӑсӑклӑ теҫетке» ярӑмпа кӑларнӑ. Кӗнекене Дмитрий Литаврин художник илемлетнӗ. Ҫӗнӗ кӑларӑмӑн тиражӗ — 1000 экземпляр.
Владимир Степанов тӑван халӑхӑмӑрӑн мӑн аслашшӗсем хутшӑннӑ 10 аслӑ вӑрҫӑ ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Асӑннӑ хирӗҫтӑрусем Евразин тӗрлӗ вырӑнӗнче тата тӗрлӗ саманара пулса иртнӗ. Пирӗн йӑхташӑмӑрсене маларах «чӑваш» этнонимпа пӗлмен.
«Великие битвы наших предков. Пирӗн несӗлсен аслӑ вӑрҫисем» кӗнекене аслӑ классенчи шкул ачисем валли тесе кун ҫути кӑтартнӑ. Автор хӑйӗн очеркӗсемпе аслисем те кӑсӑклансах паллашасса шанать.
Иркутск тӑрӑхӗнче чӑваш тӗррине тӗрлеме хӑнхтарӗҫ. Ку хыпара эпир унти йӑхташӑмӑрсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Вероника Тимофеева Фейсбукра хыпарлани тӑрӑх пӗлтӗмӗр.
Тӗрлеме юратакансене е ҫак ӑсталӑхпа кӑсӑкланакансене «Алӑсти» пултарулӑх мастерскойне чӗнеҫҫӗ.
Унта ҫырӑннисем чӑваш тӗррин вӑрттӑнлӑхне алла илӗҫ, вӑл е ку эреш мӗне пӗлтернине ӑнланма пуҫлӗҫ.
Пултарулӑх мастерскойӗ Иркутск хулинчи «ГОРОД» ресурс центрӗнче (вӑл Литвинов урамӗнчи 16-мӗш «в» ҫуртри 304-мӗш офсра вырнаҫнӑ) ӗҫлӗ. Ыйтса пӗлмелли телефон номерне те (8-914-904-13-04) кӑтартнӑ.
Раҫҫей историйӗн пӗрремӗш обществин пуҫлӑхӗ, историк тата сӑвӑҫӑ Вяземский патне 1824 ҫулхи июнӗн 7-мӗшӗнче, вырӑс сӑмахлӑхӗн хуҫи Пушкин Александр Сергеевич шӑпах ҫапла ҫырнӑ: "Пирӗн, чӑвашсен, критиксем ҫук." Анчах та критика вӑл ҫитменлӗхсем ҫинчен япӑх кӑтартни. Пушкин вахӑтӗнче критиксене юратман.
Пушкин ӗҫӗсене тӗпчекенсем калани тӑрӑх Александр Сергеевич Пушкин чӑваш халӑхӗ ҫинчен Николай Карамзин истори тӗпчевҫинчен пӗрремӗш хут илтнӗ. 1816 ҫулти ҫу вӑхӑтӗнче Карамзин ҫемйи Патша ялӗнче пурӑннӑ. Александр Пушкин вӗсен патӗнче час-часах пулкаланӑ. Карамзин вара чӑвашсем ҫинчен лайӑх асӑннӑ. Пушкин библиотекин ҫӳлӗкӗсем ҫинче Бичурин кӗнекисем, Рычков кӗнекисем, вӑл кӗнекесенче чӑвашсем ҫинчен ҫырнӑ цитатӑсене палӑртнӑ. Чӑваш Енре ҫуралса ӳснӗ Никита Бичурин аслӑ поэта, чӑвашсем ҫинчен нумай каласа кӑтартнӑ, хӑй чӑваш пулнӑран.
Ҫапла ӗнтӗ, Пушкин чӑвашсем ҫинчен, Карамзинран та, Бичуринран та питӗ лайӑх пӗлнӗ. Вӗсем мӗнле пурӑнаҫҫӗ, пӗр-пӗрин ҫине мӗнле пӑхаҫҫӗ, кашнине хӑйсен ирӗклӗ обществинче, ялӗсенче пулӑшаҫҫӗ.
-0.7 °C