Шупашкарта Раҫҫейри тӗрӗк халӑхӗсен фестивалӗ иртесси пирки маларах эпир пӗлтернӗччӗ. Унта килес кӑмӑл пуррине 12 регионти 14 ушкӑн пӗлтернӗ. Ҫавӑн пек шухӑш пуррине палӑртнисем Самар, Ӗренпур, Липецк, Аҫтӑрхан, Челепи облаҫӗсенчен, Алтай крайӗнчен, Татарстан, Калмӑк, Кабардин-Балкар, Пушкӑртстан, Удмурт Республикисенчен.
Фестиваль ҫурла уйӑхӗн 19–22-мӗшӗсенче иртмелле. Ӑна республикӑмӑрӑн тӗп хули ҫуралнӑ куна уявланӑ май йӗркелеме йышӑннӑ.
Тӗрӗк халӑхӗсен фестивальне курма пыракансем культура тата спорт мероприятийӗсем килӗшессе шанаҫҫӗ. Сӑмахран, кӗрешсе вӑй виҫӗҫ, тӗрлӗ куравра хӑйсен культурипе паллаштарӗҫ, ун ҫинчен каласа кӑтартрӗҫ. Юрӑ-ташӑсӑр та иртмӗ, паллах, Шупашкарта пухӑнакан тӗрӗк халӑхӗсен фестивалӗ.
Чӑваш ҫӗрӗ хӑйӗн историйӗпе, историлле вырӑнсемпе пуян. Ҫавна асра тытса Ҫӗрпӳ районӗнчи Ҫырмапуҫ ял тӑрӑхӗнче Улӑп палӑкне уҫнӑ.
Улӑп ҫинчен халап вуламан ҫын пирӗн хушӑмӑрта ҫук пулӗ. Унта ҫырнӑ тӑрӑх, ҫав патер тӑван халӑхӑмӑрӑн несӗлӗсене тӑшманран та инкек-синкекрен хӳтӗленӗ.
Ҫырмапуҫӗнче уҫнӑ палӑк ҫине чӑвашла, анчах руна ҫырулӑхӗнчи сас паллисемпе ҫавӑрттарса хунӑ. Текстне Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ Станислав Михайлов-Юхтар хатӗрленӗ. Палӑка вырӑнти ял тӑрӑхӗн, культура тата вӑл тӑрӑхра пурӑнакансен вӑйӗпе хатӗрленӗ. Ҫӗрпӳ районӗнчи Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ Вячеслав Егоров самай пулӑшнӑ. Палӑк йӗри-тавра кивӗ ҫӑва, вӑл 3 гектар ҫинче вырнаҫнӑ. Унта чӑвашсене православи тӗнне йышӑниччен пытарнӑ теҫҫӗ.
Палӑк уҫма йӗркеленӗ мероприятие Геннадий Юмарт, Николай Ишентей, Александр Ильин Улӑпа халалласа ҫырнӑ сӑвӑсене вуланинчен пуҫланӑ.
«Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ Фейсбукри страницӑра ХӐЮллӑ пулма чӗнсе каланӑ. «Чӑваш нацин хӑй ӑнланулӑхне аталантарас, тӑван патшалӑх пӗлтерӗшне халӑхра палӑртса тӑрас тӗллевпе пӗлтӗртенпе «Чӑваш хӑйӑвӗ» вӗҫӗмсӗр акцине пуҫарса халӑх уявӗсенче, наци ыйтӑвӗпе ҫыхӑннӑ мероприятисенче чӑваш хӑйӑвне парнеленӗ, кӑҫал Чӑваш Республикин Патшалӑх паллисен кунне халалласа ку акцие тетелте «ХӐЮллӑ пул!» флешмоб пек ирттертӗмӗр», — тесе ҫырнӑ «Ирӗклӗх».
Чӑваш хӑйӑвӗ кирлӗ пулсассӑн ушкӑн ертӳлӗхне тӗнче тетелӗнче е irekleh@gmail.com электрон адреспа ҫыру ҫырма ыйтнӑ.
Сӑмах май, «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ ҫывӑх вӑхӑтра чӑваш хӑйӑвне пин метр тӑршшӗ илессине пӗлтерет. Апла пулсан, вӑл пурин валли те ҫитмелле. Мӗнех, ХӐЮллӑ пулар.
Чӑваш Гербӗ пирки статья ҫырса кӑлартӑм. Халь вара Чӑваш Гимнӗ прки сӑмах хускатас терӗм.
Кунта ак Чӑваш Гимнне телефон ҫине вырнаҫтарас пирки сӑмах пырать.
Хамӑрӑн гимн пирки унчченех тӗрлӗ ҫынсем каланӑ шухӑшсене аса илтерес килчӗ.
Герман Лебедев тата Илле Тукташ ӑсталанӑ хайлав — чӑннипе Чӑваш Республики тӗлӗшпе пулман малтан. Кайран та ку авторсем унта урӑх шухӑш кӗртмен. Сталинла СССР — акӑ вӗсен мухтамалли "объекчӗ". Тӑван Ҫӗршыв тени шӑпах ҫавна пырса тивет унта.
Искусствоведени ӑславӗсен докторӗ, Чӑваш Республикин Пуҫлӑхӗн Канашҫи М.Г.Кондратьев кӗвви пирки ытлашши мажорлӑ тетчӗ. Шутсӑр хаваслӑх тулса тӑни пирки ҫапла каланӑ ӗнтӗ. Тен, гимнӑн шӑпах ҫапла пулмалла та ? Ҫук, апла пулмалла мар! Тулли витререн тӑкӑнас пек шутсӑр хаваслӑх гимнра пачах та кирлӗ мар иккен. Шӑпах ҫапла шутланӑ Михаил Григорьевич Кондратьев мусӑк ӑславҫи. Мӗншӗн юрамасть-ха? Ҫакӑн ҫинчен шутланӑ май, ӑҫлавҫӑ ҫапла каласа хунӑ: гимнсене уявсенче кӑна мар, ытти самантсенче усӑ кураҫҫӗ.
Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗ ҫывӑхӗнче вырнаҫнӑ Чемен картинче ӗнер Пӗтӗм Раҫҫей шайӗнчи Ҫимӗк уявне ирттерчӗҫ. Тепӗр май ӑна Хравути пуххи теҫҫӗ. Ҫӗнӗрен чертсе тӑратнӑ уяв кӑҫал иккӗмӗш хут иртрӗ. Уяв ячӗ хравути (ыхра вути) курӑк ятӗнчен пулнӑ.
Хравути пуххине сумлӑ хӑнасем, инҫетрен килнисем ҫитнӗччӗ. Вӗсем хушшинче — Культура министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов, Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Олег Ерманов, Шупашкар районӗн пуҫлӑхӗ тата ыттисем пулчӗҫ.
Хравути пуххи пуҫланас умӗн вырӑнти таврапӗлӳ музейне уҫрӗҫ. Унта Таврапӗлӳҫӗсен пӗрлӗхӗн ертӳҫи Сергей Сорокин паллаштарчӗ.
Уяв кӑсӑклӑ та савӑнӑҫлӑ иртрӗ. Халӑх кунта Раҫҫейӗн чылай регионӗсенчен хӑнасем пухӑнчӗ — Якутинчен те Мускавран та, тата ытти тӑрӑхсенчен те пулчӗҫ. Уяв йӗркелӳҫисем пире пӗлтернӗ тӑрӑх хӑнасем ҫавӑн пекех Майамирен, Швейцарирен те ҫитнӗ.
Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхне кӗрекен кашни ял хӑйӗн кӗтесне йӗркеленӗ, апат-ҫимӗҫне хатӗрленӗ. Вӗсен ӗҫме-ҫимипе ятарлӑ комисси паллашрӗ, кашни ял кӗтесне хак парса тухрӗ. Кашни 15 ял хӑйӗн кӗтесне хӑйне евӗр йӗркеленӗ. Сӗтеллисем апат-ҫимӗҫпе пуянччӗ, тӗрлӗ йӑла-йӗркесемпе паллаштарчӗҫ.
Шупашкарта «Амазони» этнокомплекса тӑвас сӑмах пуҫласа тухнӑранпа вӑхӑт самай иртрӗ. Кайран ӗҫ майӗпен вырӑнтан хускалчӗ. Комплексшӑн яваплисем проектпа федераци программине, «2011-2018 ҫулсенче РФ туризма аталантарасси» ятлине, лекрӗҫ, укҫана унтан та илейрӗҫ. «Шупашкара 500 ҫул» паркра ӗҫ хускални халӗ сисӗнет. Ҫак уйӑхӑн ҫурринче унта журналистсене илсе кайса кӑтартрӗҫ. Вӗсене ытти объектпа пӗрлех амазонкӑсен тӑватӑ кӳлепине вырнаҫтарнине кӑтартнӑччӗ.
Этнопаркри ӗҫсемпе паллашма ҫак кунсенче «Чеб ру» порталти журналистсем те кайнӑ. Вӗсен вичкӗн куҫӗ Халӑх паттӑрӗсен эпосӗнчи сӑнарсен аллейине хытах тишкернӗ. Амазонкӑсенчен пӗри ҫеҫ тухья тата чӑваш тӗрриллӗ тумтир тӑхӑннӑскер иккен. Пӗри аллине амантнӑ ҫын пек тытса тӑнӑн туйӑннӑ, тепри — урасӑр тейӗн...
Ҫӗртме уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Николай Карлин композитор вилнӗ. Елчӗк районӗнчи Аслӑ Елчӗкре ҫуралса ӳснӗскер юлашки вӑхӑтра Самар тӑрӑхӗнчи Сергиев районӗнче пурӑннӑ. Пӗлтӗрхи вӑл 70 ҫулне паллӑ турӗ. Ҫав ятпа тӑван республикӑра тӗрлӗ мероприяти ирттерчӗҫ. Елчӗкри историпе краеведени музейӗнче курав йӗркеленӗччӗ. Музей хӑйӗн хӑнисене Николай Карлин юррисемпе, сӑнӳкерчӗкӗсемпе, хаҫатра ун ҫинчен тӗрлӗ ҫулта ҫырнисемпе, унӑн юррисен пуххисемпе паллаштарнӑччӗ. Юбилей ячӗпе Шупашкарти Яков Ухсай ячӗллӗ культура керменӗнче ирттернӗ.
Паян елчӗксем хӑйсен пултаруллӑ ҫыннипе, республикӑра ят ҫӗнсе илнӗ ҫынпа, Николай Карлинпа, сывпуллашнӑ. Унта унӑн тӑванӗсем, ӑна пӗлекенсем тата ыттисем пуҫтарӑннӑ.
Паян Шупашкарта Республика кунӗ кӗрлет. Уяв, паллӑ ӗнтӗ, ытти хӑш-пӗр тӑрӑхра та иртет. Пӑрачкав районӗнче, ав, ҫав ятпа ҫӗнӗ ача пахчи уҫнӑ, йывӑҫран бензин пӑчӑкпа хитре скульптура касса кӑларакансен Пӗтӗм Раҫҫейри фестивалӗ ӗҫленӗ.
Шупашкарта паян 17 сехетре пин сасӑллӑ ача хорӗн сассипе киленме май килнӗ. Тӗп хуламӑрти Атӑл кӳлмекӗ патӗнчи Анне палӑкӗ патӗнче вӗсем валли ятарласа сцена хатӗрленӗ.
Аса илтерер, пирӗн республикӑран хора 614 ача хутшӑннӑ. Вӗсенчен 350-шӗ — Шупашкар ачисем. 384 ача Раҫҫейри 32 регионтан килнӗ.
Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ хорӗ юрланӑ вӑхӑтра ҫумӑр ҫума пуҫлани те ачасене шиклентереймен. Ҫумӑртан хӳтӗленмеллисем тӑхӑнса вӗсем юрланӑ. Репертуарта чӑваш юррисем те пулнӑ.
Паян Шупашкарта кӑҫалхи ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Чӑваш чӗлхипе ирттернӗ пӗтӗм тӗнчери олимпиада ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ. Ун пекки кӑҫал пуҫласа пулнӑ. Хальхинче 25 ҫула ҫитмен 350 ытла шкул ачипе студент хутшӑннӑ. Вӗсем — хамӑр тӑрӑхран ҫеҫ мар, республика тулашӗнчен тата чикӗ леш енчен те.
Олимпиадӑна «Чӑваш чӗлхи – тӑван чӗлхе» тата «Чӑваш чӗлхин илемӗ» енсемпе йӗркеленӗ.
«Чӑваш чӗлхи – тӑван чӗлхе» енӗпе 51 ача хутшӑннӑ, вӗсенчен пиллӗкӗшӗ — Тутарстанран, пӗри – Пушкӑртстанран, виҫҫӗшӗ — Чӗмпӗр облаҫӗнчен. Ултӑ ҫамрӑк ҫӗнтернӗ: Мария Ядрицова (Йӗпреҫри 2-мӗш шкул); Любовь Сергеева (Куславккари 2-мӗш шкул); Юлия Ярдухина (Шупашкарти 62-мӗш шкул) Ираида Якимова (Тӑвай районӗнчи Курнавӑш); Павел Васиков (Тутарстанри Аксу районӗнчен, Регина Андреева (Вӑрнар районӗнчи Санарпуҫӗнчен).
«Чӑваш чӗлхин илемӗ» ен дистанци мелӗпе иртнӗ. Унта тӗрлӗ ҫӗрте пурӑнакансем хутшӑннӑ, турцирен те пулнӑ.
Кӑҫалхипе 28-мӗш хут иртекен Чунҫӳрев ҫула утӑ уйӑхӗн 2-мӗшӗнче тухӗ. Вӑл хӑйӗн ҫулне Шупашкарта пуҫлӗ те инҫетри Туркестан таранах ҫитӗ. Каялла, Шупашкара, утӑ уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ҫитесшӗн.
Тӗплӗрех маршручӗ вара ҫакнашкал: Шупашкар — Чӗмпӗр — Ҫирӗклӗ Тук (Верхнеигнашкино) — Ӗренпур — Актӳпе (Актюбинск) — Аральск — Хӗрлӗ Урта (Кызыл Орда) — Туркестан — Чимкент — Мӑн Пулак — Шупашкар. Чунҫӳревҫӗсем яланхи пекех концертсем лартӗҫ, чӑвашсен мӑн аслашшӗсем пурӑннӑ вырӑнсене ҫитсе курӗҫ. Чи малтанхи чарӑну Ӗренпур облаҫӗнчи Ҫирӗклӗ Тукра пулӗ. Кунта вӗсем концерт та лартӗҫ. Ҫавӑн пекех концерт Туркестанра пулӗ. Кӑҫалхи Чунҫӳревӗн тӗп тӗллевӗ Купрат хана асӑнса лартнӑ барьельеф патне ҫитсе пуҫ таясси. Унта ҫулҫӳреве тухнисем вӑйӑ карти те тӑвасшӑн.
Чунҫӳреве тухма кӑмӑл пур пулсан 8-927-667-93-23 телефонпа шӑнкӑравлама пултаратӑр. Хакӗ: аслисемшӗн 10 пин тенкӗ, шкул ачисемпе студентсемшӗн — 5 пин тенкӗ.
+20.3 °C