Тӗмен облаҫӗнчи Горьковка тата Солобаево вӑтам шкулӗсенче педагогсем валли чӑвашла семинарсем иртнӗ. Унта Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ вӗрентекенӗ Юлия Анисимова тата Геронтий Никифоров педагог пулнӑ. Вӗсене вӑл тӑрӑхри чӑвашсен «Тӑван» наци ассоциацийӗ Чӑваш культурин кунӗсене йыхравланӑ.
Ассоциаци ертӳҫи Ираида Маслова уйӑхлӑх вӑхӑтӗнче тем тӗрлӗ мероприяти ирттерес шухӑшлине пӗлтернӗ. Ака уйӑхӗн 12-мӗшӗнче чӑваш юрри-ташшиллӗ уяв йӗркелесшӗн. Ака уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Никита Бичурин ӑсчах ҫуралнӑранпа 240 ҫул ҫитнине халалласа курав уҫасшӑн. Ун чухнех наци апат-ҫимӗҫне астивсе пӑхтармашкӑн май туса парасшӑн. Ака уйӑхен 15-мӗшӗнче Тобольскра Никита Бичуринӑн асӑну хӑмине уҫасшӑн. Ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче «Ман тӑван ен» фотоконкурса пӗтӗмлетесшӗн.
Чӑваш Енри вӗрентекенсен семинарӗ Чӑваш культурин кунӗсене уҫакан мероприяти тесе хакламалла. Унта чӑваш мар ачасене ют халӑх культурипе, кунта сӑмах чӑвашсем пирки пырать, епле кӑсӑклантармалли ҫинчен калаҫнӑ.
| АКА | 02 |
Пуш уйӑхӗн пиллӗкмӗш, юлашки эрнинче Чӑваш халӑх сайчӗ ҫак хыпарсемпе паллаштарчӗ (вӗсене ытти чухнехи пекех чи нумай пӑхни тӑрӑх вырнаҫтарнӑ):
• «Ирӗклӗх» хастарӗсем Раҫҫей Федерацийӗн вӗренӳ министрӗ патне ҫыру яни пирки пӗлтертӗмӗр;
• Аксаковпа Николаев депутатсем камсемпе тӗл пулса калаҫни ҫинчен каласа патӑмӑр;
• Культура минстрӗн виҫҫӗмӗш ҫумӗ пулма кама лартнине пӗлме пултартӑр;
• Паян 85 ҫул тултарнӑ Владимир Агеев кӑкӑрӗ ҫине менле медаль ҫакни пирки хыпарларӑмӑр;
• «Чӗнтӗрлӗ чаршав» конкурсра кӑҫал кама чыслани ҫинчен каласа патӑмӑр;
• Чапаев палӑкӗ умне тухнӑ ҫынсене мӗншӗн тытса чарма пуҫланин вӑрттӑнлӑхне уҫрӑмӑр;
• Владимир Иванов педагогика университетне ертсе пырӗ-ши тесе пуҫа ватрӑмӑр;
• Нумай ачаллӑ ҫемьере 13-мӗш ача ҫут тӗнчене килни пирки хыпарларӑмӑр;
• Ҫӗнӗ Шупашкартан Шупашкара ҫула тухакансен нушине транспорт министрӗ тӗрӗслени пирки пӗлме пултартӑр;
• Пуҫа алебастр ӑшне чиксен мӗн пулни пирки ҫырса кӑтартрӑмӑр.
Паян, пуш уйӑхӗн 31-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн тата Шупашкар хулин архитектура управленийӗн Хула тӑвакан канашӗсен пӗрлехи ларӑвӗ иртнӗ. Унта Шупашкарта тӑвакан «Этника Чӑваш Енӗ» туризмпа рекреаци кластерне тӑвас ыйтӑва черетлӗ хутчен хускатнӑ.
Кластер икӗ пайран тӑрать: Шупашкара 500 ҫул паркра ҫӗкленекен «Амазони» комплексран тата Шупашкар районӗнчи Кӑшавӑш ҫывӑхӗнчи «Ясна» экоялтан.
Проект менеджерӗ Марина Федорова паянхи канашлура пӗлтернӗ тӑрӑх, унччен ӳснӗ-йывӑҫ тӗм вырӑнне хаклӑ йышши хитрисене лартӗҫ, чечек нумай ӳстерӗҫ тата икӗ ҫӗрте музыка фонтанӗ вырнаҫтарӗҫ.
Республика кунӗ тӗлне тӑван халӑхӑмӑрӑн наци эпосӗнчи паттӑрсен аллейине уҫӗҫ.
Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ «Этника Чӑваш Енӗ» проекта пурнӑҫламашкӑн Ростуризм тепӗр 200 миллион ытла тенкӗ уйӑрнине пӗлтернӗччӗ.
Культурӑпа наци чӗрӗлӗвӗн «Ирӗклӗх» обществи, «Хавал» юхӑм хастарӗсем тата ытти чӗрӗ ҫын пӗр шухӑшлӑ пулса ҫак кунсенче Раҫҫейӗн вӗренӳ министрӗ Ольга Васильева патне ҫыру янӑ. Вӗсем хӑйсен пӑшӑрханӑвне 4-мӗш класс хыҫҫӑн Пӗтӗм Раҫҫейри тӗрӗслев ӗҫне ирттерессипе сӑлтавланӑ. Тата тӗрӗсрех каласан, тӗрӗслеве математикӑпа, тӑван тавралӑха вӗрентекен предметпа тата вырӑс чӗлхипе ҫеҫ тыттарни вӗсене тӗлӗнтернӗ.
Ҫыру авторӗсем Чӑваш Енри 455 шкултан ҫурринчен ытларахӑшӗнче пуҫламӑш классенче чӑвашла, 16-шӗнче тутарла, 3-шӗнче ирҫелле вӗрентнине палӑртнӑ. Апла пулин те тӗрӗслеве пурин те вырӑсла пурнӑҫламалла. Кӑҫал тӗрӗслев ӗҫне 5, 10 тата 11-мӗш классенче те чылай предметпа ирттермелле.
Хастарсем шухӑшланӑ тӑрӑх, тӗрӗслев заданийӗсене наци чӗлхи ҫине куҫармалла.
Мурманск облаҫӗнчи ӳнер музейӗнче вӑл тӑрӑхри чӑвашсен наци автономийӗн ертӳҫин Раиса Сардакован куравӗ уҫӑлнӑ. Унта вӑл хай ӑсталанӑ ӗҫсене тӑратнӑ.
Аякра пурӑнакан чӑвашсен наци автономине ертсе пыракан хастар ҫак хӗрарӑм чӑваш тӗррипе тахҫанах кӑсӑкланать. Кӑсӑкланать кӑна та мар, Раиса Степановна чӑваш ҫи-пуҫне ӑсталать. Тепӗр чух пӗр ӗҫе пурнӑҫлама ӑна ҫулталӑк та кирлӗ иккен. Апла пулин те Раиса Садакова вӑхӑта шеллемест. Чун юратнӑ ӗҫе вӑл ачисемпе мӑнукӗсене хӑнӑхтарать.
Ӳркенмен хӗрарӑм чӑвашсен культурипе ҫыхӑннӑ Мурманскри мероприятисене вӗҫӗмех хутшӑнать. Пуш уйӑхӗн 24-мӗшӗнче уҫӑлнӑ курав ал ӑстин пултарулӑхӗпе туллин паллаштарать. Курав ака уйӑхӗн 23-мӗшӗччен пырӗ.
«Капкӑн» журнал пирки пуҫланнӑ калаҫӑва малалла тӑсатпӑр.
1970 ҫулта эпӗ тӑванла Пушкӑртстанри район хаҫатӗнче ӗҫлеме пуҫларӑм. Унта Николай Леонтьев тусӑм чӗннипе тухса кайрӑм. Унччен салтакра виҫӗ ҫул хӗсметре тӑнӑччӗ.
Пушкӑртсемпе тутарсем мана нихҫан та «кит манта!» (кай кутан!) тесе каламан. Калама ҫеҫ те мар, эпӗ Шупашкара «Капкӑн» журнала куҫнине пӗлсен хӑш-пӗрисем кӗҫ-вӗҫ куҫҫуль кӑлармарӗҫ.
Чӑвашсен кулӑшпа сатира журналӗн тиражӗ вӑл тапхӑрта сахалах марччӗ-ха, анчах ҫав тираж ҫултан ҫул ӳссе пыратчӗ. Паллах, эпир тӑрӑшмасӑр пулаймастчӗ ҫакӑ. Совет Союзӗнчи пур кӗтесӗнче пурӑнакан чӑвашсем те «Капкӑна» илсе тӑччӑр тесе тӑрӑшаттӑмӑр. Сӑмахран, казахсен «Ара» (Тӗкӗлтура) кӑларӑмӗсенче «Чӑвашсен «Капкӑн» журналӗ» ятпа темиҫе хутчен те ятарлӑ страницӑсем кӑлартӑмӑр. Ҫапла майпа журнал унта 3 пин экземпляр таранччен кайса тӑма пуҫларӗ. Тутарстан, Пушкӑртстан, Мускав, Чӗмпӗр, Самар облаҫӗсенче те нумайӑн хапӑл тӑватчӗҫ кулӑш ӑстисене. Кӗҫех «Капкӑн» 97 пин экземплярпа тухса тӑма тытӑнчӗ.
Иккӗмӗш ҫавра. Чӗре кӑварне таптакансем
«Эпир хамӑр ӑсласа илме хӑтланнин тӗллевӗ пирки ак мӗн калам: шухӑшлавра пирӗн ансат тата куҫа курӑнман утӑм тума май, вырӑн хатӗрлемелле. Пур-ӑ-нӑҫ (бытие) ҫынна — тӗшши-тупсӑмӗ тӗлӗшӗнчен — хӑйӗн ытамне йышӑнма пултартӑрччӗ. Хатӗрлекен шухӑшлавра кирек епле пӗр шухӑшлӑ шухӑшлав та вырӑнлӑ. Пӗлтерӗш тата усӑ пирки ӑшталанни ҫук кунта. Ку вӑл — ака вӑхӑчӗ. Акаканнисем, тен, ни калча шӑтнине, ни пучах тулнине кураймӗҫ. Вырма тухӑҫӗ пирки те пӗлеймӗҫ. Вӗсен ака ӗҫне хатӗрлемелле. Акана тухиччен суха тумалла. Унччен вара уйне тупмалла, ака-сухана юрӑхлӑ тумалла. Туйӑм-сисӗмре тупӑнӗ ҫак уй. Чи кирли — ҫак уя илсе каякан ҫулпа пырасси. Ҫав уя тухакан эпир пӗлмен ҫулсем тӗнчере пайтах. Анчах кашни шухӑшлакана пӗр ҫул кӑна панӑ. Ку вӑл — ун ҫулӗ. Каллӗ-маллӗ, каллӗ-маллӗ ҫӳремелле ҫав ҫула такӑрлатма. Ҫак ҫул ҫинче кӑна (урӑх ниҫта та мар) пӗлме май пуррине калама хӑнӑхиччен ку ҫул нихҫан та ун пулмӗ» (Хайдеггер Мартин. Слова Ницше «Бог мертв» // Вопросы философии.
«Контактра» халӑх ушкӑнӗнче чӑвашла скайппа калаҫма пулать иккен. Кун пирки «Аван-и? ☼ Чӑвашла Messengerсем» ушкӑнра паян ирпе Сарман Игитбаев ятлӑ ҫын пӗлтернӗ.
Унта ҫапларах ҫырса хунӑ: «Тусна, тӑванна, юратнӑ ҫынна тӳлевсӗрех шӑнкӑравла — скайпра! Паллашма, выляшма, туслашма, тавлашма — скайпа! Скайппа усӑ куракансем пӗр-пӗрне тӳлевсӗрех шӑнкӑравлама пултараҫҫӗ. Скайп кунсеренех пуплеме те, кирлӗ ӗҫ тума та пит меллӗ хатӗр».
Унтан ҫапла хушса хунӑ: «Паянхи кун чӑвашла калаҫакансем, чӑваш чӗлхине вӗренме кӑмӑл тунисем тӗнчипех пурӑнаҫҫӗ. Ку ушкӑна скайпра та тӑван чӗлхепе, чӑваш чӗлхипе пуплешекенсене ҫыхӑнма йӗркеленӗ».
Скайппа чӑвашла калаҫас тесен http://vk.com/topic-143142075_35131349 каҫӑпа иртсе логин ҫырса хӑвармалла. Калаҫӑвӑн тӗллевне те палӑртма юрать иккен. Унтах конференц-канашлу е презентаци те йӗркелеме пулать тенӗ.
Шупашкарти «Язык для успеха» (чӑв. Ӑнӑҫу чӗлхи) ют чӗлхесен шкулӗнче нумаях пулмасть ача-пӑча клубӗ ӗҫлесе кайнӑ. Кун пирки «Контактра» ушкӑнра «Икӗ чӗлхеллӗ ачасем/Двуязычные дети» страницӑра пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче хыпарланӑ.
Унта ҫырни тӑрӑх хакласан, клуб хӑйӗн ӗҫне пуш уйӑхӗн 18-мӗшӗнче пуҫланӑ. Вӑл уйӑхӑн кашни иккӗмӗш шӑматкунӗнче уҫӑ. Унта ҫитес текенсен Благовещенски микрорайонӗнчи Смирнов урамӗнчи 7-мӗш ҫуртри «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулне ҫитмелле.
«Унта эпир, ашшӗ-амӑшӗ, хамӑрӑн ачасемпе чӑвашла калаҫса вӑйӑ вылятпӑр, мультфильм пӑхатпӑр, конструктор купалатпӑр, ӳкеретпӗр. Тӗп тӗллев — ачасем валли хулара чӑваш чӗлхи хутлӑхне йӗркелесси», — тесе ҫырнӑ хыпарта.
Пӗрремӗш заняти вӑхӑтӗнче ачасем Пинеслун (Татьяна Николаеван) чӑвашла пӗр юррине вӗреннӗ.
+20.3 °C